Ілиястану пні бойынша глоссарий

 

№	Термин сз	Шыармасы жне ысаша баламасы	ысаша сипатамасы
1.	Автология	Грек сзі aujugcat, logos – слово	Сзді тура маынасында олданылуы
2.	Автор	Лат. auctor – негізгі алаушы	нер туындысын жасаушы шыармашылы тла
3.	А ле		Силлабикалы жне силлабо-тоникалы ле жйесіндегі йассыз ле.
4.	Аллитерация	Лат. ad-lettera дыбыстас	Шыарма мтінінде бірыай дауыссыз дыбыстарды айталануы.
5.	Анафора	Грек anaphora – биікке шыару	ле жолдарыны басында йлесе иысатын, айталанатын сздер.
6.	Антитеза	Грек. antutesis – арама - арсы	Шендестіру, кереар ымдарды бетпе-бет оятын айшытауды трі.
7.	Архетиптер	Грек. arhet – алашы образ	Архаикалы рсім-салттарда, наным-сенімдерде ыла беретін мотив сарындар.
8.	Ассонанс	Лат. assono – йлесім	Дауысты дыбыстарды ндесе айталануы
9.	Аят	Араб – керемет	ран сресіні тиянаты бір блшегі, не бір шума леі.
10.	Антоним	Грек.	арама-арсы маынадаы бір сз табыны сздері
11.	Антротопонимика	Грек.	Адам есімдерін зерттейтін ономастиканы блімі
12.	дбиет	Араб лгілі сз	Кркем нерді негізгі трлеріні бірі.
13.	псана	Парсы – афсане ажайып оиалы гіме.	Парсы-тжік фольклорыны жанры.
14.	сірелеу	Грек. hyperbole – кшейту	былысты не белгілі бір нрсені шамадан тыс лкейтіп айту.
15.	Баллада	Франц. Ballada- би ні	Оиаа рылан лирикалы сарындаы ле.
16.	Бйіт	Араб - шатыр	ос тарматы ле шумаы.
17.	Библиография		дебиеттануды жанама тарауы.
18.	Герменевтика	Грек. hermentike тсіндіремін	Мтіндерді ындыру мен принциптерін тсіндіру жніндегі ілім.
19.	Глосса	Гр.Glossa тіл сйлеу	Сирек кездесетін сздерді кітап ішіндегі тсіндірме сздігі.
20.	Градация	Лат. gradatuo біртіндеп ктеру	Алдыы сзден соы сзді, не ойды асыра айту.
21.	Гротекс	Франц. grotesgue таажайып	Шендестіруге рылатын жу, клкіге мн берілетін бейнелеу тсілі.
22.	Газал	Араб	Кемі ш, кбі 12 бйіттен тзілетін ле.
23.	Драма	Грек. drama имыл-рекет	Сахнаа арналан шыарма.
24.	Дйексз (цитата)		Баса біреуді айтан пікірінен зінді алынып, згертілмей беріледі.
25.	Диалектизм		деби тілге енбейтін, белгілі бір территорияа тн тіл ерекшеліктері
26.	Диалог	Грек.	Екі не бірнеше адамны сра-жауап ретіндегі сйлесіп, тіл атысуы
27.	Ремарка (ескертпе)	Франц. remargue ескерту	Драмадаы ажетті тсініктеме сз.
28.	Жанр	Франц. genr	деби шыармаларды тегі мен трлері.
29.	Жаргон	Франц.	Жеке леуметтік топты ауызекі олданыстаы сйлеу трі
30.	Идиллия	Грек. eidyllion ышам ле	арапайым ебек адамын, табиат аясын суреттейтін ле.
31.	Интермедия	Лат. intermedius ортадаы	Клкілі пьеса немесе крініс.
32.	Интонация	Лат.	Мелодия, интенсивтілік, заты, айту тембрі сияты бір-бірімен байланысты сыарларды бірлігі
33.	Историзм	Орыс тілінен	Кнерген, ескірген ымды білдіретін сз немесе сз тіркесі
34.	Комедия	Грек. comos - кілді, oide - ле	Драмалы жанр трі.
35.	Ксем сз	Лат. publicus оамды	Журналистиканы оамдаы ткір мселелерді озайтын саласы.
36.	Калька	Франц.	Шет тілдерден жолма-жол аударуды арасында пайда болан жаа сз
37.	Коммуникация	Лат.	Араласу, ойлармен, идеялармен, деректермен блісу т.б.
38.	Латифа	Парсы латифа	ызыты, клкілі шаын гіме.
39.	Лирика	Грек. lira - аспап	дебиетті негізгі тегі.
40.	Магиялы поэзия	Грек. magos – абыз, сиыршы.	ртрлі былыстара табиаттан тыс сер етуге болады деген сенімнен туан рып ледері.
41.	Мемуар	Франц. memoires еске алу	Авторды зі атысан, крген оиалары жайындаы жазбалары.
42.	Метафора	Грек. metahora ауыстыру	Екі былысты салыстыру арылы астарлы ты маына беретін былту трі
43.	Метонимия	Грек.	Тропты бір трі, бір объектіні не объектілер тобыны атауын баса объектіге олдану.
44.	Миф	Грек. mythos - баян, аыз	Аыз ретінде ертеден алыптасан кне жанр
45.	Модернизм	Франц. moderne -жаа	дебиет пен нердегі философиялы-эстетикалы озалыс.
46.	Монолог	Грек. mono – бір, logos - сз	Кейіпкерді ішкі кіл кйін білдіретін толау сзі.
47.	Натурализм	Лат. natura – табиат	мір былыстарын табии алпында айтып, баяндауды масат ететін бейнелеу тсілі.
48.	Нзира	Араб	Шыыс поэзиясында алыптасан деби рдіс.
