Шет тілі сабаыны психологиялы анализіні ш трі.

Шет тілі сабаында дамытушылы жне трбиелілік дамыту принципі.

1. Оушыларды есте сатауларына жктеме мен оларды ойлауыны ара атынасы;

2. Оушыларды айта жаыртушы жне шыармашылы іс-рекетіні ара атынасы;

3. Білімді дайын трде жне з бетінше ізденіс процесіндегі мегеру ара атынасы;

4. Проблемалы-эвристикалы оытуды ай буыны малім тарапынан орындалуда жне айсысын оушылар орындауында жзеге асырылады;

5. Малім іске асыратын, оушыларды іс-рекетін баылау, талдау, баалау мен шкірттерді зара сыни баалауы, зін зі баалауы жне зіндік талдаумен ара атынасы;

6. Оушыларды іс-рекетке ниеттеу мен еріксіз кндіру ара атынасы

Шет тілі сабаыны психологиялы анализі

Сабаа психологиялы талдау жасау жйесі

І. Сабаты рылымы.

1. Таырыбы, масаты.

2. Сабаты рылымы жне оны маызы.

ІІ. Сабаты мазмнына психологиялы баа беру.

1. Оу материалыны сапасы (берілген материал сол жастаы баланы абылдауына сйкес келе ме, келмей ме деген мселелер жнінде)

2. Малімні оу материалын оушыа жеткізу трлері (ауызша баяндау, мысалдар келтіру, салыстыру, крнекілікті, мірмен байланыстыру трінде)

3. Сабаты трбиелік мні (адамгершілік, эстетикалы, имандылы) жне малімні сол трбие трлерін йымдастыруы.

ІІІ. Таным процестері жне оны алыптастыру.

1. Оушыларды саба стіндегі зейінні трлері. Малімні, оушыларды зейінді болуын талап етуі, наты тапсырмаа мн беруі, крнекі ралдарды пайдаланып, еріксіз зейінін тудыруы. Зейінні тратылыын амтамасыз етуі. Оушыларды зін кштеп зейінді жне зейінсіз отырандарды саны. Бір жмыстан екінші жмыса зейінін аударуы.

2. Оушыларды абылдауын тудыруда басты обьект болан нрселер (малімні сзі, оу материалы, крнекі ралдар). Оу материалдарын абылдауды сапасы.

3. Оушыларды саба материалдарын есінде алдыруына олданатын тсілдерде андай ес трлері маызды орын алды (крнекі-бейнелі, сздік-маыналы, эмоциялы, механикалы, маыналы). Малім сабаты жасы есте алдыру шін андай дістер олданды. Сабата ай оушыда ес процестеріні андай трі басым болды (есте сатау, тану, айта жаырту, мыту).

4. Ойлау белсенділігі: сабата малім ылыми тсінікті алай алыптастырады, крнекілікті алай пайдаланады. Оны жауабында ымдылыты, тауып айтуды андай трлерін кездестіреді? Оушыны сйлеу жйесі яни, логикалы ойлауды рылуы жне оны ерекшеліктері. Оларды тиісті мазмннан орытынды жасай алуы (дедукция, индукция, жорамал).

5. Творчестволы иялыны жзеге асуы.

6. Оушыны жас ерекшеліктері сабата ескерілді ме?

YІ. орытынды.Саба масатына жетті ме? андай психологиялы крсеткіш арылы білуге болады (ымды мегеруі, зейінінін, ызыушылыын, эмоциясыны т.б дамуы). Баланы психикасыны дамуындаы сабаты маызы.

Шет тілі сабаыны психологиялы анализіні ш трі.

· Оушыларды назарын басару

· Мнемоникалы ерекшеліктерді дамытуды басару

· Ойлауды дамыту жне жзеге асыру задылыын есепке алу

29. Сабаа аымдаы психологиялы аналих жасау.Кбіне сабаты талдау ала ойылан масаттарды дрыстыын, оушыларды орыту жне трбиелеу тсілдеріні тиімділігін, оларды кеестік дидактика кзарасына, мазмны мен масаттарына, оушыларды жас ерекшеліктеріне сай болуын баалаудан басталады. Сосын идеялы жне оытылатын пнні ылыми-теориялы (немесе материалды) дегейі, пнаралы байланыстарды олданылуы, ылыми-техникалы рлеуді замана сай дегейін ашып крсету, мірмен байланысы аралады. Содан со саба рылымы, оны йымдастырылуы, уаытты тымды олданылуы аралады. Малім р трлі білім кздерін (оулы, кімет, ылыми жаттар, саяси-оамды, техникалы, анытамалы дебиет, тізбелер, лгілер, кестелер, оытуды техникалы ралдары т.б.) олдана отырып, тілген материалды тере де мыты ынылуына ол жеткізуі керек, оушыларды ой-санасын оятып, ынталандырып, оларды з беттерімен жмыс істеуге йретуіне ерекше кіл блу ажет. Сабата олданылан оу-крнекі, есептеу ралдарыны тек крсетуге пайдаланыланын немесе оушыларды з беттерімен жаа тжырыма келіп, білімді алу кзі боландыын талылау да маызды болып табылады.

