Дріс 12. Студенттерді ылыми жмыстарын жазу жне рсімдеу.

 

1. Сздерді ысарту.

2. Кестелерді рсімдеу.

3. Иллюстрациялы материалдарды амтуды графикалы дісі.

 

Келісілген графикалы тмендетуге блшектер мен сздер, бастапы хаттар, бастапы ріптер кіреді.

Олар блінеді:

- шартты стандартты ысартулар

- шартты ысарту, олар дебиетте абылданан.

сыныстар ішіндегі сздер " жнет.б ", "жне сол сияты", "жне басада"азайту жо. ысартулар " диаметрі", " йткені" , "мысалы", "иуралы" ,"формыла" рсат етілмейді. ріпті маанасы бекітілген стандарттармен басада тиісті ережелеріне сйкес болуы тиіс .

Аяталан жне аяталмаан сйлемдерден тратын сйлемдер.Аяталмаан сйлемдер кіші ріптерімен арап сандары да кіші ріптермен немесе жарты шебер жабылатын жашалармен крсетіліп жазылады.Мндай тіркестерді тіркеуді екі нсасы бар:

- аудару(ішінде тыныс белгісі жо немесе шаын сйлем) жеке сзден ралатын, тірмен алан мтінін іріктеу жне ттынушы туралы жазылан;

- оларды тыныс белгілері бар сз тіркесіні екжей-текжейлі байаудан трады;

Тіркеу бліктері жиі жаа бліктерге, жиі жаа жола жазылан жне нктемен тірмен блінеді.Беру блігі сйлемнен тратын жадайда олар ойы нкте арылы блінген ріптермен бастау жазылады.Тіркеу мтінін беруде алдындаы басты кіріспе кімі бойынша граматикалы баынысты болу шарт.

Негізгі кіріспеде сйлем немесе бірлесіп(жылы, нені, алай, жне, т.б) тоталу ммкін емес.Таырыптармен субпазицияа мтінінде келтірді,астында орналастырылан мтін таырыбын крсету шін те ыса трде болуы тиіс.

Атауы ысаша болуы тиіс, наты апаратты атармайды.Атауы те за жне дл оан ойылан маанасын білдіру ажетжадайларда, жашаа алып ойылады.

Таырыптары 2-14 сзден амтитын жне детте екі баспа одан арты емес сызытыр трады.Таырыптар кілтті сздерден ралуы ажет. Бл сздер мселен нысанды крсетеді немесе субьектіге жапы сипаттама береді.

Таырыптар ысартылан сздермен сондай-а физикалы, химиялы жне математикалы формулаларды амтымайды. Оларды атаулары тсініксіз болып табылатын немесе маанасы те ке кезде грамматикалы таырыбындаы мтіні оларды йлестіру жаттарды деу кезінде тік жашада трады.

Кестені логикалы тртібі келесідей болуы керек: оны логикалы субъекті кестені басына,жан шетіне немесе екеуінеде болуы ммкін,біра ешуаытта кестені ішінде емес.

рбір басы кестеге сйкес келуі тиіс,рбір басындаы атар кестедегіге жан-жанындаыа сйкес болуы керек.Кестедегі рбір апарат аны болуы керек жне бірдей.рбір блімдерге блінген кездегісі аныталан апарат болуы керек.Кестеге ылымда лі ондай лі бекітілмеген апараттарды осу тыйым салынады.

Кестеге андай да бір материал осу алданды оны жай кестеге келтіре алатынына кз жеткізу керек.Кестеге ылыми апарат осу тек ана жеткізуі иын болан жадайда рсат етіледі(эксперименттік баылау нтижелері).Кестені келесі бетке ауыстыранда кесте басын жне басындаы сзді айта жазу керек.Егер басы громусская айта жазбаса болады.Бл ретте кестені номерлеп келесі бетке номерлерді айта жазу керек.Кесте басы айталанбайды.

Пндер мхият ойластырылын жоспар бойынша белгілі бір жалпы жоспары негізінде ылыми жмыс мысалмен тсіндіріледі.рбір иллюстрацияны мтіні болуы тиіс жне мтін суретке сай болуы керек.

