Бюджеттік жіктелуді рлі мен мні жне рамы. Бюджеттік жіктелуді руды жалпы принциптері

Бюджеттерді растыру мен атару оларды нысанды таайындауына сйкес болуы шін кірістерді кайнар кздерін регламентациялауы жне бюджеттік аражаттарды бюджетте арастырылан шыындар клемі мен баыттарына сйкес жмсалуы тиіс. Кірістерді айнар кздері мен бюджеттік аша блу баыттарын регламенттеу - ол бюджет растыру мен атаруды міндетті шарты. Бл шарт кірістер мен шыындарды топтау арылы, яни кірістерді формалар мен трлері бойынша, ал шыындарды шаралар мен нысанды таайындары бойынша біріктіру жолымен іске асырылады. Мндай кірістер мен шыындарды топтастыру бюджеттік жіктеу деп аталады. Бюджеттік жіктеу бюджеттен нысанды аржыландыру, бюджеттік аражаттар пайдалануына аржылы баылау жне бюджеттік тртіпті сатауды амтамасыз етуге ммкіншілік береді.

Бюджеттік жіктеуді негізі болып леуметті-экономикалы, ведомствалык жне ауматы белгілері бойынша кірістерді алыптастыру мен жаттарды жмсалатын баыттары жэне оларды крамы мен крылымын крсететін крсеткіштер топтауы табылады. Бюджетті кірістері мен шыындарынын, оны тапшылыын тейтін айнар кздеріні мндай топтастыруы бюджетті крастыру мен атаруда пайдаланады, барлык дегейдегі бюджеттер крсеткіштеріні салыстырмалыын амтамасыз етеді жне бюджеттік процеске апаратты технологиялар енгізуге ммкіндік береді.

азастан Республикасында бюджеттік процесс бюджеттер-ді барлы дегейлеріне бірдей жне міндетті бірыай бюджеттік жіктеу негізінде іске асырылады. Бюджеттік кодексте берілген анытамаа сйкес бірынуай бюджеттік жіктеу — ол бюджетті кірістері мен шыындарыны функционалды, ведомствалы жне экономикалы сипаттамалар бойынша жне бюджетті жіктеу объектілеріне анытамалы атаулар мен топтастырулы код бекітілген міндеттілік топтастыру. Бірыай бюджеттік жіктеу бюджет тсімдеріні жіктеуі мен бюджет шыындарыны функционалды жне экономикалы жіктеуінен трады.

Бюджет жіктеуін ру принциптері бюджетті кірістері мен шыындарыны экономикалы мазмны, лтты экономиканы рылымы мен басару жйемен длелденеді. Кірістердін айнар кздерін топтастыру мен бюджет шыындарыны масаттарын анытауды негізгі мні е алдымен мндай реттемелеу барлы бюджеттік процесті рекеті мен тиімділігіні жне аржылык баылауды міндетті шарты арылы орытылады. Осыан байланысты бюджеттік жіктеу айын жне аны болуа жне де кірістерді экономикалы, ведомствалы, ауматы алыптасуы мен бюджеттік жаттарды пайдалану баыттары, оларды рамы мен рылымы жнінде толы тсінік беруге тиісті.

Бюджетті кірістері мен шыындарын детализациялау бюджетке кіретін мліметтерді тексеру мен салыстыруын, ведомстволар мен мекемелер бойынша тсімдер мен шыындарды динамикасы мен рылымын анытауын амтамасыз етеді. Жіктеу бюджеттерді жалпы жиынтыын руа, оларды талдауа, бюджетті атаруы мен нысанды пайдалануын жне аржылы тртіпті сатауды баылауа ммкіншілік береді. Ттас айтанда бюджеттік жіктеу бюджеттерді барлы трлерін ру мен атаруды біріккен дістемелік негізі болып табылады.

Басаруды жйесі мен дістеріні дамуына байланысты бюджеттік жіктеу де згереді жне жетілдіріледі. Мысалы, азастан Республикасында 2014 жылдан бастап бюджет аымдаы бюджет (аымдаы шыындар) жне даму бюджетіне (крделі шыындар) блінеді. Бюджетті мндай формаларда болуы занамалармен мемлекетке жктелген функцияларды орындауыны наты кнын баалауа, елді леуметті-экономикалы дамуына жмсалан инвестиция клемін анытауа жне бюджеттік бадарламаларды баылауа ммкіндік береді. Сонымен бірге, осы бюджеттер турлері бойынша аныталан мліметтерді басару жйесінде пайдалану бюджеттік аша аражаттарыны наты озалысын баалауа жне леуметті-экономикалык процестерді іске асыруа уаытымен сер етуге, бюджеттік ресурстарды алыптастыру мен жмсау жнінде длелді орытындылар мен сыныстар жасауа мумкіндік береді.