30. Шет тілі сабаыны психологиялы анализге трт жоспар тізбегін жасау.1. Сабаты ш масатыны орындалуы.

а) білімдік масат – наты таырып бойынша.

) трбиелік масат – трбиені кешенді берілуі немесе бір трбиені ерекше крінуі.

б) дамытушылы масат – баланы іс-рекетте белсенділігіні артуы.

2.Сабаа ойылатын 6 талапты орындалуы.

3.Сабаты тріне арай рылымды сттерді жзеге асуы

4.Сабаа атысушыны арнайы таырыбын баылауы.

31. Шетел тілін оыту дістемесіндегі діс тсінігі.дістеме дегеніміз – ойылан масата жету жолы.Педагогика ылымында дістемені екі трі бар: оыту жне трбиелеу дістемесі.дістеме – малім трбиесіні педагогикалы шеберлігіні негізі. діс: Біріншіден, діс оытуды белгілі бір масатына, мазмнына жне аидаттарына (принциптеріне) негізделген ттас бір баыт. Мысалы: грамматикалы – аудармалы діс, тура діс, т.б Грамматикалы – аудармалы дісіні негізіне логикалы сйлеу мен оушыны шет тіліндегі мтінді оып аудара білуі ммкіндігі жатады. Екіншіден, «діс» сзі белгілі бір авторды сынан оыту жйесіндегі баытын білдіреді. Мысалы: тура оыту дісіндегі Француа Гуэн дісі, Г. Пальмер дісі, Майкл Уэст дісі т.б шіншіден,діс дегеніміз – оушы мен оытушыны арасынадаы белгілі бір тртіпке байланысты процесс. Бл ретте діс оытуды а,идаттарымен айындалатын іс - ркет арылы аныталады

32. «Модель» тсінігіні пайда болуы Модель& тсінігі пайда болуды /пн, процесс, жадаят жне т.б./ тану нысанасын йренуді арама-арсы пайда болуа атысты табии жне жасанды трде жасалан зерттеуді иындатылуы немесе мдде болмауы /Братко А.Н., 1969/ ретіде.

33. Оыту жйесі оыту процесіні белгілі дістемелік тжырымы.шетел тілін оыту жйесіні компонентік рылымына;

а) шетел тілін оыту масаты;

б) оытуды мазмны (пндік жне процессуалды аспектілері);

в) оытушыны (малімдік) оыту ызметі;

г) оушыны оулы ызметі;

д) тілді оытуды станымдары, дістері, тсілдері, ралдары.

34. «Амал» тсінігі дістемелік категория ретінде. оу амалы сйкес (лайы) тіл теориясына сйенеді – оуды лингвистикалы негіздерін жне оу (оытуды) теориясы – оуды дидактикалы негіздері, отан дістемесінде ш компонентті арастырады, оуды амалын анытаушы, лингвистикалы, дидактикалы, психолингвистикалы оу негіздері. Шетел тілдерін оытудаы коммуникативтік ыпала (амал) сйкес наты каммуникация ерекшеліктерін ескере отырып, ал оу процесі негізінде наты атынас лгісі жату тиісті, каммуникация масаттарында тілді нтижелі пайдалану шін сондытан тіл жйесіне не (грамматиканы жне лексиканы білу) иелік. Коммуникативтік ыпал ртрлі сйлеу функцияларын мегеруді болжайды, яни іскерліктерді руы барысында мынау лде анау каммуникативтік интенцияны айту (тінішті, келуссі, шаыру, абыл алмау, кеес, кін ою жне т.б.) азіргі шетелдік жне отанды дістемеде ке таратылан таы бір амалды бірі, тлалы – баытталан амал шетел тілдерін оытудаы. Ол оытылатындарды дара ерекшеліктерді есебінде рылады, тла ретінде зіні ерекшеліктері, уестіктері амалжзеге асыру тсілі, рбір оушыа тн.Гуманистік амал, соы он жылдарда, сонымен атар психологияда гуманистік баытта негізделген. Ол оушыны сезімдеріне, ойларына мегеруді, трбиелеуді жне даму барысында сйенеді, сонымен атар когнитивтік процесстерге, лемді тануды амтамасыз етеді зін-зі тануды жне оуа жадай жасайды. Тап осы амал жауаптылы сезімді трбиелеуді ажет етеді жне оушыларды шыармашылыымен ой бастандыа шек оюын теріске шыарады.

