Бейорганикалы, физикалы, коллоиды химия

Факультеттеріні 1 курс студенттеріне арналан химиядан емтихан сратары

Оу жылы

1. Жараларды, тыртытарды жне операция орындарын деу шін йодты 5-10%-ды ерітіндісі пайдаланылады. 10 г кристаллды йодтан йодты 5%-ды спирттік ерітіндісіні андай клемін дайындауа болады? Ерітіндіні тыыздыы 0,950 г/мл-ді райды. Массалы лес, моляльдік концентрация: анытама, есептеу шін формулалар, белгіленуі жне шамаларды лшем бірліктері. 2. 500 г изотонды ерітіндіні дайындау шін ажет болатын натрий хлоридіні жне суды массасын есептеп табыыз. Берілген ерітіндіде еріткіш пен еріген зат болып не табылады? ан плазмасына гипо- жне гипертонды болатын ерітінділерде натрий хлоридіні массалы лесі андай? Эритроцитті гипертонды ерітіндіге батыранда андай былыс байалады? 3. ан сарысуыны ышыл бойынша буферлік сыйымдылыын (моль/л) есептеп табыыз, егер 10 мл ана концентрациясы 0,8 моль/л, 2 мл тз ышылын осанда рН мні 7,4-тен 7,3-ке дейін згеретін болса. Протолиттік буферлік ерітінділерді азада атаратын ролі андай? Азадаы ышылды буферлік жйелерді тізіп шыыыз жне оларды рамын крсетііз.

4. Фармацевтикалы практикада колларгол препаратын ораныш коллоидтар атысында алады. Ол лизальбин жне протальбин ышылдарыны тздарымен оралан кмісті коллоидты ерітіндісі ретінде атысады. Стабилизатор ролін калий аргентаты AgOK атаратын болса, кміс золіні мицелласыны формуласын растырыыз. Мицелланы рылысын сипаттаыз. Осы дрілік препаратты тратылыы андай факторлара туелді? 5. Бйректе аммиакты буферлік ерітінді функция атарады. Оны рамын крсетііз жне3,6 мл 0,2н аммоний хлоридіні ерітіндісі жне 2,3 мл 0,1н аммоний гидроксидіні ерітіндісі бар буферлік ерітіндіні рН-н есептеп табыыз (K_b=1,7410^-5). Сілтіні аз млшерін осанда аммиакты буферлік ерітіндіні рН мніні згермейтінін андай реакция длелдей алады? 6. Альбуминді бромкрезол жасылымен реакциясы бойынша анытау кезінде ортаны ышылдыын тудыру шін ацетатты буферлік ерітіндіні олданады. Кшті ышылды немесе кшті негізді аз млшерін осанда ортаны рН- згермейтінін тсіндірііз (реакциялар тедеуіні кмегімен). 50 мл 0,050н сірке ышылыны ерітіндісі мен 30 мл 0,1н натрий ацетатыны ерітіндісін араластыру арылы дайындалынан ацетатты буферлік ерітіндіні рН-н есептеп табыыз (K_a=1,7410^-5). 7. Лиофобты коллоидты блшекке мысал болып табылатын сілекей мицелласыны агрегатыны ролін нашар еритін кальций фосфатыны

