Жылды аынды лестірім исыыны параметрлерін моменттер дісімен баалау

ызылсу зені - Баабла тстамасындаы аыныны кпжылды орташа мліметтері аныталады, 1-кесте.

Есептеулерді орындау тртібі келесідей:

1. 1-кестеден орташа жылды су шыыныны есептеу мліметін алдым, орташа су шыынын (10) формуладаыдай алып есептедім :

, (1)

 

Мнда: – орташа, - жылды су шыыны;

n– баылау жасалан жылдар саны.

 

Сонда, м³/с.

Ары арайы есептеулер тменде орналасан, 2-кесте.

2. Есептерді дрыстыы тексеріледі, келесі шарттар анааттандырылуы ажет:

. (11)

 

Сйкес крсеткіштерді мніні ателіктері 0,3….0,5% - дан жоары болуы ммкін емес.

3. Ауытыан згергіштік жне асимметрия коэффициенттері есептеледі[1]:

 

 


 

4. Баылау атарыны жеткіліктілігі аныталады.

 

Аын нормасыны орташа квадратты ауытуы мен згергіштік коэффициентіні ателіктері рсат етілетін мндерден аспайтынын есептеледі. Демек баылау атарыны затыы жеткілікті.

 

5. ш параметрлі гамма лестірім мен биномиалды лестірім шін есептік згергіштік коэффициенті жне ассиметрия коэффициенттері келесі формула бойынша аныталады:

 

 

мнда: а1, …, а6 и b1, …, b6 - 2 жне 3 - міндетті осымшалар бойынша аныталатын коэффициенттер [1], осымша 2.

 

6. а1, …, а6 и b1, …, b6 - коэффициенттерін анытау шін r(1) атарды бір-бірімен атысты мшелері арасындаы автокорреляция коэффициентін мына формуламен есептеп шыару ажет:

      (16)
  мнда: (17)
(18)    

Корреляция коэффициентін (22) формула бойынша анытау есептеулер 3-кестеде крсетілген:

 

 


1- кесте: ызылсу зені – Баабла тстамасындаы орташа айлы су шыындары, F=201км2. [7]

№ Жылдар Орташа айлы жне орташа жылды су шыындары, м3/с
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Жыл
- - - 0,070 0,50 0,52 0,21 0,13 0,12 - - - -
0,020 0,020 0,040 0,070 0,13 0,080 0,060 - - - - - -
0,037 0,059 0,047 0,061 0,10 0,15 0,095 0,066 0,047 0,040 0,042 0,040 0,065
0,040 0,040 0,040 0,16 0,16 0,20 0,16 0,14 0,14 - - - -
0,14 0,13 0,14 0,15 0,31 0,42 0,36 0,21 0,17 0,16 0,11 0,060 0,20
0,030 0,030 0,030 0,070 0,21 0,23 0,30 0,23 0,14 0,10 0,030 0,008 0,12
0,053 0,051 0,066 0,063 0,087 0,084 0,081 0,047 0,040 0,040 0,040 0,040 0,058
0,040 0,040 0,040 0,21 0,51 0,41 0,19 0,14 0,11 0,10 0,080 0,060 0,16
0,040 0,040 0,040 0,16 0,40 0,31 0,17 0,10 0,040 0,040 0,050 0,050 0,12
0,040 0,050 0,060 0,090 0,15 0,26 0,18 0,15 0,11 0,11 0,080 0,050 0,11
0,060 0,080 0,070 0,16 0,30 0,27 0,18 0,12 0,080 0,070 0,070 0,060 0,13
0,047 0,080 0,074 0,16 0,28 0,30 0,27 0,21 0,17 0,13 0,12 0,020 0,16
0,050 0,050 0,050 0,080 0,13 0,14 0,11 0,050 0,040 0,030 0,030 0,030 0,070
0,030 0,030 0,040 0,18 0,30 0,30 0,29 0,28 0,21 0,18 0,13 0,080 0,17
0,060 0,080 0,10 0,30 0,30 0,27 0,23 0,20 0,17 0,13 0,10 0,070 0,17
0,11 0,14 0,10 0,13 0,29 0,30 0,21 0,15 0,13 0,10 0,10 0,10 0,16
0,080 0,080 0,080 0,11 0,15 0,15 0,11 0,090 0,070 0,070 0,070 0,070 0,004
0,070 0,070 0,070 0,40 0,13 0,25 0,12 0,10 0,067 0,050 0,070 0,030 0,089
Орташа 0,056 0,062 0,066 0,13 0,25 0,26 0,18 0,14 0,11 0,089 0,023 0,057
Е жоары 0,14 0,14 0,14 0,30 0,51 0,52 0,36 0,28 0,21 0,18 0,13 0,10 0,30
Е тмен 0,020 0,020 0,030 0,040 0,087 0,080 0,060 0,047 0,040 0,030 0,030 0,008 0,058

