Алтын кенін ймектеп еріту дісі.

Aлтынды ймектен еріту технологиясы:

- кенді циан ерітінділерімен (сілтілі) шаю;

- кенді ылалмен анытыру;

- тйы су айналым режимінде еріту;

- жуу;

- ймекті кептіру жне зиянсыздандыру;

- ерітіндіні тазарту.

Еріту кезінде алтын циан ерітіндісімен рекеттеседі. Реакциясы келесідей:

Au+8Na CN+O₂+2H₂O=4Na Au(CN)₂+4Na OH

Алтынмен бірге ерітіндіге кміс тседі.

Ag+8Na CN+O₂+2H₂O=4Na Ag(CN)₂+4NaOH

йінді трде еріту кезінде циан ерітіндісі бкіл клем бойынша біралыпты берілу шін, арнайы шаю жйесі жасалады. Ерітіндіні ймекті стінен ортадан тепкіш насос кмегімен, ймекті клеміне байланысты 380-нен 60000 л/мин пластикалы трубалар жйесімен береді.

Кптеген рудниктерде трлі конструкциялы шашыратыштар олданылады. Кейбір рудниктерде булануды азайту шін ерітіндіні шашыратпай, ймекті стіндегі арнайы ойытара толтырылады (ю дісі). Суы ыс кезінде нерлым сенімді діс. Бл жадайды ерітіндіні +17⁰С-а дейін ыздырады.

Еріткен жне айналымдаы ерітіндіні жинайтын бассейн ймекке жаын орналасады жне оны сиымдылыы 4-тен 7,5 млн.литр. шашырату тесікті пластмас трубаларды кмегімен жреді. Ол ерітіндіні булануын тмендетеді. Тесікті трубаларды ймекті стіне клдене немесе тігінен ймекті жоары абатына орналасады. Кен абатына тігінен орнатылан тесікті трубалар ерітіндіні тсуін жне ауаны келуін тменгі абата жеілдетіп, еріту процесін тездетеді.

Кейбір ндіріс орындарында ерітіндіні шашырату шін тербелмелі жабырлатыш ондырыларды олданады.

йінді трде еріту кптеген ондырыларды еріткіш ерітіндіні булануынан 10-25%- жоалады.

Рудниктер суы климатта орналасса ерітіндіні арнайы шырлара – ймекті стіндегі бассейн - оларда гидравликалы ысымды 0,9-12 м дегейінде стау керек. Осы діспен ймекті ерітінді бассейнде толы атана дейін выщелачивать етуге болады.

Циан ерітіндісін ймек стіне шашырату здіксіз немесе периодты трде жреді. Еріткіш ерітіндіге кейде арнайы реагенттер (гексаматафосфат; трилон Б) осады.

йінді трде еріту кезінде суды шыыны жоары жй циандай дісіне араанда. ймек за уаыт шайлады. Осыан байланысты суды сапасы да жасы болуы керек, йткені кальций карбонаты таы баса минералдар пайда болуы ммкін, ймекті тімділігін нашарлатуы ммкін.

Алтын кендерін йінді трде еріту баса деуге араанда жоары німділікті жне атты затты суыа атынасы тмен болады. Соан байланысты процессті тездететін нерлым кшті реагент ерітінділерін олданады.

олмен еріту жйесінде алдымен байытылан ерітіндіні жне айналымдаы біріккен ерітіндіні жинау жне сатау шін тоанды шартты жйесіні орны блек.

Жауын-шашын кбейген жадайда, резервті емкостар болуы керек. Бассейн абыраларын су ткізбейтін материалдан жасайды.

Кенні затты рамына байланысты ерітіндідегі цианид концентрациясы 0,2-1,8 кг/м³ ерітіндіге натрий цианиді йінді трде еріту кезіндегі шыымы 0,2-0,5кг/т кен.

Циан ерітіндісі ймекке 1м² бетке 0,2 литр берілсе немесе 380-60000 л/мин (ймекті млшеріне байланысты) немесе 1м² ймек бетіне 0,0027 л/сек. Ерітіндіні сілтілігі 10-11.

Шашыратылан ертінді шыыны 1,14м³/м² тулігіне. Кенні затты рамына байланысты циан ерітінділеріні ймектен ту меншікті жылдамдыы кварц кендері шін – 1м²-ге 0,2 л/мин. Сазды кен шін - 1м²-ге 0,12 л/мин.

Ерітіндіні ту жылдамдыы детте 10-20 л/м² саатына. йінді трде еріту тиімділігін арттыру шін кейбір рудниктерде кальций гипо хлоридімен ймекті алдын-ала дейді.

ймекті йінді трде еріту толы циклі.

- ылалмен андыру;

- ерітіндімен еріту;

- ша жне ерітіндіні аызу;

- зиянсыздандыру жне кептіру.

Ерітуді затыы оны жылдам немесе затыына байланысты.

Шаю жне ерітіндіні аызу 1-3 тулік бойы жреді. Егер кен еріту кейін болса, аланан шыарылып, кептіріледі. Кептіру уаыты климатты жадайа байланысты (1-4тулік).

Кейбір рудниктерде йінді трде еріту алтынды бліп алу тиімді боланша жреді. Au-ны ерітіндіге жылдам туі бірінші аптада байалады. рі арай ол жайлап тмендейді.

