ТАЫРЫПТЫ ТАДАУ
ылыми зерттеу табыстылыыны маызды шарты-таырыпты дрыс тадау.Таырыпты тадау –біржолы процесс емес жне иын зіндік ізденісті нтижесі болып табылады. Таырып оушылара ызыты, оларды тартатындай болу керек.Таырып орындалатын, шешімі зерттеуге атысушылара пайдасы тиетіндей болу керек.
Оушыларды ызыушылыын ескере отырып, жетекші зі жасы білетін таырып аясын тадау керек. Таырып шынайы болу керек, онда жаа дниелер, ктпеген жаалы, ерекшелік элементтері болу керек.
Зерттеу жмысыны басты шарты–оны жаалыы жне зектілігі. Жмысты стті болуы шін зерттенуді масатымен міндеттеріныну ажет. Масат–бл зерттеушіні ізденіс нтижесі.Зерттеу масаты наты жне ол жетерлік болсын.
Міндеттер–адамдарды,масата жету кезедерін крсету болып саналады. Жмысты зектілігі–яни бл жмысты азіргі кезеіндегі проблемасы.
Болжам-логикалы длелденбеген,тжірибемен натыланбаан алдын ала ойластырылмаан білім
орытындыдаболжамды длелдейтін жобаны негізгі нтижелері мен тжырымдары мазмндалады, сыныстар беріледі.
Зерттеуді ол жетімді дістері:
1.дербес ойлау
2.кітаптан оып білу
3.кино,теле фильмдерден білу
4.интернет желісінен іздеп табу
5.баса адамдардан срап білеу
6.байау
7.эксперимент жргізу.
Оушыларды ылыми ізденіске баулу масатында «Мен-зерттеушімін» , «Мен – жобалаушымын» деген дптер арнату. Дптерге оушылар ылым леміне енуді трлі жолдарын жазады, лы алымдар ебегі, мірінен мліметтер береді. Оны маызы оушылара практикалы та, теориялы та кмек бере алатынында. Ол р баланы алдында жатады. «Мен-зерттеушімін» таырыбында оушылармен «дгелек стол», гімелер ткізуге болады. Алашы гімелерде «ылыми жмыстарды трлері» сз болады. Бл жмысты тиімділігі оушыларды ылым туралы ымдарын кеейтуге ыпал етіп, іздену, зерттеу жмыстарыны трлерімен таныстырады
Педагогикалы рдісте балаларды дарынын ашуда оушы мен малімні ынтыматастыы ажет. Зерттеу білігі мен дадысы тек ылыммен айналысатын адама ана емес, сондай-а р адамны трлі саладаы ызметіне ажет.
Оушыны зіндік зерттеу рекеті оны зіндік талабын анааттандыруа ыпал етеді. Оушылар оршаан ортамен таныса отырып зіндік зерттеу рекетіні кмегімен жаа білімді дайын кйде емес, зі ашады.
Бастауыш сыныптан бастап ізденушілікке баулыса бала кішкентай кезінен здігінен ой тйіп, длелді шешімдер абылдай білуге йренеді, оны математика, логика сабатарындаы оушыларды белсенділіген байауа болады. Оушыларды зерттеу-ізденушілік жмыстара баулуды 2012 жылдан бері бастап, оушылармен ызыты да зекті таырыптар тадауа тырысамын. Биылы оу жылында оушым Рахметтолла Ау «Бйтерек – аса арманны символы» ылыми жобасын жоары дрежеде орап, аудан клеміндегі «Нрлы кжек – 2015» кіші жастаы оушылар жобалары байауында Гран-при иегері атанды. «Нрлы кжек – 2014» ауданды байауында оушыларым Есенали лболсын мен Тлеген Жлдыз «азіргі жастарды тіл мдениеті» таырыбындаы ылыми жобасын стті орап, ІІ орын иегерлері атанды. Жмабай Ермек «Киіз йді мдениеті» зерттеу жмысымен 3 орын алды. «Нрлы кжек – 2013» кіші жастаы оушылар жобалары байауында Есенали лболсын елімізді ары бабаларымызды жне осы кнге алай жеткендігін анытау масатында елімізді аты «Жаманшбар» таырыбын зерттеп, ІІІ жлделі орын алды.