 

 

1-кестені жаласы

Су жинау алабы 201 км2

Орташа жылды аын модулі, л/сек км2 Орташа жылды аын абаты, мм Су шыыны сипаттамасы, м3/сек
Е жоары затыы, кн Е тменгі
шыын дата шыын дата
- - 5,00 26\VII - - - - - - -
- - (3,40) 6\VI - - - - - (0,55) 22\IV
- - - - - - - - - (0,64) 16\ XI
- - (4,10) 29\VII - - - - - (0,40) 30, 31\ XII
(7,56) (238) (6,90) 10\VI (3,52) (2,58) (0,95) (0,56) 0,32 0,32 15, 19, 29\I-8\II
- - (13,0) 28\V - - - - - (0,40) 6\III
(6,62) (209) (4,90) 23\IV (2,76) (1,71) 1,04 0,85 (0,67) (0,52) 31\ XII
6,77 8,70 16\V 2,77 2,07 1,10 0,60 0,49 0,40 5\IV
- - 4,33 8\VIII - - - - - - -
(6,12) (193) 5,14 18-20\VII 2,34 1,53 0,95 (0,95) - - -
6,52 4,08 29\VII 2,80 1,62 1,04 0,76 0,58 0.46* 18, 19\III
- - - - - - - - - - -
1-кестені жаласы
8,96 (9,70) 29\IV 3,60 2,78 1,34 0,76 0,55 0,33 (7\IV)
9,15 (7,63) 17\VI 4,39 2,47 1,37 0,82 0,63 0,26* 11\III
5,12 3,04 11-14\VII, 4\VIII 2,16 1,20 0,80 0,70 0,60 0,52 18, 23\ XII
4,83 3,17 16\VIII 2,21 1,31 0,70 0,52 0,44 0,40 8\IV
5,77 3,45 24-28\VII, 17, 18\VIII 2,45 1,55 0,90 0,55 0,40 0,40* 1, 2, 21-26\I, 20\I-2, 11, 12, 14\III
6,32 3,60 10, 26, 27\VII, 2-4\VIII 2,55 1,60 1,14 0,70 0,45 0,45* 28\II-8, 12, 15-21\III
5,87 3,50 12\VIII 2,33 1,48 0,86 0,72 0,62 0,62 30\I, II(28), III(21), IV(1), 6\V, 5\IV
6,62 5,81 27, 28\IV 2,61 1,76 1,01 0,74 0,54 0,20 5\IV
10,2 10,3 23\VI 4,28 3,31 1,44 0,90 0,50 0,34* 18\III
8,36 11,1 4\V 3,30 2,42 1,30 0,90 0,80 0,56 25\III
5,62 2,94 22\VII 1,98 1,50 1,05 0,73 0,62 0,59 13, 15-17, 24-27\III
7,91 5,18 3\VIII 3,22 2,40 1,25 0,82 0,56 0,080 9\IV
7,61 (7,50) 3\VIII 3,01 1,95 1,25 0,80 0,63 0,34 29\XI
7,06 4,71 20\VII 2,75 2,00 1,08 0,83 0,59 0,35 29\XI
7,96 6,03 16\VI 3,22 2,36 1,16 0,73 0,44 0,30 22\IV
8,16 4,65 2, 3\VIII 3,65 2,38 1,24 0,88 0,64 0,64 25\II-15, 18, 30-31\III
6,72 4,23 19\VII 2,26 1,62 1,11 1,01 0,81 0,76* 26\XI
9,40 7,95 18\VII 4,15 2,43 1,62 0,91 0,71 0,60 4\III
(8,41) (265) (9,84) 8\IV 3,08 2,52 1,43 0,86 0,66 0,49 18, 26, 27\III
7,56 5,96 7\VI 2,54 2,05 1,20 0,86 0,68 0,29 9\IV
6,97 3,48 4\VIII 2,58 1,57 1,07 0,95 0,77 0,68 22\III
7,01 4,50 13\VI 2,80 1,97 0,95 0,86 0,68 0,45 26\II
7,21 (5,87) - 2,94 2,01 1,12 0,79 0,59 0,44 -
10,2 (13,0) 28\V-34 4,39 3,31 1,62 1,01 0,81 0,76* 26\XI-57
4,83 2,94 22\VII-51 1,98 1,20 0,70 0,52 0,32 0,080 9\IV-52