ылыми жмыста барлы суреттер нмірленуі тиіс. Егер сурет жалыз болса, онда ол нмірленбейді.Суретке мтін , анытама, иллюстрациялар ылыми жмыс орналастырылын, оны асына серилы нмірі жргізіледі. рбір суретте негізгі мтінмен айреткері сйкес келуі тиіс титрлер, амтамасыз етілуі тиіс. Сурет астындаы олды детте е негізгі элементтері бар:

- " сурет" тмендетілген сз таайындалан графикалы учасканы атауы;

- араб сандарымен белгіленбеген санын крсететін мысалдарды сериялы нмірі;

- е ыса трінде бейнеленген сипаттамалары мтіні бар астарлы таырып;

- тмендегідей салынатын экспликация учаскіні жеке нмірлері, олара ілесіп жретін олымтінді крсетуге содан кейін сандарды крсетуге негізделген.ылыми ебектер шін иллюстрацияларды негізгі трлері болып табылады.

Сызу - ылыми мектептер инжинерлік иллюстрацияларды негізгі трі. Жабдытар рылыс техникасы немесе оларды бліктеріні жоспары уадаластыты бейнелейді, ажет кезде пайдаланылады. Кез- келген суреттер тиісті стандартты талаптарына, ережелеріне ата сйкес жзеге асыруа тиіс.

ылыми жмысты растыру - е алдымен жмыс сызбаларын салыстыпанда айтарлытай іс- рекет немесе рылыны обьектісін жне табиат рылымын тсіну талап етілмейді.

Осы сызбада машиналар мен компанеттерді мен блшектерді атаулары жазылмайды.Егер мтін мазмныны жеке бліктерін крсеткііз келсе , олар (солдан оа ) араб сандарымен нмірленеді.Осы сызбаны астындаы сандар тсау кесер барысында немесе айдарында мтінді тсіндіруді амтамасыз етеді.

Сызбадаы кесінді жне има, сондай -а баытттар проекциялардаы орыс ріптеріні орналасанын білдіреді.

Сурет крнекіліктішындыа беру, сіресе айын жне сенімді рал. Ол оны барлы жеке ерекшеліктерімен деректі длдіктегі обьектісінемесе былысты бейнелеу жне ажет кезде пайдаланады. Сурет жай ана иллюстрация емес ылыми жат.

Наты жерде бір нрсе бар екендігіне длел ретінде бастапы фотосуреттер ылыми жмысты ытимал иллюстрациясы.Мндай жадайларда фон жаттандыру ретінде абылданады.

Таза техникалы талаптара ( аныты , сапалы басып шыару жне т.б)осымша ылыми жмысына фотосуреттер жне талаптар , жмыс жоспарын, жеке суретін сынуа тиіс. Жалпы талаптара комплоенс имиджін згеріске шырамайтыны крсетілген.

Біз ажетсіз блшектермен егжей- тегжейі жо ерекше былыспен немесе кзбен оларды абылдаймыз. Технологиялы сызбаларды сыну шін ажет болан кезде ылыми жмыстара нысанды пайдаланады. Болашата нысанды бейнелеу арапайым жне олжетімді ммкіндік береді.

Техникалы сызу кмегімен обьектісі, пішімі рылымы жне обьектілерді орналасан жерін сыну жоары дрежесі болуы ммкін.

Схемасы - детте осы сурет рылыны, обьектіні рылымыны немесе процесті негізгі идеясын масштабтау жне негзгі лемні атнасын крсетеді.Трлі лшеу аспаптары жне байланыс жабдыыны ( электр, лектронды, кинематикалы , жылу жне рылылар мен механизмдерді згеде трлері)диаграммалары , белгілері крсетілуі жне тиісті нормаларын орнату керек.Негізгі жне осалы суреттерді желілеріні траты алыдыы , крінетін жне крінбейтін бліктері жне оларды арым- атнастарыны желілеріні алыдыы бар болуы тиіс.

абаттасатын блшектері кп вагондарды трлі механизмдерді крделі кинематиканы оны барлы блшектерінен оларды арым - атнасын кру шін перспективалы масаты ретінде сынылады.

Формула - андай да бір математикалы немесе химиялы белгілерді комбинациясы бойыша келге сыныс. Формуласы таба ортасына жне мтін жолдарыны тадауда жеке желісі бар. Е маызды формулалар , нім , саралау , интеграциялау белгілері бар за жне ауымдылыы формулалар , жекелеген желілері бар форуларды айтады.