49.	Новелла	Итал. novella	гімеге жуы прозалы шыарма.
50.	Ода	Грек. ode - жыр	Салтанатты ктерікі леппен айтылатын арнау ле
51.	Параллелизм	Грек. parallolios апталдас	Екі нрсені атар жанастыра алып бейнелеу тсілі.
52.	Пейзаж	Франц. paus – ел, жер	деби шыармадаы табиатты суреттелуі.
53.	Перифраза		Бір ойды кптеген тсілмен жеткізетін стилистикалы тсіл.
54.	Плагиат	Лат. plagio – рлау	Баса біреуді деби шыармасын иемдену.
55.	Повесть	Орыс. повествование – баяндау	Оианы баяндауа негізделген клемді прозалы шыарма.
56.	Портрет	Фр. portrait – бейнеленген	Кейіпкерді сырт крінісін кескін-кейпін суреттеу.
57.	Поэма	Грек. poiema туынды	Оианы лемен баяндап айтатын клемді шыарма.
58.	Поэтика	Грек. – noietuk fehne шыармашылы нер	Кркем шыарманы бар болмысын танытар жйе, кне ылым саласы.
59.	Полилог	Грек.	Бірнеше адамны гіме руы.
60.	Полисемия	Грек.	Тіл бірлігінде бірнеше маынаны болуы. Сзді маыналы жаынан дамуы.
61.	Прототип	Грек. prototypon – тп тркін	Кейіпкер бейнесіні мірдегі тірегі, негіз болан тла.
62.	Реализм	Лат. realus - шынды	мір былыстарын, оиаларды шынайы суреттейтін кркемдік діс.
63.	Рецензия	Лат. recensio -тексеру	Кркем шыарманы талдап, баа беретін деби сын жанры.
64.	Риторика	Грек. rhetorike -шешен	Прозалы ара сз жне ауызекі кркем сзді жасалуын зерттейтін филологиялы пн.
65.	Роман	Франц. – roman	Сюжеті крделі, ке клемді эпикалы жанр.
66.	Ритм	Грек.	рылымды, мтін жасау жне экспрессивті-эмоциялы ызмет атаратын сас, йлесімді тіл бірлектеріні жйелі айталанып труы.
67.	Романтизм	Роман сзінен шыан	дебиетте мірді жарын, жаымды жатарын ктере суреттейтін кркемдік діс.
68.	Сентиментализм	Франц. – sentiment сезім	18-19 асырдаы деби аым.
69.	Семантика	Грек.	Тіл немесе оны бірлігі (сз, сзді грамматикалы тласы, сз тіркесі, сйлем) арылы берілетін маына, хабар
70.	Сонет	Итал. sonet сыырлау	р шумаы 14 тармашадан тратын ле трі.
71.	Стиль	Лат. stylos – жазу зегі	Жазушыны зіндік жеке дара ерекшелігі, жазу мнері
72.	Сюжет	Франц. sujet – зат	зара жаласан оиалар тізбегі.
73.	Синекдоха	Грек.	Жалпыны орнына жалы, бтінні орнына блшек немесе керісінше олданылатын стилистикалы тсілмен жаа маына жасау жолы.
74.	Синоним	Грек.	Маыналары толы не жартылай сйкес келетін, бір сз табына жататын сздер (фразеологизмдер, морфемалар, синтаксистік рылымдар).
75.	Сйлеу этикеті		оамда абылданан ресми не бейресми жадайда гіме рушыларды леуметтік рліне сай болатын схбаттасу ережелеріні траты жйесі.
76.	Стилистика		Тіл біліміні бір блімі. Оны негізгі зерттеу объектісі-стиль
77.	Табу (полинезия)		Кейбір сздерді, есімдерді, сйлемдерді атауа тиым салу.
78.	Тартыс	Лат. confliktus – атыыс.	Сюжет желісіне арау болатын айшылы, тартыс.
79.	Текстология (мтінтану)	Лат. textus жне гр. logos – сз	Шыарма мтінін тпнсамен салыстыра зерттейтін ылым.
80.	Термин	Лат.	ылымны арнайы саласындаы ымды білдіретін сз не сз тіркесі.
81.	Трагедия	Гр. tragedia	Драмалы жанрды бір трі.
82.	Троп	Грек.	Троп –ауыспалы маынада олданылатын сздер, образдар: (метафора, метонимия, синекдоха, эпитет, гипербола, литота, оксюморон, перифраза.)
83.	Футуризм	Лат. futurum – болаша	ХХ асырды басында туан аым.
84.	Филология	Грек.	Гуманитариялы пндерді кешені, олар: тіл білімі, дебиеттану, текстология, палеография т.б.
85.	Фраза	Грек.	Толы ойды білдіретін сйлеуді негізгі бірлігі. Паузамен шектелген кез келеген интонациялы-маналы бірлік.
86.	Экспозиция	Лат. exspositio – тсіндіруі	Оиа дамып рістейтін орынды, оиаа атысты кейіпкерді алаш оырмана таныстыру.
87.	Экспромт	Лат. expromtus – дайын, зір.	Аынны ттиылдан, дайындысыз шыаран леі.
88.	Эпизод	Гр. epeisidion – кірістіру	Шыармадаы бас-аяы бар оианы блшегі.
89.	Эпопея	Гр. epos – сз poieo - жасаймын	Ке тынысты, сапалы, аса клемді эпикалы жанр.
90.	Эпифора	Гр. epihora	ле тарматарында бір сзді соында айталанып келуі.
91.	Эвфемизм	Грек.	лаа ерсі естілетін сздер.
92.	Эллипсис	Грек.	Сйлеуде не мтінде тіл бірлігіні жетіспеуі, дейі тсірілуі.