Таырыбы: Жылды р кезеіне байланысты жамылы беті мен озалыс шарттары.

 

Жыл кезедеріні озалыс шарттары.Жылды рбір кезеінде жамылы бетіне жне озалыс шартына сйкес ауа-райы болады.

ысы кезеде туліктік орташа ауа температурасы 0^оС-тан тмен.ысы кезеге жамылыа ар тскеннен бастап ерігенге дейінгі аралы жатады.ОО-да ыс за болмайды.ысы кезеде жамылы беті згеріске шырайды. Ол таза жне ра, ар абаты ра сусымалы, ылал ар немесе мз болуы ммкін.тпелі кезеде кктемгі-кзгі ауа-райы трасыз, жауын-шашынны барлы трлері болады(атты, сйы немесе аралас). Кктемгі кезеде орташа туліктік ауа температурасы 0 С °-тан +15 С °- а дейін болады.Жалпы аланда осы кезені затыы 30 кннен 60-80 кнге дейін болады.Кзгі кезеге ауа температурасы +15 С °-тан 0 С °-а дейін тмендеуі жатады.тпелі кезеде жамылы беті ылал жне дымыл, жол жиегі лас рі бзылан болады.Жазда жауын-шашын кбейеді, біра оларды затыы азаяды.Жазда жамылы беті таза рі ра болады, ра жол жиектері жне детте олайлы озалыс болады.

Автомобиль жолында озалыс олайлы рі ауіпсіз болса-эталонды болып есептеледі.Осы параметрлерге байланысты яни, жолды пайдалану сипаттамалары, оларды жадайы, автомобильді есептік параметрлері, климаты мен ауа-райы сипаттамасы жргізушіні есептік жылдамдыта, озалысы олайлы рі ауіпсіз болады.Эталонды жол шарттары автомобиль бір баытта озалатын екі жолаты, жола ені 7,5 м, жол жиегі 2,5 м, кру араашытыы 750 м, жамылысы кедір-бдыр, ылалды жадайдаы дгелекті ілігісу коэффициенті 0,6-дан кем емес, тегістігі 300см/км кп емес, жылжуа кедергі коэффициент 0,01-0,02, жне жазы кезе, ауа-райы 20С° рі ра, жел жо, метеорологиялы кріну араашытыы 750 м кп болу керек.Кез-келген шартты нашарлауы эталонды жолмен салыстыранда жоары жылдамдыты тмендеуіне кеп соады.

Жыл кезедеріне байланысты жру блігіні ені мен жол жиегіні еніні згеруі.Жылды р трлі кезедерінде климатты жадайына, жер тсемесіні ерекшелігіне, жру блігіне, шеткі жолаа, жол жиегіне, сондай-а жолды ызмет крсету дегейіне байланысты олданыстаы жол лкен клемде згеріске шырайды.Бекітілген жамылыны озалыс шін олданылан еніні мні:

B_1н = B_ж + 2b – 2b_з ,

мндаы В_ж–жру блігіні жобалы ені, м; b –шеткі бекітілген жола ені, м; b_з –ластанан шеткі бекітілген жола ені немесе жиекті жру блігіні ені, м.

Жазы ра ауа-райында барлы климатты аймата жолды клдене профильіні жобалы параметрлері саталады, сондытан жамылыны барлы жерінде озалыс болады.Жол жиегі бл кезеде ра рі тыыз болады.тпелі кезеде сіресе кзде, жру блігіні наты мніні ені жауын шашыннан, ауаны салыстырмалы ылалдылыыны жоарлауы жне тмендеуінен згеріске шырайды, ал ыста ар ерігенде.Жру блігі жол жиегіні топыраына,еніне жне тыыздалуына, жру блігіні жалпы еніне, жол жиегіндегі озалысты болуына байланысты ластанады.Жру блігіне кір жол жиегінен келген автомобиль дгелегі арылы тасымалданады.

Бекітілмеген жол жиегінен жру блігі ластанады жне 0,6-1,2 м дейін ысарады.Бекітілген жол жиегінде жру блігі ысармайды.Жер тсемесіні наты кескініні жоалуы жне формасыны тегістігіні жоалуы ысы кезе шарттары болып табылады.ысы за болатын аудандарда жиі жауан боранды арларды траты тазалау нтижесінде жол жиегінде жне жру блігінде ені 0,2-0,6 м, алыдыы 2-10 см болатын тыыз ар абаты пайда болады.Автомобильдер озалысы боландытан озалысты амтамасыз ететін жолды жру блігіні наты ені улкейеді.Сондытан, кейбір аудандарда жаза араанда, ыста озалыс шін е олайлы жадай болуы ммкін.олданыстаы наты жру блігіні ені 8-8,5 м, жолды жру блігіні енінен лкен.Жргізуші ыс бойы осы жру блігінде озалуы ызы жадай жне бл екі жолаты озалыс шін олайлы болады.Жру блігіні шеткі жолатарыны енінде тыыздалан ар екі жатан 0,2-2 м дейін болады.

Жамылы бетіні есептік жадайы.Пайдаланудаы жолды техникалы дегейі метерологиялы шарттара байланысты жылды рбір кезеінде жол сапасы, озалыс арындылыы жне озалыс рамы згеріп отырады.Бл жадай есептік болып саналады:

-жазы кезеде-жамылы мен жол жиегі таза рі ра;

-кктемгі-кзгі тпелі кезеде:

а) жамылы беті таза рі дымыл;

б) жамылы беті таза рі дымыл, шеткі жолатар лас;

в) жамылы дымыл рі лас.

«а» жадайы I жне II санаттаы жол жиегіні барлы ені тасты материалдармен жне минералды немесе органикалы ттырыш материалдармен бекітілген жола жатады.