майда кристалдары атарады. Стабилизатор ретінде натрий фосфаты деп ескеріп, мицелла рылысын схема трінде келтірііз. Коллоидты блшекті тратылыына андай факторлар сер етеді? Коагуляция деген не? Бірдей концентрациядаы натрий хлориді жне кальций хлориді ерітінділеріні аталан зольге коагуляциялаушы серін салыстырыыз. 8. Массалы лесі 0,01% ÷ 5% болатын калий перманганатыны медицинада антисептикалы рал ретінде олданылады. 2,5 кг 5%-ды KMnO₄ерітіндісін дайындау шін ажет болатын еріген затты массасын жне суды массасын анытаыз. Биогенді элементтер деген не? Макро- жне микроэлементтер, «мір металдары». Тірі азадаы комплексті осылыстарда андай биогенді элементтер комплекс тзуші болып табылады? 9. Ацидоз кезінде шыл кмек ретінде натрий гидрокарбонатыны ерітіндісін тамыра енгізу арылы пайдаланады. Асынан жадайда 8,4%-ды ерітіндісін 100 мл-ге дейін яды (=0,90 г/мл). 250 мл осындай ерітіндіні рамында анша натрий гидрокарбонаты мен су бар? Натрий гидрокарбонатыны сер ету механизмін крсететін реакция тедеуін жазыыз. Ацидоз жне алкалоз деген не? 10. Дрілік препараттарды сатау мерзімін «дрілік форманы жеделдетілген артаюы» дісімен анытау Вант-Гофф ережесіне негізделген. Препарат жоары температурада андай-да бір уаыт ішінде кинетикалы константалара сынаудан теді. Пенициллинні ыдырау реакциясыны температуралы коэффициентін есептеіз, егер 36^оС жне 41^оС температурадаы пенициллинні ыдырау реакциясыны жылдамды контанталары сйкесінше 610^-6 с^-1 жне 1,210^-5 с^-1те болса. Химиялы реакцияны жылдамдыына андай факторлар жне алайша сер етеді? 11. рамында марганец (II) сульфаты бар препараттар, гемотозды стимуляторы ретінде пайдаланылады, эритроциттерді дамуы мен алыптасуына септігін тигізеді. рамында 1,51 г MnSO₄бар, эквивалентті молярлы концентрациясы 0,01 моль/л болатын ерітіндіні клемін есептеіз. Эквивалентті молярлы концентрация (анытамасы, есептеу шін формулалар, белгіленуі жне шаманы лшем бірліктері). 12. Динитрофенилгидразинді діспен трансферазаны активтілігін зерттеу кезінде фосфатты буфер олданылады. Оны дайындау шін концентрациясы 0,1 моль/л 840 мл натрий гидрофосфатыны ерітіндісі мен осындай концентрациядаы 160 мл калий дигидрофосфатыны ерітіндісін араластырады. Буферлік ерітіндіні рН-н табыыз (K_a=6,1610^-8). Протолиттік буферлік жйе деген не? Осындай жйелер адам азасында андай роль атарады? 13. Угар газы СО гемоглобинмен берік комплексті осылыс тзеді де, тірі аза шін улылыыны себебі болып табылады. Угар газымен улануды алдын алу шін, оны толыынан кмір ышыл газына дейін тотыуын жргізеді. 2СО(г) + О₂(г) 2CO₂(г) тура реакциясыны жылдамдыы алай згереді, егер: а) угар газыны концентрациясын 3 есе арттырса; б) жйені клемін 5 есе азайтса? Кинетикалы исы деген не? СО жне СО₂ шін графикалы туелділікте кинетикалы исыты бейнелеіз. 14. Калий хлориді судан, іш туден, зр айдайтын ралдарды за олданудан пайда болатын гипокалиемия кезінде олданылады. 0,4 л ерітінді рамында 0,3 М калий хлоридіні массасын есептеіз. Калий макроэлементтер атарына жатады. Оны биологиялы ролін сипаттаыз. Биогенді деп андай элементтерді атайды? Баса макроэлементтерге мысал келтірііздер. 15. Гидрокарбонатты буферлік жйе ан плазмасыны негізгі буферлік жйесі болып табылады. Оны буферлік сыйымдылыы ан плазмасыны жне баса да жасуша сыртындаы сйытытарды жалпы буферлік сыйымдылыыны 70-80%-н райды. Гидрокарбонатты буферлік ерітіндіні рамын келтірііз жне оны сер ету механизмін крсетііз (реакцияны молекулалы, толы жне ысыртылан ионды тедеулері). 16. Лор-практикада ауыз уысыны жне таматы шырышты абыына жау шін олданылатын Люголь ерітіндісіні рамында: 17 мл су, 1 г йод пен 2 г калий иодиді бар. Люголь ерітіндісіндегі йод пен калий иодидіні массалы лесін есептеіз. Ерітінді, еріткіш, еріген зат деген не? Иодты биологиялы ролін сипаттаыз. 17. Осмосты балансты бзылуыны алдын алу шін тамыр ішіне инъекция ретінде тек ана изотонды ерітінділер олданылады. 