Гуманизм идеясын насихаттап тарату
3.Экзистенциализм шін андай мселе басты болады:
Тланы бірге болуы,бостандыы,жауапкершілігі
4.Механика метофизикалы материализмні негізін салушы: Декарт
5. Прогрессті даму: Жаа сапа андай бір атынасында ескіден озса
6. «Кеістіктегі озалыс процесі кезінде атомдар алашы баыттан з бетімен ауытиды» деген кімні ойы? Демокрит
7.Дниеге кзарас типтеріні тарихи тізбегі андай? Миф,дін,философия
8. Ара ашытыта оны объектілерін,оларды рылысы,оларды элементтері мен бліктерінен крінетін материяны мір сру формасы – бл: Кеістік
9.Логикалы танымны алашы формасы:ой-тжырым
10.Философияны ай ілімі адамны лемге деген нды атынасын тсіндіреді: Аксиология
1. Платон философиясындаы негізгі идеялар
Платон (б.з.д. 428-347 ж.ж). Ежелгі Грецияны лы ойшылы. Объективтiк идеализмнi негiзiн алаушы, рi Сократты шкiртi. Объективтiк идеализм бойынша болмысты мазмнын идеялар, рухани мндер жасайды. Олар мгiлiк нрселер, “сезiмдiк заттар” дниесi дегенiмiз - идеяларды кмескi бейнелерi. Заттар мгi мiр срмейдi, саым сияты жоалып кетедi. Олар тек мгi мiр сретiн жне згермейтiн ымдарды клекесi ана болады. Платон философиясында таза аыл ойды пайдасы шін сезімді жоа шыару бар, алашысы тек парасатта амтылады. Дниені бастауы - идея немесе эйдостар, олар заттарды бейнесі болып келеді. Платонны кезінде «идея» сзі кнделікті тілде «сырты кейіпі, крініс, сапа, бейне, тр» дегенді білдірді. Платон идеялары шын мнісінде адамны басынан блініп шыан жне идеялар дниесінде дербес мір сретін объективтендірілген ымдар. рбір затты зіндік нсасы (эталоны) бар, ол соан сйкестелініп жасалады. Мысалы, стел идеясы наты стелді тдырады. Біра затпенен оны бейнесі арасында принципті айырмашылыы бар. Наты зат шектелген, ол идея (эйдос) – мгі бзылмайды. Осындай нса (эталон) ретінде этикалы принциптер- игілік, жасылы, слулы жне ділеттік болып саналады.Слулы идеясы барлы заттара слулыты береді, басаша айтанда ол са (эталон) немесе гректер кп олданатын парадигма. Идея ай жерде орналасан? Осыан байланысты ш негізгі жауапты болуы ммкін: идея физикалы заттарда бар; идея адам аылыны туындысы, яни ол адам санасында орналасан; идея заттарда да, адам аылында да емес, шінші бір дниеде орналасан деп, ол оны Гиперуранций (тура маынасында аспанны ары жаында) деп атайды.
2.Ортаасыр философиясындаы теоцентризм. Схоластикалы философия. Номинализм жне реализм. Теоцентризм – (teo –дай, орталыта) адамны мінез-лын, оамды анытайтын кш – (дай, ол барлы лемді, тіршілікті жаратушы). «Схоластика» кезеі - философиялы ілімі «схолостика». Оны кілдері: Эриуген, Бонавентура, Альберт Великий, Фома Аквинский, Иоанн Росцелин, Пьер Абеляр, Ансельм Кентерберийский, т.б. Блар патристика ктерген мселелерді жаластырды. Біра, бл мселелер зіні дісі мен мазмны жаынан баса сипатта болды. Мазмны бойынша брыныдай дай жне кнден тылуды пиясымен байланысты, біра алдыы атара аыл-ой мен сенім, дін мен ылым мселелері шыты. Жалпы мен жеке ымдарыны ара атынасы кп орын алды. Орта асырлы схоластика оралымды болды, ол зіні формаларын жиі ауыстырып отырды. Диалектиканы дінні догматтарын длелдеу шін пайдалануа тырысты, болмыс, мн, форма, т.б. секілді философиялы ымдарды брмалап тсіндірді, таным теориясын былытырды. Схоластар білімді екіге блді: Тсініктеме жрмейтін, аян арылы берілген табиаттан тыс жайлар (яни, дайды Библияа салан дайын ойлары); Адамны аыл-ойымен табылан бiлiм (яни, адам Библия мтіндерін ашып, дайды идеясын тсінді). Номинализм (лат. Nomina - есім, атау) дегенiмiз философиялы аым, ол бойынша жалпылы, жекені айындай алмайтыны былай трсын, тіпті наты мір срмейді де. Жалпы идеялар бос сз, жеке заттара адам тарапынан берілетін атаулар ана, шын мір сретін тек жеке заттар, ал адам болса сол жеке заттар мен былыстарды ана танып біледі. Номинализмде материяны алашылыы туралы материалистік ым алыптасты. Бл ілім дін иелеріні ашу - ызасын тудырды.Реализм (лат realis шынды, затты) жалпы ымдар, мбебапты (универсалийлер) реалды, уелбастан мір среді – дейдi. Ансельм Кентерберийскийді пікірінше, жалыз дай мір среді, дниеде бар наты заттар мен былыстарды бастамасы бiр дай, демек жеке заттарды болуы, жаратушы дайа байланысты.