Формулаларды нмірлеу жне оны жобалау білу ммкіндіктерін ажет етеді. Нмірлеу келесі мтіндегі е маызды формулалары болуы тиіс.

Формулаларды ретімен нмірлері санына оны формуласын шеберлігімізді бетті о жа шетіндегі ( жашада ) араб сандарынмен сынады.

Шаын формулаларды нмірлеу жеке желіні бір ізде орналастыру арылы бір топта трады. Бетті орта жаынан басталып формула шы о жаа сал исайып трады.

Формула – негізгі сортары бойынша брын араб сандарымен жне орыс алфавитіні кіші ріптерімен нмірленуі ммкін . мысалы: (14а), (14б).

Туелсіз мні жо аралы формулалар , жне тек жаша негізгі формулаларды, жашаны терііз тікелей жазу орыс ліпбиіні нмірленген немесе кіші ріптерді, немесе жлдызшалары крсету шін берілген . Мысалы: (а),(б), (в),(*), (**), (***).

Е маызды формулаларды шектеулі саны нмірленген шаын жаттарды пайдаланылатын нмірленген формулалар болады.

Кез келген формула сілтеме мтін дл графикалы нысанда болады , ал егер бл формула кейін жаша ішіндегі араб сандары ойды . Мысалы: (3,7) формуласы, ( 5,1) аып шыгады.

Бл формуланы алдыы мтін рылысын талап ояды символды - математикалы , физикалы шамаларды , лшем ндылытарды бірлік жне математикалы символдары.

Формулаа орыс, латын, грек жне готика аріптері пайдаланылан. р трлі лшемдегі сйкес рміздер болдырмау шін хаттар орыс, латын жне грек алфавитіні, араб жне рим цифрларымен ретінде ызмет еткен.

Символдармен индекстерді олдананда келесі шартарды орындау керек:

ылыми жмыс жазу кезінде шривт бір болуы керек;

Символдар мен индекстер СТ СЭВ 1052-78 сай болуы керек;

Жазулар алашы лкендік бойынша бойынша жазылуы керек . Мысалы : Кт – тедік константасы

0 санын тек корсету сандарында ана ккрсету керек

Экспликация – шыан формуланы тсіндіреті символдар атары. Экспликация келесі шартара жауап беруі тиіс:

- Формула арасын тек тірмен блу;

- айда деген срапен басаталу;

- Формулада бар символдарды анытама беру;

Символдар формула реті бойынша труы керек. Формулада бірінші негізгі кейін ауыспалы мндері беріледі.

Тыныс белгілері келесі тртіп бойыша трады:

- Символдар ортасында тір ойылады;

- Формуланы тсіндіру сздерінен кейін тір ойылады.

- Соы тсіндіру сзінен кейін нкте ойылады, мысалы:

 

Мндаы: S – жол, м;

t –уаыт, с;

 

Дріс 13. Библиографиялы аппараты рсімдеу.

 

1. Білім беру ызметінде ИСО 9000 сериялы халыаралы стандарттарды негізгі принциптерін олдану.

2. ол жазбаны басып шыаруа ойылатын талаптар.

 

ылыми жмыстар негізінде ИСО 9000 сериялы халыаралы стандарттара сай болуы тиіс. Бл стандарттар сапаны баскару жйесін камтиды. Барлы жазбалар негізінде баскарулуы тиіс. Мысалы: жоспар ру кажет, одан рі оны орындау, сосын баылау жне талдау. ИСО 9000 сериялы халыаралы стандарттарты осы Деминг циклна баынады. Осы стандарт 8 принципті сынады, онын ішінде е негізгі ттынушыа баытталан, ал келесі принциптер басаруды олдайды. Сондытан негізгі баыты баскару мселелерді арастыру кажет екенін білдіреді.

ылыми жмысты ылыми жазбаша материалы шын мніндегі тексеру фактілеріні нтижесін, шындыты длелдеу масатында басты талылау негізі болып табылады. ылыми жмыста маыналас байланысан сз жне маыналы орытынды болуы керек.

ылыми жмысты фразеологиясы те ерекше болып табылады. Ол тсінікті арасында логикалы байланыс тудыруа жне аны тсінік туындатуа негізделген.