 

2-кесте: ызылсу зені – Баабла тстамасындаы зенні жылды аыны згергіштік коэффициентін моменттер дісімен есептеу

№ Жылдар Су шыыны Qi , м3/с Су шыыны кему ретімен Qкр, м3/с Аынны модульді коэффициенті, кi = Модульді коэффициентті орташадан ауытуы, ki -1     (ki -1)2 Аынны эмпирикалы амтамасыздану млшері P = *100%     (ki -1)3
(1,52) 2,05 1,41 0,41 0,1681 3,57 0,0689
(1,33) 1,89 1,30 0,30 0,0900 7,14 0,0270
1,36 1,84 1,27 0,27 0,0729 10,71 0,0196
(1,23) 1,80 1,24 0,24 0,0576 14,29 0,0138
1,31 (1,69) 1,17 0,17 0,0289 17,85 0,0049
1,80 1,68 1,16 0,16 0,0256 21,42 0,0040
1,84 1,64 1,13 0,13 0,0169 0,0021
1,03 1,60 1,10 0,10 0,0100 28,57 0,0010
0,97 1,59 1,09 0,09 0,0081 32,14 0,0007
1,16 1,53 1,06 0,06 0,0036 35,71 0,0002
1,27 (1,52) 1,05 0,05 0,0025 39,29 0,0001
1,18 1,52 1,05 0,05 0,0025 42,86 0,0001
1,33 1,42 0,98 -0,02 0,0004 46,42 0,0001
2,05 1,41 0,97 -0,03 0,0009 0,0001
1,68 1,40 0,96 -0,04 0,0016 53,57 0,0001
1,13 1,36 0,94 -0,06 0,0036 57,14 0,0002
1,59 1,35 0,93 -0,07 0,0049 60,71 0,0003
1,53 (1,33) 0,92 -0,08 0,0064 64,29 0,0005
1,42 1,33 0,92 -0,08 0,0064 67,86 0,0005
1,60 1,31 0,90 -0,10 0,0100 71,43 0,0010
1,64 1,27 0,86 -0,14 0,0196 0,0027
1,35 (1,23) 0,85 -0,15 0,0225 78,57 0,0033
1,89 1,18 0,81 -0,19 0,0361 82,14 0,0068
(1,69) 1,16 0,80 -0,20 0,0400 85,71 0,0080
1,52 1,13 0,78 -0,22 0,0484 89,29 0,0106
1,40 1,03 0,71 -0,29 0,0841 92,86 0,0243
1,41 0,97 0,69 -0,31 0,0961 96,42 0,0327
    =39,23   =26,93   =0,8677   =0,2333

7. Сs/Cv=0,09/0,180,5 атынасын анытайды. 1 - осымшада [1] Сs/Cv=0,5 атынасы жне корреляция коэффициенті r(1)=0,08 кезіндегі мнін аламыз (интерполяция дісімен):

a1=0; b2=0,19; a3=0,99; a4 =-0,88; a5 =0,01; a 6 =1,54.

b1 = 0,03; b2 = 2,00; b3 = 0,92; b4 = -5,09; b5 = 0,03; b 6 = 8,10.

 

8. Осылайша жне есептік мндері аныталады

 

 

9. Ары арай згергіштік жне асимметрия коэффициенттеріні атынасы табылады:

.

10. зен аыныны амтамасыздану млшеріні эмпирикалы исыы трызылады. Алдын ала мына формула бойынша эмпирикалы амтамасыздану млшері аныталып алынады:

 

мнда: m – зенні су шыыны кему ретімен орналасан кезіндегі оны реттік номері.

n – атарларды жалпы саны.

