Таырып. Этнопедагогика жалпы педагогикалы ылымдарды рамды бір блігі

 

Жоспар

1. Этнопедагогика пні, оны масаты мен міндеті.

2. Этнопедагогиканы діснамасы.

3.Халыты педагогика жне этнопедагогика ымдарыны мні.

 

1.Этнопедагогика пні, оны масаты мен міндеті.“Этнопедагогика” термині екі сзден ралан: “paidagogike”(грек тілінен аударанда трбие туралы ылым) жне “ethnos” (грек тілінен аударанда лт, халы ). Этнопедагогика ылымы халыты алыптасан лтты ндылытарын, оамны ерекше арым-атынасын, халыты леуметтік талаптарын жеке тланы алыптасуына баыттап йретеді. Этнопедагогиканы мазмны халыты зіндік шыармашылыыны аидаларынан: иял-ажайып ертегілерден, аыз гімелерден, халыты ндерден, жмбатар мен жаылпаштардан, маал-мтелдерден, наыл сздерден трады. Сонымен атар халыты тлім трбие лтты арым-атынасты трлі ырларымен лтты ойындарымен, ойыншытарды жне кнделікті трмыстаы олданбалы нерді, яни халыты музыканы ерекшеліктерімен жалпы лтты салт-дстрді мысалдарымен толытырылып отырады. Халы педагогикасы мен лтты педагогикалы ойлардан ралан аза этнопедагогикасы жйеленіп, алыптасан ылым. Этнопедагогика – рпа трбиелеуді лтты жолдарын, мдениетті лтты негіздерін йрететін ылым. Этнопедагогика леуметтік талаптарын, кпшілік малдаан талаптар мен ндылытарын абылдап игерген жеке тла алыптасатын оамды серді ерекшелігін зерттейді. Этнопедагогика ылымы азіргі педагогикалы тжірибедегі халыты озы ойларын іске асыру ммкіндігін анытайды, трбиені азіргі масаттарын ескере отырып халыты міріндегі сол немесе баса былыстарыны педагогикалы маызын талдайды.

2. Этнопедагогиканы діснамасы. Этнопедагогика пні халыты педагогика болып табылады. Ал «Этнопедагогика» терминіні бірнеше анытамасы бар. Г.Н.Волков этнопедагогика халыты (табии, арапайым, бейресми, мектептен тыс, дстрлі) трбиені тарихы мен анытамасы болып табылады, этнопедагогика этносты топтардаы бала трбиесі мен білімі негізіндегі отбасыны, руды, тайпаны, лысты, лтты байыры ндылытар мен моральды – этикалы жне эстетикалы кзарастарыны эмпирикалы тжірибесі туралы ылым болып табылады деп крсетеді. К.Ж. ожахметова этнопедагогиканы педагогика ылымыны рамды блшегі ретінде, этнография, этнофилософия, этносты мдениет жне этнопсихологияны тоысан жерінде алыптасан саласы ретінде арастырады. Ол этносты трбие жйесінде отбасында жне білім мекемелерінде здіксіз жзеге асырылатын пн болып табылады. Т.И.Огородников этнопедагогиканы этнографиямен жне фольклористикамен байланыстыратын жаа сала ретінде баалайды. Т.Н.Петрова этнопедагогиканы халы трбиесімен теориясы ретінде тсіндіреді. Жоарыда крсетілген этнопедагогика терминіні тжырымдай келе, жалпы трде жне ысаша айтар болса, оны халы педагогикасы ылымына жататындыын круге болады. р халы зіні тарихи даму кезінде зіндік трбие тжірибесін жасады, скеле рпаты оытуда жне трбиелеуде здеріне тн тжірибе жинатады. Сондытан аза, татар, т.б. халытар этнопедагогикасы толы негізделген, сонымен атар барлы халыа орта жалпы педагогикалы кзарастары да бар. Мндай кзарастарды болуы бл халыты тарихи жне географиялы дамуыны орта болуы, жалпы адамзатты рухани инабаттылытардан туындаан масат, мдделерні ортатыынан, педагогикалы дстрлеріні зара серінен туындаан. Этнопедагогика педагогиканы рамдас блігі ретінде педагогикалы задар мен задылытара, педагогикалы принциптерге баынады.

3.Халыты педагогика жне этнопедагогика ымдарыны мні. Этнопедагогиканы лшем, крсеткіш сияты т.б этнопедагогикалы айрыша белгілері болады. Аталан белгілер халыты трбиені жалпы баалауына сйенеді. Осындай белгілерге сйкес халыты трбие наты айын нышандарымен аныталады. Жалпы айтанда: белгілі бір масаттара баытталан жаымды жеке асиеттерді мегеретін жеке тланы алыптасуына баытталады; табии жадайларда жргізіледі, трбиеші мен трбиеленуші арасындаы арым - атынас табии атынас болып табылады (табиилы); рпатар тжірибесі сабатастыын жаластыруда барлы трбие трлері мен діс – амалдарын олдануа негізделеді (сабатасты); жоары тиімділігімен сипатталады (рекет жасау); уаытпен шектелмейді жне ттастай – формалды, мектептен тыс трбиеге араанда жеке бліктерден трмайды (здіксіз болу); мір сру барысында барлы процеске атысады (педагогикалы циклды толы болуы); наты, ата трде шектелген трбиешілер болмайды, барлыы да халы – трбиешісі (трбиешіні кпшілдігі); халыты трбие ралдарыны барлы бай кешені, трлі діс – тсілдері олданылады (зара сер ету тсіліні иыстырылуы); трбиені р трлері мен тсілдері олданылады, жеке тланы белгілі бір асиеттері ойылмайды, толыанды адамды трбиелеу кзделеді (трбиеге кешенді трде бетбрыс); табии блшек ретінде табиат заына баына отырып, адам дамуыны задылыын сатау (табии йлесімділілік); тек сырты сері ана емес зін-зі трбиелеуге де ерекше кіл блуді ескеру (трбиелеуде трбиеленушілерді атысуы) т.б. Осылайша, этнопедагогика халыты трбие жніндегі білімін педагогикалы кзарастарын жинап, талдап, жйелейтін ылым. Оны жалпы рылымында рпатан рпаа берлілетін лтты трбиені тарихи, мдени задылытары жатыр. Этнопедагогика жеке тланы алыптастыру масатында баланы трбиені объектісі мен субъектісі ретінде зерттейді, халыты трбиені йымдастырады, халыты негізгі педагогикалы тсініктерін зерттейді. Этнопедагогиканы зерттеу саласына, сондай-а, оамды жне леуметтік сер ету дерісі жатады.