ылыми мтінде салыстырмалы сын есім кеінен таралан, себебі осындай сын есімдер сапалыа араанда, тсінікті жеткілікті жне ажетті белгілерін дл анытайды.

ылыми жмыстаы тілді ерекшелігі экспрессияны болмауы. Бл жердегі баалау формасы - аныталатын сзді атысымен болатын белгіні жолы. Сол себепті кптеген сын есімдер бл жерде терминологиялы сипатты блімі болып табылады. Жеке сын есімдер есіидігіні рлін ойнайды.

ылыми жмысты мтініндегі етістік жне етістікті формалары пнні (ылыми задарда, за шыаруда, зерттеуді ертерек немесе керекті процессіндегі орналастыру) траты рамына ызмет етеді, олар сонымен атар зерттеуді жрісін анытауда, длелдеуде, ралдар мен машиналарды рылымын анытауда олданылады.

ылыми сзде кеінен сілтеу есімдігі таралан, олар «бл», «осы», «осындай». Олар мтінді натылап ана оймай, сйлеу кезінде бліктерді логикалы трде байланыстырады. «Бірнрсе», «бірдее» есімдігі мтінде олданылмайды.

ылыми тілді синтаксисі. ылыми тіл траты логикалы ізбасармен мінезделетін боландытан, бл жерде жеке сйлемдермен иын ттас синтаксис блімі, барлы компоненттер (арапайым жне крделі), ереже ретінде бір-бірімен тыыз байланысты, рбір келесі мтін алдыыдан алынады немесе мтінде жне талылауда келесі звен болып алады. Сол себепті иын аргументті талап ететін жне себеп-салдарлы арым-атынасты туындататын ылыми жмысты мтіні шін, наты синтаксистік байланысан ртрлі иын сыныстар мінезделген. Ол иын кеес сынысынада ие.

ылыми мтінде брінен брын салалас рмаластан араанда, сабатас рмалас кп кездеседі. ылыми жмысты мтінінде фактілерді, процесстерді жазу шін, жасыз жне аныталмаан жаты сйлем олданылады. Атаулы сйлемдер блімдерді таырыбында, тарауларда жне параграфтарда, сурет салуда, диаграммада жне иллюстрацияда олданылады.

Жазбаша ылыми сзді стилистикалы ерекшеліктері. Сйлемні нысаны-ылыми шындыты орналастыруа бейімделген, ылыми тсінікті кйінде болатын негізгі стиль.

Сйлем нысаныны міндетті шарты хабарламаны негізі андай екендігіне, ойды кім айтандыына, оны наты кімге тиесілі екендігіне байланысты.

ылыми сзде аныталан стандартты сйлемні материалы алыптасан. Тжірибені анытамасы детте ыса жапа шегумен жасалады.

Техникалы ылыми жмыста механизмдер мен машиналарды озалысыны сипаттамасын, айта алпына келетін формада айтылатын конструкцияны кмегімен анытайды.

Арнайы техниканы олдануды істен шыарып, здігінен орындалан кезде, баяндауыш осы немесе ткен шаты кпше трінде олданылады.

Машиналар жне механизмдерді ызметі мен баса озалыстарын, дл жне міндетті орындалуды талап ететін технологиялы таырыптаы ылыми жмысты крсетілуіне байланысты, инфинитифтік сйлемні кмегімен беру абылданан.

Жазбаша ылыми тілді сйлемі детте субъект арылы емес, хабарламаны маыналы жне жинаы боландыы шін шінші жа арылы орындалады. Салыстырмалы трде есімдікті бірінші формасы олданылады, ал екінші жекеше формасы млдем олданылмайды. Авторды «мен» дегені екінші жоспара алып ояды. Автор ылыми жмысты кпше трде жасайды жне «мен» дегенні орнына «біз» деген сз пайда болады.

Маыналы длдік – ылыми жмыстаы баалы ылыми жне тжірибелік орытындыны амтамасыз ететін басты шарттарды бірі.

Терминдер мен синонимдер бір сйлемде болмауы ажет. Бір сзді екінші сзге айналдырып, аылшын манеріндегі сзді растыруа да болмайды. Бндай сздер наты маына бере алмайды.