35-36.39 Грамматикалы – аудармалы жне мтіндерін - аудармалы дістерді пайда болуыны алышарттары Грамматикалы – аудармалы дістеріні дамуы.Грамматикалы- аудармалы діс кбіне классикалы тілдерді, сіресе, латын тілін оытуда олданылан. Бл дісте тіл граммтикалы ережелерді жаттау арылы оытылады. Жаа сздер грамматикалы таырып клемінде алынады. Ал, аударма жаа сздерді, сз рылымын, ережесін оытанда олданылады. Барлы жаттыулар белгілі грамматикалы ережені аясында рылып, ана тілінен шет тіліне, шет тілінен ана тіліне аудару арылы орындалан.

Грамматикалы – аудармалы дісті ерекшелілтері:

1.Грамматикалы талдауды негізі;

2. Тілді оытудаы грамматикалы сатылар.

Грамматикалы - аудармалы діс бойынша сйлемді талдауды е жасы дісі – оны уелі ана тілінде тсініп, сйлем мшелерін, яни бастауыш пен баяндауышты, толытауышты анытау. рі арай талдауды етістікті шаын, етісін анытап жаластыруа болады. Содан кейін оушыа осы сйлемні шет тіліндегі аудармасын беру оайыра болады.

Дыбыстар, морфемалар, сздер р тілді зіне ана тн трінде болады, ал синтаксистік негізгі аидалары барлы тілдерге тн. Біра аылшын тіліндегі грамматикалы рылымдар аза тіліндегі рылымдармен сйкес келмейді.

Грамматикалы – аудармалы діс алашында XVIII – XIX асырларда мектептерде кеінен олданылды. Кейіннен педагогика, психология, лингвистика ылымдарды дамуы бл діске згерістер енгізіп, XIX – XX асырды соында « екі грамматиканы» араатынасы ажыратылды.

азір де дістемеге дстрлі трыдан араанда грамматикалвы – аудармалы діс жиі кездеседі.

38. Салыстырмалы – саластырмалы тіл біміні, ассоциативтік психологияны идеяларыны серіЛингвистикалы зерттеулерді алашы ылыми дістеріні бірі – салыстырмалы-тарихи діс болды. Ол дісті негізін ХІХ асырды басында Ф. Бопп, Р. Раск, Я. Гримм алады. Біра та бл зерттеулер атомарлы трде, яни жйесіз трде жргізілді. Бл танымды зерттеулерді дісі зерттеуді масат-міндеттерімен тыыз байланысты болады. Сондытан танымны діс-тсілдерін зерттеу масаттарынан тыс арастыру ммкін емес. Жоарыда айтыландай тілдерді салыстыра зерттеу нтижесінде тілдердегі ерекшеліктер мен састытарды анытауа болады. Салыстыру барысында кейбір дл нтижелерге келуге болады.Біріншіден, салыстыранда бір тектес заттарды салыстыруа болады. Ал тілдерде р дегейдегі бірліктерді, оларды р тілдердегі ызметін, лексикалы, грамматикалы категорияларды, сйлем модельдері жне оларды сйлемде олдану тсілдерін салыстыруа болады.Екіншіден, р тілдегі былыстарды е маызды жне ажетті белгілерін, одан кейін барып ана осалы белгілерін зерттеу ажет. Салыстыру дісіні негізгімасаты барлы тілдік дегейлерге атысты тілдік рылымдарды айырмашылытарын емес, олара орта асиеттерін табу. Басаша айтса, тілдерді мбебап асеиттерін айындау.

Салыстырмалы-тарихи дісті масаты – туыс тілдерді арасындаы састытар мен айырмашылытарды крсету. Тілдерді салыстыру арылы оларды бір-біріне аншалыты жаындыын, даму задылытарын, згеруін, ататілге жаындыын т.с.с. айындауа болады. Бл діс тілдерді генетикалы туыстыына негізделеді.