йінді трде еріту кейін ерітінді тазалау шін тндырыштар жйесінен ткізеді жне арнайы бассейнге жинайды. Ерітінді йінді трде ерітуге дайындау кезінде айналымдаы алтынды бліп аланнан кейінгі ерітінді олданылады.

йінді трде еріту параметрлері.

- натрий цианиді шыымы – бастапы ерітіндіде 500 г/м³ боланда 215 г/т кенге

- а кіріш шыыны – 270 г/т кенге

- ерітіндіні жмсалу жылдамдыы – 0,0027 л/с 1м² ймек бетіне

- затыы – 40 тулік

- алтынды = 60%

- алтынны = 2г/т

- сатылан кенні ірілігі – 10 мм (3 сату сатысы)

Алтынды циан ерітіндісімен йінді трде еріту 50-70% осы кенді завод дістерімен дегенге араанда 90%

Егер йінді трде еріту жіберілетін алтын кенінде кміртекті компоненттер болса, цианды йінді трде еріту алтында ймекті хлормен, кальций жне натрий гипохлоридімен дейді.

Осы деу нтижесінде рамында кміртегі бар металл кміртек диоксидіне дейін жне баса зиянсыз заттара дейін тотыады.

Алтынды йінді трде еріту кезінде ймекті сусыздандыру процесіні маызы зор. Сусыздандыру периоды ймектегі цианны бастапы лесіне жне жуу жылдамдыына байланысты. Сусыздандыру трлі тотытандырыштарды (хлор, калий перманганат, сутек перекисі т.б.) олданумен жреді.

Алтынды кен

Кенді дайындау

Акіріш цианды натрий ймекті жасау

 

Ерітіндімен еріту

алдытар рамында

алтын бар ерітінді

кмірмен сорбциялау

цианды натрий

акустикалы сода аныан кмір алтынсызданан ерітінді

 

десорбциялау

 

алтынмен байытылан алтынсызданан

ерітінді кмір

 

кмістен тазалау регенерациялау

ерітінді кміс сульфиді

айналыма

электролиздеу (сорбциялау процесіне)

аныан катодты алтын

электролит

11-сурет. рамында алтын бар кенді ймектен ерітінді кмегімен ерітуді технологиялы схемасы

 

йінді трде еріту кезінде цианид орнына шектелген млшерде тиомочевина (CS(NH₂)₂) олданады. йінді трде еріту шін рамында 0,5 – 3% ккірт ышылы жне 0,1-4% ш валентті темір сульфаты бар ерітінді дайындалады. Темір сульфаты тотытандырыш болып табылады.

Егер ышыл еріткіш компоненттер болса, онда еріту алдында тиомочевинамен ышылды деу мен жргізіледі.

Кенді тиомочевинамен деуді біратар артышылыы бар. Алтын жылдам ериді, Сu-алтынды жне сурьма-алтынды кеннен Au толы бліп алу жне уыттылыы тмен болады. Процесті кемшілігі:

1. Тиомочевинаны ымбаттылыы жне оны шыымы кп.

2. Aлтынны йінді трде еріту олданылатын ндірістер жоары дрежеде автоматтандырылан. Технологиялы процесті баылау жйесі компьютерленген.

йінді трде еріту кезінде автоматтандыру операцияларды регулировкалау автоматты трде компьютерлеу жйесін олданылуы арастырылады – ол процессорды басушы ондыры, автоматты срыптаушы, атомды адсорбциялы спектрофотометр жне басару пультіне трады.

Оператор пультіне ерітіндіден асыл металды бліп алу реттеледі. Процессор кмегімен екі блокты жмысын адаалайды. Басару пультіне компьютерге былананнан кейін тазартылан фильтрді олдану ммкіндігі туралы хабар беріледі.

Басушы процессорды, автоматты сынама алушыны жне атомды – адсорбциялы спектрофотометрді жмыс істеу режимі смена басында оператормен ойылады.

Сосын компьютер ондырыларды іске осылуын жне жмыс істеуін автоматты трде реттейді. Печаттауы капиллярда келесі мліметтер тіркеледі.

- аныан ерітінді концентрациясы;

- бліп алатын асыл металдар жне делген ерітінді клемі;

- фильтр (сзгіш) номері жне оны іске осу уаыты б. крсеткіштер.

Егер сзгіш жабылып етілсе соан сйкес лампа жанады немесе дыбысты сигнал беріледі. Компьютер автоматты трде жмыстан шыан сзгішті шіріп, запастаыны осады. Сзгіш тазартылан со оператор кнопканы басып, сзгішті олдануа дайындыы жайлы компьютерге сигнал береді, сосын компьютер кмегімен жмыс осы сзгішке айта кшеді. Ерітілген жне алтын сызданан ерітіндіден рбір 15 минут сайын сынама алады.

рбір сынаманы талдау алдында сынама алыш тербеліп, оны камерасы автоматты трде жуылады. Компьютер адсорбция процесін анытап, алтын мен кміс концентрацияларын есептейді. Нтижесі панельге беріліп, басылу копиясына тіркеледі. Насос рычагы аын датчигі аын жылдамдыы туралы сигналды ЭВМ-а жібереді. Барлы хабар алтын жне кміс бліп алу процестерін есептеуге олданылады.

олданылан ерітінді концентрациясы туралы мліметті компьютер тндырыш немесе сорбциялау бааналары арылы жретін аынны жылдамдыын азайту шін олданылады.

дебиет: 1-нег. [152-182]