ылыми тілді длдігі дрыс тадалан сзбен дрыс жеткізілуде ана емес, оны фразада наты зерттелетін грамматикалы конструкцияны тадауында болып табылады. Сз тіркесінде сзді ртрлі тсіндіру, екі ойды туындатады.

ылыми тілді тсініктілігі – бл оны пайдалы, рі ол жетімді жазу. Кптеген жадайларда сйлемні тсініктілігін бзу, жеке авторды ылыми ебегін сатумен те. Бл жерде барлы адама тсінікті арапайым сз пнге иын таырып береді. Сйлемні тсініксіз болу себебі, фразада дрыс ретпен трмаандытан болады.

Сйлемні арапайымдылыы – ылыми жмысты мтіні оай оылады жне авторды ойы иындысыз тсінікті болады.

Натылы – ылыми жмысты мдениетін анытайтын шінші е ажетті жне міндетті сапаны бірі. Бл тжірибеде керексіз, айталанатын, арты жне ажетсіз алдытарды болмауы шін олданылады. Бл натылыты, яни ысалыты міндеті наты ана жеткізіп оймай, сзді мнін ысаша жеткізу болып табылады. Сол себепті ешандай маына бермейтін сзбен сз тіркесі мтіннен алынып тасталынуы керек.

Кп сзбен тілді шыыны арты сзді олданудан пайда болады. Кп сзден ашу шін маынасы жо создерді олданбау ажет.

Тавтология – бір сзді зге сзбен айталау болып табылады.

Жарияланан ылыми жмысты дебиетімен танысу даму идеясынан басталады, былыйша айтанда сынылан зерттеулер жоспарынан,алдында айтыландай зіні рнегін таырыпта немесе ылыми жмысты жоспарында табады.

Ары арай зерттеуді ретін ойластырып картотека (немес тізім) руа кірісу керк, пні бойынша дебиет.

Жасы растырылан картотека (тізім) таырыптарын негізіне кз жгіркеннен-а таырыпты толыымен амтуа ммкіндік береді.Оны негізінде зерттеуледі басында масаттарды натылауа болады.

айта арауа барлы кздерді трлері шырауы тиіс. Жмыстарды е оды бастауы апаратты жарияланымдармен танысу. Жариялымдарды ш трі бар: библиографиялы, реферативтік жне шолушылы.

Бл жмысты негізгі масаты, жмысты апаратты танымнан бастау керек. Апаратты таным ш трлі болады: библиографиялы, рефератты жне кнделікті.

Библиографиялы апарат зіндік библиографиялы реттілікпен толтырылады, мамандарды ызытыран мселелерде жауап алуа ммкіндік береді. Библиографиялы апараттардан библиографиялы баыт пен библиографиялы кесте дайындалады.

Рефератты басылым Рефераттарды жариялауа баытталан, алашы дйектерді ысартылан трде жариялауа ммкіндік береді.

Реферат анытамалы периодты, проектты жарияланбаан жаттарды жинатайды. Оларды ылыми техникалы инситуттар мен технико экономикалы орталытар жариялайды. Мндай басылымдар бір баыт бойынша жмыс жасайды.

Экспресс апарат журнал немесе бір екі параты басылым, кптеген актуалды рефераттарды шетелдік жне отанды басылымдарда жариялануы.

Апаратты пара шыл басылым жмысы, рефераттарды, апараттарды, жне ылыми техникалы жетістіктерді жариялайды.

Апаратты іздеу шін автоматтандырылан апаратты іздеу жйесі, ор рылан.

ылыми жмысты олжазбасы мтінні айналасындаы шеттер екі рет интервал а аазды стандартты параты бір жаында баспа машинкасында терілуі ажет. Сол жаы – 30мм, о жаы – 10мм, жоары жаы – 20мм, тменгі жаы - 20мм.

р беттi мндай атарларында шамамен 1800 табалар болуы тиіс (кейіпкерлерді ретінде сздер арасындаы жолды 60 табадан 30 сызытар, рбір тыныс белгілері мен бос белгілер).

олжазба дйектi тртiпте атал айта басылады. Жеке беттерде сыйызып салатын мтіндік орнатулар жне толытырулар ртрлі тектер рсат етілмейді немесе параа сырт тарапта, жне баса орындара мтінні кесектерді тасымалдаулары рсат етiлмейдi. Барлы беттер титулді паратан бастап нмірленеді. Беттер реттік нмір табалаушы цифрді, беттерге жоары рістерге ортада ойылады.

