Таырыбы: Жоары дрежелі жйке жйесі.

Дріс масаты: Жоары дрежелі жйке жйесіні ызметі, И. М. Сеченов жне И. П. Павлов шартты жне шартсыз рефлекстер туралы ілімі, лкен ми сыарларыны аналитикалы-синтетикалы ызметі, бірінші жне екінші сигналды жйелер, оларды сырты дниені танып білудегі маызын, жйке жйесіні типтеріні функциясын арастыру.

Дріс жоспары мен ысаша мазмны:

1. Жоары дрежелі жйке ызметі іліміндегі И. И. Сеченов пен И. . Павлов ебектеріні маызы.

2. Шарты жне шартсыз рефлекстер.

3. Шартты рефлекстегі тежелу трлері.

4. Баланы жоары ждрежелі жйке ызметі жне типтік ерекшеліктері.

Ми сыарларыны дамуы.лкен ми сыарлары миды е жас тзінділері болып табылады. Олар алашында мадай, одан со тбе жне шйде, аырында, самай блігінде лкейе бастайды. Ми сыарларыны блайша ркелкі суі, абышамен жне бас сйгімен шектелуі атпарларды тзілуіне себепші болады. Мндай атпарларды арасындаы ойыстарды сайлар деп, ал ктерікі бліктерін – иірімдер деп атайды.

Ірі сайлар (орталы, самай, иіс т.б.) бала мірге келгенге дейін-а пайда болады. Блар бірінші категориядаы сайлар (53-сурет). Орташа шамадаы сайлар кейінірек пайда болады да екінші категориядаы сайлар деп аталады. Сонымен атар, бала міріні алашы жылында са жне те са сайлар сіп жетіледі.

Сайлар мен иірімдерді брі бірігіп, ми ыртысыны бетін едуір арттырады, ми сыарлары бетіні рельефін трлендіріп, оны крдделендіреді. Алайда оларды саны да, лшемі де, оан оса нейрондарды млшері мен миды жалпы салмаы да адамны аыл-ой дарындылыыны крсеткіштері бола алмайды.

Ми сыарларыны горизонталь жне клдене кесіндісінен (54-сурет) ср зат – ми ыртысы, ал оларды астыы жаынан ср зат араласан а зат – ыртыс асты ядролары крінеді.

А заттан талшытарды байауа болады, оларды арасынан екі ми сыарыны ыртысын байланыстыратын комиссуралы (ми ыртысыны жабысан жері – мйізгек дене арылы теді), бір ми сыарыны р трлі учаскелерін байланыстыратын ассоциациялы жне ыртысы ми діімен байланыстыратын проекциялы талшытарды ажыратады.

ыртыс асты ядролары – миды ежелгі пайда болан тзінділері. Олар ми ыртысына функциональды трде туелді.

Нерв функцияларыны жайылуы. Нерлымкрделі нерв функциялары нерв системасыны жоары жне кеш жетілетін блімін – лкен ми сыарлары ыртысына тетін нерв функцияларыны жайылуы (кортикализациялануы) деп атайды. р трлі жануарларды ми сыарларын немесе оларды ыртысын алып тастау жніндегі тжірибелер осы айтылан фактині длелдейді. Мндай жадайда балы пен бааны кру ызметі бзылан жо, ал ит соыр болып алды. Ми ыртысын алып тастаан со баа мен тасбаада шартты рефлекстер алыптастыруа болады, ал итті брын алыптасан рефлекстеріні брі жойылып кетеді жне аралы ми боланда шартты рефлекстер алыптасады, ал иттерде бл масат шін лкен ми сыарлары ыртысыны функциясы бзылмауы тиіс.

Адамны ми ыртысы заымдануыны аса ауыр зардаптары болады. (ол ми ыртысыны ай учаскесі жне аншалыты заымдануына байланысты). Мысалы, крделі имыл актілері ішінара немесе толыымен жойылады, жатталан ледер, зартап шеккен адам атысан оиалар естен шыып алады. Бл адам организмі функциясыны ми ыртысына туелді екенін длелдей тседі.

Ми сыарларынсыз туан балалар (анэнцефалдар) мірге келе салысымен немесе кп кешікпей айтыс болатынын баылаулар крсетуде. 1913 жылы мндай кемтар бала 4 жылдай мір срген ерекше жадай сипатталады. Ол немі дерлік йытаумен болады. Аузына емізік саланда кдімгідей дрыс имыл жасаан. Дыбыс пен деттегі жары сер етпеген, ал кшті жары тсіргенде кзін жман. Бала лген со сойып араанда лкен ми сыарларыны орнынан жа абыралы екі кпіршік байалан. Ми дініні барлы барлы блімдерінде згеріс болмаан. Сондытан анэцефал ему, кзді ашып – жму сияты шартсыз рефлекстерді шегінен шыпайтын, арапайым сер жасай алатын болан.

Электроэнцефалография.Ми ызметі процесінде оны электрлік потенциалдарын тіркеу электроэнцефалография деп, ал жазуды жиынты нтижесі фотосурет шыаратын аазда немесе деттегі ааз лентада пайда болатын исы сызы электроэнцефаллограмма (ЭЭГ) деп аталады.

XX асырды 40-жылдарынан бастап адам мен жануарларды шартты рефлекторлы ызметін зерттеуде электроэнцефафалография олданылуда. Кейнірек бл дісті жоары дрежелі нерв жмысын зерттеуде, неврологиялы жне ияли арурулара диагностика жасауда олдана бастады. Электроэнцефалографияны жрдемімен ми рылымы ызметіні сипаты мен ондаы ауытулар дрежесін нерлым дл рі наты анытауа, згерістер динамикасын адаалап, байалатын заымдану ошаын крсетуге болады.