0,9%-ды натрий хлориді ерітіндісіні осмосты ысымын есептеіз. Осы ерітінді ан плазмасына изотонды болады ма? 37^оС температурада ан плазмасыны осмосты ысымы 760 кПа-ды райды.Осмосты ысым деген не? Медициналы практикада пайдаланылатын осмосты былыстара мысал келтірііздер. 18. анны рН алыпты 7,38 мнінен бірлікті бірнеше жздеген лесіне ауытуы жалпы селостытыты жне ртрлі физиологиялы процестерді туінде біраз ыысуын тудырады. анны рН- 0,2-0,3 бірлікке тмендеуі немесе артуы коматоз жадайына келеді, ал 0,3-0,4 бірлікке ыысса лімге келеді. ан плазмасыны рН-н есептеіз, егер сутек иондарыныконцентрациясы 4,5·10^-8моль/л те болса. Алынан мнді ан плазмасы шін физиологиялы норма шамасымен салыстырыыз. Протолиттік гомеостазды (норма, ацидоз, алкалоз) кйін сипаттаыз. 19. Клиникалы биохимияда ауыз анализін диагноз ою масатында электрофорезді кмегімен жргізеді.Оны андай дістермен анытайды? Ерітіндіде изоэлектрлік нктелері 4,7 жне 8,8 болатын екі ауыз бар. рН=7,9 те буферлік ерітіндідегі электрофорез кезінде осы ауыздарды молекулалары айсы электрода арай баытталады? Осындай ортада, баса тепе-тедік шарттар саталан жадайда крсетілген ауыздарды айсысы сйкес электрода жоары жылдамдыпен ыысады жне неліктен? ЖМ ерітіндісіні изоэлектрлік нктесі деген не? Оны андай дістермен анытайды? 20. 310 К температурада 0,01 М калий хлориді ерітіндісіні осмосты ысымын есептеіз, егер изотонды коэффициенті 1,96 те болса. Осы ерітінді ан плазмасына андай (гипо-, гипер-, изотонды) болады ма? ан плазмасыны осмосты ысымы 760 кПа-ды райды. Эритроциттерді осындай ерітіндіге батыранда андай былыс байалады? Осмос, гемолиз, плазмолиз деген не? 21. Фосфатты буферлік жйе жасуша ішіндегі ышылды-сілтілік балансты бір дегейде стап труда маызды роль атарады, ондаы фосфаттарды млшері 50-70 ммоль/л. Оны буферлік сыйымдылыы ан плазмасыны жне баса да жасуша сыртындаы сйытытарды жалпы буферлік сыйымдылыыны 70-80%-н райды. Фосфатты буферлік ерітіндіні рамын келтірііз жне оны сер ету механизмін крсетііз (реакцияны молекулалы, толы жне ысыртылан ионды тедеулері). ышылды буферлік ерітіндіні рамына андай компоненттер кіреді? Азадаы ышылды буферлік жйелерді тізіп шыыыз жне оларды рамын крсетііз. 22. Изоэлектрлік нктелері 5 жне 8 болатын А жне Б екі ферментті электрофорез арылы рН- андай мнінде блуге болады? Осы ферменттерді 4, 8 жне 9 те болатын рН мндерінде блшектерді заряд табасы андай болады? Изоэлектрлік нктемен салыстыранда ышылды жне сілтілік ортада ауыз молекулаларыны алай зарядталатынын тсіндірііз. Дисперсті жйелерді электрокинетикалы асиеттерін сипаттаыз. Медицинада жне биологияда олданылатын дисперсті жйелерге мысал келтірііздер. 23. Физиологиялы ралдарды осмосты ысымыны тратылыы (изоосмия) гомеостаза ойылатын фундаментальды физикалы-химиялы талаптарыны біріне жатады. 17^оС температурада рамында 62 г гемоглобин 500 мл ерітіндіні осмосты ысымы те болады:3,5 кПа. Гемоглобинні молярлы массасын есептеіз. Жартылай ткізгіш мембрана, диффузия, осмос, осмосты ысым деген тсініктерге анытама берііз. 24. Медициналы практикада танып алан адамны есін жиызу шін 10%-ды аммиак ерітіндісін (аммоний гидроксиді) олданады. Концентрациясы 0,1 моль/л жне иондану дрежесі a=0,01 болатын аммоний гидроксиді ерітіндісіні иондану константасын K_b есептеіз.аммоний гидроксиді андай буферлік ерітіндіні рамына кіреді? Оны рамын келтірііз жне адам азасыны андай жерінде кездесетінін крсетііз. 25. АТФ жне АДФ – кп млшерде энергияны бле отырып, фосфатты топтарды блінуіне себепші болатын макроэргиялы осылыстар. 37^оС температурада АТФ гидролиз реакциясы шін энтальпия жне Гиббс энергиясыны шамалары сйкесінше Н⁰р-ция = -20 кДж, G⁰р-ция = -30,5 кДж. Берілген жадайда энтропияны стандартты згерісін есептеіз. Экзер- жне эндергоникалы процестер. Энергетикалы осарлану принципі. Изобаралы-изотермиялы потенциал биохимиялы реакцияларды здігінен жру критерийлері. Жауабыызды есептеулермен длелдеіз.

