Минерал тзілісіні эндогенді процестері.

Эндогенді процестер алай да болмасын, магманы рекетімен байланысты,сондытан да кейде оны магмогендік процестер деп те атайды.Оларды ішінен мынадай процестерді бліп крсетуге болады.

Магмалы процестер.Минералдар тзілісіні магмалы процестеріне тікелей магма кристализациясы барысында минералдар ралатын процестер жатады.Бан снген тау жыныстарын райтын барлы минералдар кіреді.Мысалы, полевой шпаттан, кварц пен слюдадан тратын гранит; осы жадайда бл минералдарды шыу тегі – магматикалы. Снген тау жыныстарыны осымша минералдары апатит, цикрон, ортрит жне т.б. шыу тегі магматикалы.

Жалпы геология курсынан белгілі,снген тау жыныстары екі топа блінеді:тереде кристалданан интрузивті тау жыныстары жне жер бетінде немесе жер бетіне жаын тзілген эффузивті тау жыныстары.Минерал тзілісіні магматикалы процестері сондай-а интрузиямен жне эффузиямен де байланысты болуы ммкін. Минералдарды магматикалы шыу тегі туралы айтанда,детте,волар рамы бойынша тау жыныстарына байланысты екенін крсетеді: ышыл, сілтілі, негізгі немесе ультранегізгі. Бл жерде минералдар ассоциациясы р трлі болады.

Практикалы негізді кптеген минералдар – апатит, алмаз, платина, хром, никель, мыс, темір рудаларды жне т.б. шыу тегі магматикалы.

Пегматитті процесс. Пегматиттер - рамы бойынша да, нысаны бойынша да крделі минералды денелер. Пегматиттерді нысаны кбіне тамырлы, линза тріздес болып келеді, штоктар да шырасады. Олар детте интрузивті тау жыныстар ойнауында, сондай-а кровля – гнейстер мен кристалды сланцалар ойнауында жатады. Пегматиттер мен интрузивтік тау жыныстар арасында тыыз кеістік байланыс оларды генетикалы жаындыын длелдейді. Пегматиттер детте интрузивтік тау жыныстарынан 1-2 км. аспайтын ара ашытарда орналасады.

Пегматиттерді минералогиялы рамы интрузивтік тау жыныстарды минералогиялы рамымен сас.Негізгі минералдар болып табылатын дала шпаты (плагиоклаздар), кварц жне слюда, жиі турмалин кездеседі. Пегматиттер шін берилл, касситерит жне баса да минералдар тн.

Осылайша, пегматиттер іс жзінде олдануа те ызыты. Олар мусковит – слюданы, сирек металлдар – литий, берилий, алайы, цезий, тантал мен ниобиді, сирек топыратарды, сонымен атар керамикалы пьезооптикалы шикізатты жалыз кзі болып табылады.

А.Е. Ферсманны пікірінше, магманы кристализациясы кезінде шатын заттар- минерализаторлар(хлор, фтор, бром косылыстары) мен сирек жне сиректопыраты элементтерді осылыстарымен бай алды силикат балыма пайда болады.. Бл алды балыма ысым айырмашылыыны кшімен жоарыда жатан тау жыныстарына арай сыылып шыады да олардаы жарытар мен уыстарды толытырады. рамы бойынша бл да силикатты балыма, сондытан пегматиттерді тау жыныстары тзуші негізгі минералдары (дала шпаты, кварц, слюда) аналы интрузиядаы дл сол минералдар болып табылады.

Дала шпатыны бір мезгілде крисстализациялану барысында зіне тн тзілімдер пайда болады., оларды «жазба гранит» немесе « еврейлік тас» деп атайды. Дала шпатындаы задылы бездер шыыс жазбалара, иероглифтерге сас, сондытан олар осылайша аталады.

Пегматиттерді шыу тегіне атысты баса да пікірлер бар. А.Н. Заварицкийді пікірінше пегматиттер – алды магматикалы балыма кристалдануыны німі емес, газды ерітінділерді серлерінен жыныс тауларды айта кристалдану нтижесі деп саналады. те тереде жне те лкен ысым серінен болатын осындай айта кристалдануды нтижесінде пегматиттерге тн ірі кристалды блоктар рылуы ммкін.

Осылайша, А.Н. Заварицкийді айтуы бойынша, пегматиттер магматикадан кейінгі тзілістер болып табылады. Бл оларды белгілі бір дрежеге дейін пневматолиттік жне гидротермальді тамырлармен біріктіреді, себебі газды ерітінділер суаннан кейін гидротермальді ерітінділер береді.