рбір жаа тарау жаа беттен басталады. Бл ережелер жмысты баса негізгі рылымды бліктеріне жатады: кіріспе, орытынды , дебиеттер тізімі , осымшалар , белгілері.

Тарау атауы жне мынадай мтін арасындаы ашыты ш аралыта болуы тиіс. Тарауда жне блім таырыбыны арасындаы ашыты бірдей саталады. Таырып желілері негіздерін арасындаы араашытыты мтін сияты абылдайды. Орта жолда орналастырылан таырыпты соында нкте ойылмайды. Ерекше таырыптарды жне атауы бар сздерді жылжытуа жол берілмейді.

Жаа (ызыл) сызыпен басталан фраза, жолды басында те бес аралытарда теріледі.

Формулалар шін табаларды млшерлері келесідей сынылады: тіркеу аазы ріп жне цифрлер - 7-8 мм, кіші - 4 мм, дрежелерді крсеткіштері жне индекстер - 2 мм-ден кем емес.

Мтіндегі олданатын кестелер, суреттер, сызбалар, графиктер, фотосуреттер, 210 * 297 мм стандартты пара млшеріне жасалуы тиіс. Фотосуреттерге, суреттерге ол оюлар жне тсіндірулер беткі тараптан болуа тиісті.

олжазба, суреттер, фотосуреттер белгілерсіз, арындаш дрыстауларсыз, датарсыз жне брмалауларсыз болуа тиісті.

ылыми жмысты олжазбадан айта басылудан кейін мият шегеру ажет. ылыми жмысты мтін клемі ата регламенттелмеген. детте ол шектердегі 80-100 болады. детте ол йреншікті алыпта паратарда екі интервал арылы басып шыаран мтіннен 80-100 болады. Ереже сияты, бл клем гуманитарлы ылымдар бойынша, 20-30% арты.

 

Дріс 14. Библиографиялы аппараты рсімдеу.

 

1. Библиографиялы тізімде пайдаланылан дебиеттерді топтау.

2. Библиографиялы сілтемелерді рсімдеу.

 

осымша –бл мтінні бір блігі, ол осымша маынасы бар, біра ол таырыпты ашуа кп септігін тигізеді (ааз жаттарды кшірмелері, есеп материалыны зінділері , брын баспаа берілмеген мтіндер, нсаулы пен ережелерді кейбір зінділері) формасы мтін трінде болмауы ммкін немесе таблица графика жне карпі трінде болады.

осымшалара библиографиялы дебиет тізімін немесе кмекші крсеткіштерді трін, анытамалы комменттерін , ескертулерді осуа болмайды. йткені олар негізгі мтінні осымшасы емес , оны анытама жолдау аппаратыны элементі, ол негізгі мтінді олдануа септігін тигізеді.

осымшалар ылыми жмысты жаласы ретінде оуа беттерде жарияланады.Егер клемі лкен болса, осымшаларды арнайы сатыларда жариялап , оан осымшалар деп таырыпты ояды да ылыми жмысты мабасы сияты рсімдейді.

рбір осымша жаа паратан басталуы тиіс, оны жоары о жаында «осымша» деп жазылып труы тиіс жне де тематикалы таырыбы болуы керек. Егер осымша біреуден кп болса ,ол нмірленуі керек. Мысалы «осымша 1» «осымша 2» т.б Ал осымша жазылан бет жалпы мтінні нумерациясы бойынша нмірлене береді.

Негізгі мтін мен осымша арасындаы байланыс сілтеме арылы жаласа береді. Оны жай жаша ишинде былай крсетуге болады. (осымша 5ті ара)

Арбир осымшаны з маынасы болады. Сондытан ол негізгі мтіннен блек олданыла береді. ылыми жмысты мазмндамасында осымшалар з бетінде осымша рубрика ретінде трады.

Ескертпелер мтінні ішінде жай жаша ішінде (ыстырма сз ретінде) крсетіледі , егер сілтемелер клемі лкен болса, сзді жоары жаына сан ою арылы сілтеме жасауа болады, немесе параграфпен блімдер соында тсіндірме жасауа болады.