26. Магний сульфатыны ерітіндісі вазодилаттаушы рал (ан тамырларын кеейтетін) пайдаланылады. рамында 18 г тзы бар 0,02 н магний сульфатыны ерітіндісіні клемін есептеіз. Келесі тсініктерге анытама берііз: макро- жне микроэлементтер, органогендер. Оларды айсысы макроэлементтер атарына жатады? «мір металдарын» атап шыыыз. Магний жне кальцийді биологиялы ролін сипаттаыз. 27. Аммиак азада тааммен бірге тскен немесе жасушада ор заттары ретінде кездесетін аминышылдар мен ауыздарды метаболизміні німдеріні бірі болып табылады. Концентрациясы 0,00025 моль/л жне иондану дрежесі a=0,01 болатын аммоний гидроксиді ерітіндісіні рН-н есептеіз. Алынан мнді несепті рН- 4,8 ÷ 7,5 аралыындаы алыпты мнімен салыстырыыз. Аммиакты буферлік ерітіндіні рамын келтірііз. 28. Лабораториялы практикада зерттеу масатында реакциялар адам азасымен салыстыранда ке температуралы интервалдарда жргізіледі. Биохимиялы реакцияны температуралы коэффициенті = 2,8. Температураны 40 градуса жоарылатса реакцияны жылдамдыыны алай згеретінін есептеіз, егер температуралы коэффициент 2,8-ге те болса? Ферментативті реакция схемасы. Михаэлис-Ментен тедеуі. Реакция жылдамдыыны субстрат концентрацияна графикалы туелділігі. Субстратты тменгі жне жоары концентрациядаы ферментативті реакцияны реті.