«б» жадайы шеткі жолатары бекітілген, ал жол жиегі бекітілмеген немесе ттырыш материалдармен делмеген шаылтаспен бекітілген жола жатады.

«в» жадайы шеткі жолатары жне жол жиегі бекітілмеген жола жатады.

ысы кезеге:

а) жамылыдаы жне жол жиегіндегі ар абаты ар жауып тран кезде, боран кезінде, ар тазалаыш кліктерді зілісі кезінде ана болады;

б) жру блігі таза, шеткі жолата мз абаты жне тыыздалан ар, ал жол жиегінде сусымалы-борпылда ар абаты;

в) жру блігінде тыыз ар абаты, жол жиегінде сусымалы-борпылда ар абаты;

г) жамылыда кктайа;

д) жамылы беті ылалды, хлоридтерден еріген сусымалы дымыл ар немесе ар мен мз абаты бар. I—III санаттаы жола «а», «б», «д», жне «г» жадайлары, ал III жне IV санаттаы жола «б» жне «в» жадайлары жатады.

Жамылыдаы есептік сусымалы ар алыдыы 10 мм кем болмайды.Ол ар рсауынан орайтын ысы жол сервисіні кліктеріне байланысты болады.

рбір есептік жамылы жадайына жылжуа арсыласу коэффициенті жне ілігісу коэффициенті сйкес болады.озалысты аматамасыз ететін наты жру блігіні ені автомобильдерді жылдамдыына, олайлылыына, ауіпсіздігіне сер етеді.

р трлі жол жадайларына затыы.Жыл бойы ол ауданны климатты жадайына, жолды техникалы дегейіне, сапасына байланысты болады.рбір метеорологиялы фактор іс-имыл жне рекеттеріні затыы жне айталануымен сипатталады.Іс-имыл затыы-метеорологиялы факторды затыы(жауын-шашын, ар,т.б). рекет затыы-метеорологиялы факторды тотаан кезінен бастап, оны автомобиль жолына, озалыс арындылыына кеп соатын зардабтарыны (жамылы бетіні жабырдан кейінгі кебуі) жойылуына дейінгі уаыт.р трлі кезедердегі жол жадайын баылау арылы рекет затыын біліуге болады.Метеорологиялы факторларда іс жзінде рекет болмайды:температура, ауа ылалдылыы, жел жне тман.

 

Кесте 2. Жамылы жадайыны заты коэффициентіні мні

 

Жол категориясы	Жыл кезедеріндегі жамылыны р-трлі жадайларыны коэффициенті
Жазы	Кктем-кзгі	ысы
р- а	Ыл- ал	ра	Ылал	р а таза	Ылал	Жамыл-ыдаы Сусы- малы ар	ар	Жасан- ды кктай- а	Табии-кктай-а
I	0,8-0,85	0,15-0,20	0,6-0,7	0,3-0,4	0,55-0,65	0,08-0,15	0,04-0,05	0,1	0,1	0,02
II	0,8-0,85	0,15-0,20	0,6-0,7	0,3-0,4	0,50-0,60	0,09-0,13	0,04-0,06	0,12 0,16	0,12	0,03
III	0,8-0,85	0,15-0,20	0,5-0,6	0,4-0,5	0,25-0,48	0,10-0,15	0,06-0,12	0,20 0,25	0,12-0,14	0,04
IV	0,8-0,85	0,15-0,20	0,5-0,6	0,4-0,5	0,20-0,40	0,06-0,10	0,15-0,20	0,25 0,35	0,09-0,1	0,05

 

Ескерту: 1.ра жамылыда жазы жне тпелі кезедерде коэффициентін шеткі бекітілген жолаа немесе бекітілген жол жиегіне байланысты абылдайды.

2.ысы кезеде коэффициентін ысы ктуге арналан жол ызметіні клік рал жабдытарына байланысты абылдайды.

 

Оларды іс-рекетіні орташа затыы амтиды:ауа температурасы олайлы 4-6 саат, ауа температурасы олайсыз 8-10 саат, жел 8-12 саат, тман 4-8 саат.

Жол жамылысыны жадайыны затыы:

T = P(x)(t₁ + t₂),

мндаы Р(х)-жол жамылысыны жадайын сипаттайтын метеорологиялы факторды пайда болу ытималдыы (жабыр, ар, боран, кктайа); ); t₁–іс-имыл затыы, са; t₂ –рекет затыы, са.

тпелі кезені ерекшелігі рекет затыынан жауын-шашынны лаюы ауа температурасыны тмендеуін, ылалды болуын, былмалы болуын тсіндіреді.Кктемгі-кзгі кезеде жамылы мен жол жиегіні кебуі 0-ден + 7 °С ауа температурасында жауын-шашын тсуінен жне ар жаууынан заыра болады.Бл кезеде жауын-шашынны аз ана арыныны зі жазы жауын-шашыннан 3-5 есе кп болады.

Метеорологиялы факторларды рекет затыыны улкен клемде таралуы ыста баыланады, себебі ыста ар келу клемі мен жол жадайы ртрлі болады.

Іс жзінде жамылы жадайыны затыын анытайтын формула

T_i = _iлD_л + _iо.в D_{о. в} + _iз D_з,

мндаы _iл, _iо.в, _iз –р-трлі жадай затыыны коэффициенттері(ра, ылал, йілген ар жне кктайа); D_л=140,

D_{о. в}=155, D_з=70 –берілген аудандаы жазы, коктем-кзгі, ысы кезе затыы, кн.

Климата, озалыс арындылыына, технологиялы дегейіне жне жол сапасына байланысты _i коэффициенті кестеден алынады.

T_i =0.85×140+0,6×155+0,40×70=240 кн

T_i =0.20×140+0,5×155+0,15×70=116 кн

T_i =0,13×70=9 кн