Маынасына арай сілтемелер рилы болады. Олар:

- негізгі мтінні мазмнын тсіндіру немесе толытыру.

-кірме сздерді, сз тіркес сйлемдерді аудару

-терминдер мен кнерген сздерді тсіндіру

-кейіпкері жайлы, болан оиа жайлы анытама беріледі.

Барлы беттегі ескертпелер жеке-жеке беріледі, немесе негізгі мтін бойынша нмірленеді.

-ескертпелер сздерге сз тіркесіне ойылады

-сйлем соына ойылады

-нктені алдына, ос нктеден со , сызышадан со жне т.б жадайларда ойылады.

Библиографиялы аппарат ылыми жмыста библиографиялы тілім ретінде , библиографиялы ескертпелер ретінде ГОСТ 7,1 84 сай рсімделеді. жатты библиографиялы суреттемесі жне «библиографиялы суреттемені растыруды» ережелерін есепке ала отырып.

Библиографиялы тізім дегеніміз –библиографиялы аппаратыны акементі болып саналады, рі олданылан дебиетті библиографиялы суреттемесі орытындыдан кейін жазылады. Бл тізім ылыми жмысты негізгі блігі болып саналады, йткені ол авторды шыармашылы жмысын крсетеді, сондытан оны жасаан зерттеулеріні дрежесін крсетеді.

Библиографиялы суреттеуді баспаа шыарана дейін растырады, немесе натологтан теріп алады немесе библиографиялы крсеткіштерді еш ысартпай бірде-бір элементін таырыбын алдырмай жазады.

ылыми жмыста библиографиялы тізім сілтемесі жо болса онда оны зерттеуші олданбаан деп саналады.

Сонымен атар энциклопедия , анытамалытар ылыми басылымдар да кірмейді. Алфавиттік, дебиеттік кздерде таптау автор мен таырыбы болмаса , тек алфавит бойынша труа сайды, дегенмен де бір тізімде екінші тізіммен арластыруа болмайды. Ал шетелде алдымен негізгі дебиеттерді жазып алып содан кейін ана ылыми жмысты атпар кзін жазады.

Тізімдегі суреттемелер «сзден кейін сзі суреттемелер бар Оларды мынадай етіп ойып алу керек

-бірінші сздері тура келсе –алфавит бойынша

-бір авторды бірнеше жмысы болса , таырыпты алфавит бойынша , егер авторлары фамилияс болса –онда бірінші кішісін , кейін ортаншысы, кесі- немесе керісінше жазылады

-егер авторды бірнеше жмысы болса біреумен осылып жазылан , онда сол авторды фамилиясы алфавит ретімен жазылады.

Алфавит бойынша библиографиялы суреттемелерді жазан кезде тізімді нмірлемейді, библиографиялы жазбалар мен негізгі мтінні байланысы авторды фамилиясы мен шыан жылына арап аныталады.

Библиографиялы тізім хранология бойынша жазылуы тиіс, йткені тізімні басты міндеті-ылыми идея мен ойды крсету. Суреттемелерді суреттеу принципі-шыан жылына байланысты . Егер суреттемелер крделі болан жадайда

Бір жылда басылып шыса- авторды фамилиясын алфавит бойынша, немесе негізгі таырыпты алфавит бойынша

Суреттемелер баса тілде болса (ылыми тілден) баса диссертацияны тілінде, зі шыан жылы , тілдер алфавиттік ретінде табасыз.

«Кітап пен маалалар» –зі басылып шыан жыл бойынша ,біра алдымен сол жылы шыан кітаптар, кейін маалалар.

Кітаптар суреттемесі , зі жазан немесе біреумен осылып жазылан , ол да шыан жылына байланысты болады.

Алдымен з кітаптары , кейін біреумен осылып жазылан кітаптары жазылады.

Негізгі мтін мен байланыс формасы жазбаларды нмірі бойынша жай жашалара немесе тік жашалара крсетіледі.

Егер библиографиялы суреттемелердегі сздер айталанса, онда «оны» «соны» деген сздер олданылады. Библиографиялы тізім, таырып бойынша рылан болса, онда ол библиографиялы суреттемелерді кп олдану ажет болан кезде олданылады. Тізімде бндай суреттемелерді ретте орналасуы ммкін.