29. Химиотерапевтикалы ісік ауруына арсы препарат ретінде платинаны комплексті осылысы «Цисплатин» (диаминодихлороплатина (IV)) олданылады. Комплексті осылысты формуласын жазыыз, оны Вернер теориясыны трысынан сипаттаыз. Комплексті блшек шін трасызды жне тратылы константалар шін рнек теідеулерін жазыыз. Донорлы-акцепторлы байланыс деген не? Мысалдармен тсіндірііз. 30. Физиологиялы норма температурасындасалыстырмалы молекулярлы массасы 10 000 те болатын ауызды осмосты ысымын есептеіз, егер оны массалы концентрациясы 1,0 кг/м³те болса (молекулаларды изодиаметрлік деп ескере отырып, яни К=1). Онкотикалы ысым деген не? Ауызды денатурациясы деген не? Ауызды денатурациясын тудыратын факторларды тізіп шыыыз.

Органикалы химия

1. Ауыздар рамына кіретін 20 -аминышылдарына (тривиальды жне ИЮПАК номенклатурасы бойынша) атау берііз. Осы амин ышылдарыны ышылды-негіздік сипатын анытаыз.

2. 20 -аминышылдарыны мысалындатрипептидті тзілу реакциясын жазыыз, пептидті топты рылысын бейнелеіз. Осы амин ышылдарыны ышылды-негіздік сипатын белгілеіз. андай мбебап реакцияны кмегімен -амин ышылдарыны бар-жотыын длелдеуге болады? Мысалы:

а) лей-про-глу (2-амино-4-метилпентан ышылы, пирролидин-2-карбон ышылы, 2-аминопентанди ышылы);

б) лиз-три-вал (2,6-диаминогексан ышылы; 2-амино-3-индолилпропанышылы, 2-амино-3-метилбутан ышылы);

в) асп-мет-гис (аминобутанди ышылы; 2-амино-4-метилтиобутан ышылы, 2-амино-3-имидазолилпропан ышылы);

г) иле-фен-тре (2-амино-3-метилпентан ышылы, 2-амино-3-фенилпропан ышылы, 2-амино-3-гидроксибутан ышылы),

д) вал-цис-три (2-амино-3-метилбутан ышылы, 2-амино-3-меркаптопропан ышылы, 2-амино-3-индолилпропан ышылы).

3. Лизин (2,6-диаминогексан ышылы); гистидин (2-амино-3-индолилпропан ышылы) мысала ала отырып ішкі тзыны, дезаминдеу, декарбоксилдеу реакцияларын жазыыз. Реакциялар німдерін атаыз. Бл ышылдарыны ышылды-негіздік касиеттерін анытаыз.

4. Аспарагин ышылы (аминоянтарь ышылы); триптофан (-амино--индолилпропион ышылы мысала ала отырып амидтерді тзілуі, дезаминдеу, декарбоксилдеу реакцияларын жазыыз. Реакциялар німдерін атаыз. Бл ышылдарыны ышылды-негіздік касиеттерін анытаыз.

5. Цистеин (2-амино-3-тиопропан ышылы); треонин (2-амино-3-гидроксибутан ышылы) мысала ала отырып тотыу, крделі эфирлерді тзілуі, дезаминдеу реакцияларын жазыыз. Реакциялар німдерін атаыз. Бл ышылдарыны ышылды-негіздік касиеттерін анытаыз.

6. Ацетосірке ышылыны этил эфиріні таутомерлік формаларын жазыыз. Ацетосірке ышылыны этил эфиріні таутомерлік формаларыны болатынын химиялы реакциялар кмегімен екі форманы болатынын длелдеіз. Ацетосірке ышылыны декарбоксилдену реакциясын жазыыз. андай аурумен ауыранда анны жне зрді рамында осы декарбоксилдену німін анытауды жргізеді?

7. Сйкес келетін амин ышылынан коламинді алу реакциясыны схемасын жазыыз. Амин ышылы - сериннен холинні тзілу реакциясын жазыыз. Нейромедиатор – ацетилхолинні тзілу реакциясын жазыыз. Оны биологиялы ролі.

8. Пиридинні туындыларын жазыыз: –метилпиридин, никотин ышылы, никотинамид. Никотинамид ядросы андай коферментті рамына кіреді? "РР" друмені жеткіліксіз немесе жо болан жадайда андай ауру дамиды? НАД⁺коферментіні тотыу-тотысыздану процестеріне атысу абілетін немен байланыстыруа болады? Оны атысуымен жретін схемасын жазыыз.

9. Пиримидин негіздері: урацил, тимин, цитозин. Лактам-лактимді таутомерия.

10. Пурин негіздері: аденин, гуанин. Лактим-лактамді таутомерия.

11. Нуклеотидтер. АМФ (аденозин-5^/-монофосфат), ГМФ (гуанозин-5^/-монофосфат), ТМФ (тимидин-5^/-монофосфат), ЦМФ (цитидин-5^/-монофосфат), УМФ (уридин-5^/-монофосфат), АТФ (аденозин-5^/-трифосфат) рылысы. Байланыс типтерін атаыз, биологиялы ролі.

12. Нуклеотидтерді циклді формалары. Циклді АМФ, ГМФ, биологиялы ролі.