3. лемді тану мселесі. Танымны субъектісі мен объектісіДниені танып білу жне оны задылытары туралы кзарастар тарихи кезедерде ртрлі болды. Кне заманнан бастап-а, адамдар зін оршаан дниені задылытарын, зін- зі, зіні табиата атынасын танып білуге тырысты. Философия тарихында оларды бір блігі дниені танып білуді растады. Олар негізінен материалистер болды. Енді бір блігі дниені танып білуді теріске шыарды. Оларды агностиктер деп атады. Агностиктер объективті натылыты теріске шыарса, енді бірде оны танып білуге болмайтынын айтады. Осылайша, таным туралы екі трлі кзарас алыптасады. Материалистерді айтуынша, таным – дегеніміз сырты заттар мен былыстар асиеттеріні мнді атынастарыны адам санасында идеалды образдар жйесі ретінде бейнелеуді крделі процессі. Ойшылдарды бір тобы дние туралы наты білімні, танымны бар екендігіне кман келтіреді. Оларды скептиктер, ал, аымды скептицизм деп атады. XVI-XVII асырларда ылымны дамуы таныма деген ызыушылыты арттырды. Математикамен айналысандар танымды таза логикалы процесс деп тсінсе, жаратылыстанушылар білімні негізі тжірибе, эксперимент барысында алынан тсініктер деп санады.Сонымен, таным дегеніміз – абсолютті аиата мгі, шексіз жаындау. Біз бан ешашанда толы жете алмаймыз. Алайда, адам осы процесте сырты дниені бірте-бірте танып біліп, оны з масатына арай згертеді, зі де дамып отырады. Таным процесі субъект пен объект арасында болады. Субъект адамны зі, жым, халы табылады. Ал, объект табиатты кез келген заты емес, тек адамны назары тсіп, онымен арым- атынаса тсетін зат. Объект пен субъект арым–атынасын тмендегідей натылауа болады: 1. Таным объектісі субъектігі туелсіз объективті шынды немесе оны фрагменті болып табылады. 2. Таным субъектісі тарихи даму барысындаы адам жне адамзат ауымдастыы. 3. Адам санасында уел бастан болатын мазмн жо, ол з мазмнын объективті дниеден алады, осы трыдан объект субъектіге араанда белсенді. 4. Алайда, объективті шындыты зі субъект онымен арым-атынаса тскенде ана таным объектісіне айналады. Осы трыдан субъект те белсенді.
Вариант
1. «Постиндустриалды оам» терминіні авторы кім? Д.Белл
2. Сана дегеніміз не? Дниені жинатап жне масата сай бейнелеумен, тілмен байланысты, жоары,тек адамдара тн миды ызметі
3.Библиядан жздеген айшылытар байап,ол оны дайдан емес адамнан шыу тегін длелдеген.Ол:Фейербах
4. . «дай дниені жаратады,біра оам міріне араласпайды»деген аартушылы
ілім: Деизм
5. Жсіп Баласан негізгі ебегі алай аталады?Ол шін “басты камергер” ,”ханны министрі” деген атаа ие болан: «тты білік»
6. «Мен ойлаймын,олай болса мір сремін»деген афоризмні авторы:Р.Декарт
7. «Адам жаны»ебегіні авторы:Э.Фромм
8.Адамдарды лемді кркемдік игеруге баытталан рухани – практикалы іс-рекетіні саласы: Мораль
9. «Бірін бірі бааламайтындар,дос болып жарытпайды» Аристотель
10. Диалектикалы – материалистік философиясыны негізін алушы: К.Маркс
1. Жаа Замандаы эмпиризмні негізін салушы Ф. Бэкон аыл-ойды «елестері» туралы ілімді алыптастырды. Бл ілімні негізгі идеясы андай?