Мысалы, аза тіліндегі ауыз сзі ырызша – ооз, татарша – авыз, збекше – оиз, т.с.с. Бл сздер маына жаынан бірдей, ал дыбысталу жаынан айырмашылытары бар. Соан арамастан бл сздер сас. састытар мен айырмашылытар дыбыстарды алмасуларынан крінеді. Мысалы, сз басында а-о дыбысына згеруі, сз ортасында у-в згеруі т.с.с. Бл сияты дыбыс алмасулар тркі тілдеріні даму задарына сай келеді.

Тарихи-салыстырмалы діс – бір тілді тарихи алыптасан варианттарын салыстырады, яни бір тілді кейінгі кездегі тілдік фактілерін сол тілді ткен кезедегі тілдік фактілерімен салыстырып, оларды даму задылытары, згерістері аныталады, оларды азіргі тілдегі фактілерден айырмашылытары крсетіледі. Бл діс тілді згеру жне даму жолдарын, оларды задылытарын, оан сер еткен ішкі жне сырты факторларды айындайды.

Осы дісті олдана отырып тіл тарихын, тілді дегейлерін (фонетика, грамматика, лексика) жеке-жеке зерттеуге болады. Осыан орай тіл білімінде тарихи фонетика, тарихи грамматика, тарихи синтаксис т.с.с. блімдер бар.

40. Табии діс:Оыту дісі

1. Оыту дісіні масаттары,задылытары,міндеттері , тсілдері.

2. Ассоциационизм дісі

дістер- дидактиктерді айтуы бойынша белгілі бір таырыпты оытуды жолдары.
дістеме – педагогика , психология, лингвистика ылымдарымен тыыз байланысты.
Дидактика мектепте оытуды негізгі жолдарын зерттейді.

Оытуды ызметтері:

• Білім беру ызыметі – ол оушыларды бойында білімділік, зіреттілік , танымды, асиеттерін алыптастыру.

• Трбиелеу ызыметі – оушыларды бойына дние танымды асиетін алыптастыру.

Оытуды принциптері:

• Саналы,белсенділік принциптері

• Крнекілік принципі

• Жйелік,бірізділік принциптері

• Білімді ,дадыны мегеру принципі

• Топты жне жеке тсілдер принципі

Оыту дістерін тадап алуа біратар лшемдер сынылады:

• Оыту дістеріні білім беруді дидактикалы принциптеріне сйкестігі

• Оыту дістеріні трбиелеу мен білім беру міндеттеріне сйкестігі

• Оыту дістеріні олданылып отыран жадайларды зіндік ерекшеліктеріне сйкестілігі

• Оыту дістеріні тадап алынан оыту нысандарына сйкестілігі

41. Ассоциационизм дісті психологиялы негізі ретінде.Ассоциационизм дісі- психикалы бірлестігі принципін, процестерін динамикасын тсіндіру , лемдік психалогиялы ой негізгі баыттарыны бірі.

. Ассоциационизм дісін –XX асырда алаш рет Платон жне Арестотельді ебектерінде толы арастырылан, одан кейін бл дісті Джан Локк ары арай зерттеу жмыстарын жргізді.Ассоциационизм дісі- жаа негізде биология, нейрофизиология, психология ылымдары арылы айта рылды.(Дервин Сетчинов)

Табии дістіоытуды масаты мен мазмны. Табии дістегі оыту- азіргі заманны талаптарын ескере отырып, оушылар тласын білім мен іскерлікжне дадыларды менерте отырып, масатты алыптастыру процесі. Оыту процесіні негізгі мазмнын игеру зара рекеттестіті арнайы формасындаы масатты йымдастырылан оушылар мен оытушылар бірлескен іс реукеті. Табии дістегі оытуды масаты: дамытуды оамды білімдер мен іскерліктер, ылым, мораль, ебек, дебиет, нер жалпы трбиені мегеруге баытталан педагогикалы рекет. Оытуды ызметі оыту процесіні мнін сипаттайды.Оыту процесіні задылытары: оушыны білімге деген ынтасына оытушы серіні сйкестігі. Бл задылы баланы оршаан ортаны тануа деген ыыласын жзеге асыруа жадай жасайды.

Оытуды ызметтері:

• Білім беру ызыметі – ол оушыларды бойында білімділік, зіреттілік , танымды, асиеттерін алыптастыру.