13. Нуклеотидтерді гидролизге атысы. ышылды жне сілтілік гидролиз. Гидролиз реакциясыны німдерін атаыз. Гидролиз реакцияларында N – гликозидті жнекрделі–эфирлік байланыстар арасындаы айырмашылыты белгілеіз.

14. Моносахаридтер: глюкоза, галактоза, манноза, рибоза, дезоксирибоза, фруктоза. Энантиомерлер, диастереомерлер. Моносахаридтерді жіктелуі жне цикло-оксо-таутомериясы (Фишер, Хеуорс формулалары).

15. Сірке жне ортофосфор ышылынан гликозидтер мен крделі эфирлерді тзілуі. b-D-рибофураноза жне b-D-фруктофуранозаны фосфор ышылымен крделі эфир тзу реакцияларын жазыыз.

16. Моносахаридтерді –он, -ар жне –урон ышылдарын алу. Галактозаны галактурон ышылына дейін тотыып, келесі кезекте декарбоксилдену реакциясын жазыыз.

17. Маннозаны гидрлеу реакциясы. Фруктозаны тотысыздану реакциясы.

18. Дисахаридтер. Мальтозаны, лактозаны рылысы. Бастапы моносахаридтерді жне реакция нтижесінде тзілетін гликозидті байланысты крсетііз. Цикло-оксо-таутомерия. Гидролиз реакциясы. Мальтоза мен лактозаны тотысыздандыратын асиеттері болады ма?

19. Сахароза. рылысы. D-фруктоза мен D-глюкозаны алдытарында кміртекті аномерлі атомыны конфигурациясы андай? Неліктен сахарозаны цикло-оксо-таутомерияа абілетті еместігін тсіндірііз. Сахарозаны фруктозадан андай реакцияны кмегімен ажыратуа болады? Реакцияны схемасын келтірііз.

20. Сахароза мен мальтозаны: 1) Фелинг; 2) гликозидтерді тзілуі 3) жай жне крделі эфирлерді тзу реакцияларындаы састыы мен айырмашылыы?

21. Алмастырылатын жне алмастырылмайтын жоары май ышылдары. рылысы.

22. Йод саны деген не? 1) 1-олеодипальмитинні; 2) 1,2 –диолеопальмитинні тзілу реакциялары. Осы майларды айсысында йод саны жоары болады? Неліктен? Берілген липидтерді рамында аныпаан ышылдарды бар екенін андай реакция арылы длелдеуге болады?

23. 1,2-диолеостеаринні рылымды формуласын жазыыз жне майды консистенциясын анытаыз.

24. 1-линолеодистеаринні ышылды ортада тзілу реакциясын жазыыз.

25. 1-олеоил-2-пальмитоил-3-стеароилглицеринні сілтілік гидролиз (сабындалу) реакциясыны схемасын жазыыз.

26. 1-пальмитоил-2-линоленоилфосфатидилэтаноламинні ышылды гидролизі.

27. рамында пальмитин жне арахидон ышылдарыны алдытары бар фосфатидилхолинні ышылды гидролиз реакциясыны схемасын жазыыз.

28. 1-пальмитоил-2-олеоилфосфатидилсеринні сілтілік гидролиз реакциясы.

29. Фосфоглицеридтерді рамына кіретін азотты осылыстар арасындаы генетикалы байланысты длелдейтін реакцияларды жазып, атаыз.

30. Холан туындылары (т ышылдары). Хол ышылыны таурин жне глицинмен зара рекеттесу реакцияларыны схемасын келтірііз. Хол, гликохол жне таурохол ышылдарыны биологиялы маызы.

Биохимия кафедрасыны отырысында арастырылды жне талыланды

хаттама № _____, « ______ » _______________ 2016 ж.

Биохимия кафедрасыны мегерушісі,

профессор К.О. Шарипов

«Базалы пндер» ББК трайымы Д.О. Карибаева

растырушылар:

А.А. Алмабекова, Е.В. Нечепуренко, Э.К. Карлова, Ш.Ж. Айтуганова

(ішкі тел.7219)