Ф. Бэконны тжырымдауынша, адам аыл-ойына жгіне отырып, теориялы пайымдауларды іс жзінде тексеруден ткізіп, тжірибеде кз жеткізіп отыруы ажет. Бэкон осылайша рационализмді сынап, эмпиризмді олдайды. Оны ойынша, адамны аыл-ойына, санасына ателіктер тн, олар аыл-ойды дамуын тежеп отырады, сондытан олардан тылуа тырысу керек. Бэкон бл кемшіліктерді идоя-дар, елестер, ескілікті алдытары деп атайды. Оны пікірінше, кейбір идолдар адама туа біткеннен тн, кейбіреуі адам танымыны тарихи даму процесінде, ал енді біреулері адамны жеке дамуыны кезендерін де пайда болады. Бл елестер адамнан алмай уалап, оларды бойынд. алдамшы идеялар туызады, табиатты наты бейнесін кмескілеп, адама табигатты тереіне бойлауа бгет болады. Олар: 1) Адамны табигатына, тегіне, аыл-ойына да, сезімдеріне де тн елес-идолдар. 2) гір идолдары – адамны физиологиясы мен психикасыны, трбиесіні ерекшеліктері, жеке наным-сенімдері мен ырымдары бы-лыстарды объективті трде абылдауа кедергі жасайды. 3) Ала идолдары – адамдарды тіл арылы араласуынан туындайтын идолдар.4) Театр идолы – жалпы абылданан, кнеден келе жатан философиялы доктриналара, мектептер мен жйелерге, оларды беделіне деген соыр сенім «философиялытеатрларды» туындатады. Мысалы, дінге деген шектен тыс сенім. Оны жеу масатымен Бэкон «екі аиат» теори-ясын сынады. Философия аыл-ойа жгініп, ол лсіздік танытанда теологияа да ара сйесе, арты болмайды. Біра олар бір-біріні ісіне араласпауы ажет. «Аиат беделді емес, уаытты туындысы». Ф. Бэкон индукция теориясыны маызын крсетті. Тжірибедегі фак-тілерден біртіндеп жалпы ережелерге кшуді дедуктивті-силлогистік пай-ымдауа арсы ойан Бэкон бл тсілді аыла тн кемшіліктерді жоя алатындыына сенімді болды. Біра бл жай тіркей беру емес, жиналан фактілерді орыта білу (бал арасы секілді), жаа орытынды-тжырымдара ол жеткізу. Ал ол баылау (наблюдение) процесінде емес, эксперимент процесінде ана ммкін.
2. Ш. дайберді лыны философиялы кзарастары. «ш аны» іліміШкрім философиясыны негізгі зегі - адам. «Адамны мні – оны дниені танып білуінде, ол тек адама ана тн нрсе», - дейді. Шкрімні философиялы ой сараптауын «ш аны» трактатынан круге болады, ол зерттеушіні 28 жылды ебегіні орытындысы. «ш аны» аза халыны тарихи тадырына лкен згеріс келген жылдары жазылан. Бірінші орыс революциясы, бірінші дниежзілік соыс, апан, азан революциялары жне таы да баса оиалар аза жеріне кп серін тигізді. Осы жадайлар Шкрімді немрайлы тыныштыа алдыра алмайды. Халы туралы толаным болашаы ойшылды иналдырып, осы тоыраудан шыу жолына итермеледі. мірді мні не? – деген срапен ол кне ойшылдара сонымен оса жаа дуірді діни жне философиялы дебиеттерінен ізденіп, зіні философиялы ойыны тередігін крсетеді. Шкрім «ш аныта» Аиат деген не? деген сра ояды. Оан зі «адам аиатты аыл – ес кзімен кріп, абылдауы керек. Аиат - рбір адамны жанында болады не ол зіндік мір среді» - деп орытынды жасайды. Жанны е негізгі ажет ететіні – ждан. «Адамны нысап, ділет, мейірім – шеуін осып, мсылманша айтанда, ждан, совесть орысша айтанда совесть бар» дейді. Шкрім ар – ждаы адамгершілік этикалы жаынан ана емес, оны философиялы категория, лем рылымыны негізгі болатын субстанция ретінде жоары арастыран. Ол адамны рухани суіне мыты тірек болатын ш аныты атайды: Бірінші – мгі згерістегі Универсумда барлыына себепші жаратушы ие. Екіншісі – бл жаратушы барлы тірі мен тірі емеске жан береді, адам лген со, одан рі тазарып, жоарылайды, здігінен мір среді.
шіншісі – жанны жоарылап, тазаруы шін адам ждана сай арлы мір сруі керек. Шкрім адамдарды осыан шаырады
3. Адам апаратты оамда: мселелер мен ммкіндіктері