Трбиелеу ызыметі – оушыларды бойына дние танымды асиетін алыптастыруОыту дістерін тадап алуа біратар лшемдер сынылады:

• Оыту дістеріні білім беруді дидактикалы принциптеріне сйкестігі

• Оыту дістеріні трбиелеу мен білім беру міндеттеріне сйкестігі

• Оыту дістеріні олданылып отыран жадайларды зіндік ерекшеліктеріне сйкестілігі

Оыту дістеріні тадап алынан оыту нысандарына сйкестілігі

43. Табии дістіоытуды принциптері мен тсілдері.Оыту принциптері арылы оыту процесі іске асады.

Оытуды принциптері:

• Саналы,белсенділік принциптері

• Крнекілік принципі

• Жйелік,бірізділік принциптері

• Білімді ,дадыны мегеру принципі

• Топты жне жеке тсілдер принципі

Табии дістегі оыту процесіні задылытары:

1. оам талабы оытуды масат, міндеттерін айындайды. Оны мазмнын діс-тсілдерін йымдастыру зады процесс.

2. Білм беру, трбие, дамыту ызметіні бірлігі.

3. Кез келген апарат бірлігі с-рекет тслі іскерлікке айналу шін малім оушыны білім, іскерлік, дады дегейіне сйенуі керек.

4. Дидактика задылытарыны ерекшеліктері

5. Жеке адамды йрету тек іс-рекет жасату арылы ммкін болады.

Оыту принциптеріні жйесін алаш сынан Коменский. Оны ойынша, табии дісті оыту принципі табиата сай болуы керек. Пестолоцци оытуды крнекілік принципін ерекше баалап, ойлауды дамытатын маызды рал деп санады. Пинкевич сынан табии дістегі оытуды принциптері мірмен жне оамды ебекпен байланысы, жас ерекшелігі принципін сатау, оытуды белгілі бір жас ерекшелігіне арай сйкес болуы. Оыту принциптерін Данилов, Скаткин, Сабыров, Мамтов, Подласый анытады.

44. Тура діс (О.Есперсен, Ш.Швейцер)Тура діс – грамматикалы аудармалы діске айшы діс ретінде дниеге келді. Тура дісті негізгі ерекшеліктері:

1. Шетел тілін оытуды негізгі баыты тжірбиелік яни, бірінші орына сйлеу ойылады.

2. Ана тіліні екінші орында тіпті назарсыз алуы.

3. Тілді йрету есінде аударманы те аз млшерде керісінше ауызша, жазбаша жаттыуларды кп олданылуы

4. Грамматиканы оытуда индуктивтік дісті олданылуы.

5. Айтуды йретуге лкен кіл блінеді;

6. Мтіндерді мазмнына, сіресе таырыпа байланысты мтіндер растыруа назар аударылады.

Бл дісті тура діс деп аталуыны себебі – шетел ьтілін оытуда шет тілімен беретін тсініті арасындаы байланысты тура болып, ана тіліні млдем олданылмауы. 20- соы мен 20- басында тура дісті бірнеше трлері пайда болды. Тура дісте жатаушылар Г.Гуэн, М.Вальтер,т.б

Бл дісті падаланатын малімдер тіл йретуді алашы кннен бастап оушыны гімелесуге тартады. Заттарды, суреттерді пайдаланып, сйлемні маынасын тсіндіру шін имылдар жасайды. Тура дісті олданушылар те к. Осы діс оушыны шет тілін мегеруге деген ызыушылыын арттырады. Тура дісті иыншылытары да бар:

1. Оу материалы мен жаа сздер ылыми негізсіз іріктеледі.

2. Мектепте оушыларды сйлеп йренуіне жадайды болмауы.

45. Бихейвиоризм жне ассоциационизм дісті психологиялы негізі ретінде Ассоциационизм дісі- психикалы бірлестігі принципін, процестерін динамикасын тсіндіру , лемдік психалогиялы ой негізгі баыттарыны бірі.

Бихиовиоризм аалшын тілінен аударанда жріс-трыс, ылы деген маына береді. 20гасырдаы психология ылымын сипаттайтын американды баыт. Бихевиоризмні іргесін алаушы Эдвар Торндайг. 20 асырдаы америка психологиясыны аымы. Бихевиоризмні алашы рет бадарламасын растыран йгілі американ психологы Уотсон. Бихевиоризм дісі негізінен ойлау (мотивация)мен тыыз байланысты.

Бихевиоризм оып білуді тсілдерін тсіндіруге ммкінді жасайтын оытуды ке таралан тжырымдамасы. Ол оытуды рлін тмендетіп, сезімді трбиелеуге, аыл-ойды дамытуа туелдендіред,.