Зерттеу рекеттері бала жаратылысына тн: білуге марлы,байау жасауа талпыныс, зінше эксперимент жргізу сияты табии былыстарды ынталандыра отырып,оларды жеке асиеттерін ашуа жадай жасайды. Алайда,бастауыш сатыда зерттеуді дістерін олдануды зіндік иындытары бар.Тменгі жастаы баланы зерттеу таырыбымен «инауа» болмайды. рине,ол табиатынан туа біткен зерттеуші, біра алашыда оан брі арнайы трде йретіледі:проблеманы алай анытауа болады,болжамды калай рылымдау керек,байауды,эксперементті алай жргізу керек жне т.б. ысасы,оны зерттеушілік табиаты немі педагогикалы аморлыты ажет етеді. Баланы айналаны з бетімен танып білуге деген мтылысы негізінде рылан оытуда зерттеу тсілін пайдалану ерекше орын алады.Балаларды оуда зерттеу тсілін олдануды ажеттілігі бола болмысыны білмекке марлыымен,оны оршаан дниені зерделеуге деген ызыушылыымен тсіндіріледі.Оушыларды зіндік зерттеулері,оларды жеке ажеттіліктері мен сраныстарын анааттандыруа септігін тигізеді.Сонымен атар,зіндік зерттеулер интеллектуалды жне зерттеу біліктерін дамытуа ммкіндік береді. зіндік зерттеулерді кмегімен оушылар оршаан дниені тани келе,здері шін жаа білімдерді «дайын кйде»алмай,з бетімен ашады. Кіші жастаы балалар тжірибесінде жеке жне жымды зерттеулер олданылады.
Сонымен, ылыми-зерттеу жмыстары оушыны:
- Ой-рісі мен рухани жан дниесіні дамуына ыпал етеді,
• з бетінше жмыс жасауа йреніп,зерттеулер жргізуге
бейімделеді;
• Ой жйелілігі мен шешендік нері алыптасады;
• Танып-білу,талдау-жинатау,салыстыру,бастысын бліп
шыару,мірде олдану дістерін мегереді;
• Оыту мен трбиелеуді тиімділігін арттырып,оушыларды
жоары шыармашылы дегейін амтамасыз етеді.
«Бла крсе, кзін аш» деген лаатты сзге сйеніп, бар ммкіндікті пайдаланып, баланы абілетін, дарынын ашу жне рбір оушыны з ммкіндіктерін, абілет жне икемділігін таныта білуіне жадай жасау – малімні басты міндеттеріні бірі. Ендеше мектепте оушыны ізденушілікке баули отырып ылым мен техниканы жетістігіне сйкес армандарына жетуге, з жолдарын дл табуа, ылыма жетелеу арылы здеріні абілеттерін ашуларына кмектесуіміз ажет.
Жаа асыра адам басан жас жеткіншектерді азіргі мірге бейімділігі болу керек. Ол мірді р тетігіне іліп, тыырытан шыар жола даяр болуы ажет.
Пайдаланан дебиеттер:
лімлова А.Б. Бастауыш сынып оушыларыны жобалы-зерттеу рекетін йымдастыру [Мтін]: Республикалы ылыми-дістемелік жне педагогикалы журнал /… лімлова А.Б. // Бастауыш мектеп: Р МАжБКМ- Алматы, 2014- №7-8- Б.6- ISSN 0207-5474
Айталиева Г. Мектепке дейінгі ересек блдіршіндерді зерттеушілік, жобалаушылы дадыларын дамыту [Мтін]: Республикалы ылыми-дістемелік журнал / Г. Айталиева // Білім кілті- Р БжАМ.- Алматы, 2014- №4(70)- Б.7-9
Галиева Б.Х. ылыми-зерттеу жмысын жобалау [Текст] / Б.Х. Галиева // Білім беру мекемесі басшыларыны анытамалыы- 2013- 16-18 б.
Жмалова А.З. Оушылар арасында ылыми жмыстарды алыптастыру [Мтін] / А.З. Жмалова // Открытая школа- 2013- №3-13б.
Мырзалинова А. Бастауыш білім беруде кіші жастаы мектеп оушыларымен жобалы-зерттеушілік ызметті йымдастыру [Текст] / А. Мырзалинова, Долдинас Акышева Б. // Бастауыш мектеп- 2012- №11-12-12б.