Рубрикаа жалпы шыарманы блімдеріні таырыптары бір –біріне сай болан кезде

ылыми жмысты таырыбына сай рубрикаларды таырып бойынша топтастыру. Тематикалы библиографиялы тізімінде рубрика ішіндегі суреттемелер былай орналасуы ммкін;

Авторларды фамилиясыны бірінші ріптері бойына алфавиттік ретте, мазмнына арай, басылымны шыан жылына арай жне автор фамилиясы бірінші рпі бойынша негізгі мтін мен суреттеу формасы, бл кезде нмірлер бойынша жазылады.

Библиографиялы жмысты шыу трі ылыми жмыстары шыарманы бірыай таырыбы бойынша олданылады. Бл кезде келесі басылым топтары байалады:

Ресми мемлекеттік, инструктивно нормативтік анытамалы жне т.б

Маыналас библиографиялы тізімде ылыми жмыстарда шаын олданылан дебиет олданылады.Бл кезде алдымен жалпы жмыстар кейін наты мазмндаы жмыстар, ылыми жмысты негізгі бліктеріні бірі, немесе наты сратар бойынша орналасады. Негізгі мтін мен суреттеме бл жерде нмер бойынша жзеге асырылады. ылыми жмыстарда жиі библиографиялы аралас рылым кездеседі, ол кезде негізгі блімдер мен бирге басалар да олданылады.

жатты библиографиялы суреттемесі жалпы талаптар мен рылым ережелері: ГОСТ7,1 84,-Крспе 01.01.86,-М, 1984,-75 бет

Орман нерксібіні жмысшылары мен ебекті орау стандартты нсаулы жинатары.-М: Орман нерксібі,1989-471 бет

Бір, екі ш немесе одан да кп авторларды кітаптары

Рузавин Г.И ылыми теория : Логика методологиялы анализ,-М,:Мысль, 1978.-237с.

Госс В.С Семенюк Э.П Урсул А.Д Жааша ылым категориялары: ру жне дамыту.-М.: Мысль, 1984.-268с.

Транспорт рылысын жоспарлау, йымдастыру жне басару. А.М. Коротеева Т.А. Беляев жне басалар.; А.М. Коротеевты –редакциясы бойынша-М.:Транспорт, 1989.-286с.

Бір авторды жинаы

азіргі заманы ылымны методологиялы иындытары растырушылары А.Т. Москаленко.-М.:Политиздат,1979.-295с.

жымды авторлар жинаы

здіксіз білім-педагогикалы жйе: ылыми жина.тр.НИИ жоары білімді\жауапты редактор Н.Н. Нечаев.-М.:НИИВО,1995.-156бет.

Конференция, съездерді материалдары

ЖОО оулытарыны проблемасы:Тез.докл. ІІІ бкілкеестік ылыми конф.-М.: МИСИ, 1988.-156,бет.

Диссертацияны авторефераты

Фролов В.В Отанды медициналы баспа. Баспа репертуарыны дамуы, 1917-1995; Автореф. дис. ...Канд. филол. наук.-М., 1995.-21бет.

Газет пен журнал маалалары

Райцын Н.В Сауда шайасыны окоптарында\\скери лем.-1993,-7 окт

Егорова-Гантман Е.,Минтусов И. Бизнес адамны портреті\\ Басару теориясы мен практикасы мселелері.-1992.-№6.-С.1445.

Жаласан басылымдар мааласы

Сафронов Г.П Кітап саудасын дамыту мселелері мен перспективалары\\ Кітап саудасы Тжірибе проблемалар, зерттеулер.-1981.-Вып.8.-С. 3-16.

Жылнама маалалары

Мемлекетті білім беру жне мдениет \\СССР цифрмен 1985ж.-М.: 1986.-б.241-255.

Энциклопедия мен сздіктердегі маала

Бирюков Б.В., Гастев Ю.А.,Геллер Е.С. Моделдеу\\ БСЭ.3 басылым.-М., 1974.-Т.16.-С. 393-395.

Диссертация\\Совет энциклопедиясы .-М.: 1985.-С.396.

 

Библиографиялы сілтемелерді рсімдеу ережесі. Библиографиялы сілтеме- баса документте аралатын мселе, мтіндегі жина , ол жалпы.