(5 – баан) жне Р% (9– баан) 2– кесте мліметтері бойынша зен аыныны амтамасыздану млшеріні эмпирикалы исыы трызылады (1– сурет).

 

11. зен тіміні теоретикалы лестірім исыы трызылады. 3- олданымда теоретикалы исыты ординатасы бойынша атынасындаы ш мнді гамма-лестірілім 1 мен 6 арасында берілген.


3-кесте: Гидрологиялы атарды іргелес мшелері арасындаы автокорреляция коэффициентін есептеу

ызылсу зені – Баабла тстамасы.

№ Жылдар і –жылдаы су шыыны, Qi , м3/с (i +1) жылдаы су шыыны, Qi+1 , м3/с і –жылдаы су шыыныны орташадан ауытуы, (Qi – Q1), м3/с (i +1) жылдаы су шыыныны орташадан ауытуы, (Qi+1 – Q2) , м3/с   (Qi – Q1)2 (Qi+1 – Q2)2 (Qi – Q1)(Qi+1 – Q2)
(1,52) (1,33) +0,07 -0,12 0,0049 0,0121 -0,0084
(1,33) 1,36 -0,12 -0,08 0,0144 0,0064 0,0096
1,36 (1,23) -0,09 -0,21 0,0081 0,0441 0,0189
(1,23) 1,31 -0,22 -0,13 0,0484 0,0169 0,0286
1,31 1,80 -0,14 +0,36 0,0196 0,1296 -0,0504
1,80 1,84 +0,35 +0,40 0,1225 0,1600 0,1400
1,84 1,03 +0,39 -0,41 0,1521 0,1681 -0,1599
1,03 0,97 -0,42 -0,47 0,1764 0,2209 0,1974
0,97 1,16 -0,48 -0,28 0,2304 0,0784 0,1344
1,16 1,27 -0,29 -0,17 0,0841 0,0289 0,0493
1,27 1,18 -0,18 -0,26 0,0324 0,0676 0,0468
1,18 1,33 -0,27 -0,11 0,0729 0,0121 0,0297
1,33 2,05 -0,12 +0,51 0,0144 0,2601 -0,0612
2,05 1,68 +0,50 +0,24 0,0250 0,0576 0,1200
1,68 1,13 +0,23 -0,31 0,0529 0,0961 -0,0713
1,13 1,59 -0,32 +0,15 0,1024 0,0225 -0,0480
1,59 1,53 +0,14 +0,09 0,0196 0,0081 0,0126
1,53 1,42 +0,08 -0,02 0,0064 0,0004 -0,0016
1,42 1,60 -0,03 +0,16 0,0009 0,0256 -0,0048
1,60 1,64 +0,15 +0,20 0,0225 0,400 0,0300
1,64 1,35 +0,19 -0,09 0,0361 0,0081 -0,0171
1,35 1,89 -0,10 +0,45 0,0100 0,2025 0,0450
1,89 (1,69) +0,44 +0,16 0,1936 0,0256 0,0704
(1,69) 1,52 +0,15 +0,08 0,0225 0,0064 0,0120
1,52 1,40 +0,07 -0,04 0,0049 0,0016 -0,0032
1,40 1,41 -0,05 -0,03 0,0025 0,0009 0,0015
    =37,61 =37,5     =1,5040 =1,5036 =0,5203

 

Есептеу атынасы шін = 1 жне згергіштік коэффициентіне =0,18 (4-кестеде) берілген теоретикалы лестірім исыын анытайды. зен аыныны теоретикалы лестірім исыы 1-суретте крсетілген.

12. Эмпирикалы жне теоретикалы лестірім исытарыны байланысы тексеріледі. 1-суреттен эмпирикалы нктелерді теоретикалы нктелермен белгілі дрежеде байланысты екендігін байаймыз.

 

4-кесте: ызылсу зені - Баабла тстамасындаы зен аыныны теоретикалы лестірім исыы, мні
.

лестірілім, Р, % 0,1
Модульді аын коэффициенті, Кр 1,6 1,44 1,35 1,306 1,234 1,118 0,994 0,8752 0,773 0,714 0,6768 0,6094

 

 

Осы лгі бойынша зенні жылды аыныны теоретикалы лестірім исыы статистикалы мндері келесідей болады:

м3/с,

,

,

,

.

 

13. Тапсырмада берілген бойынша, 95%-ды лестіріліммен аныталан(1) есептік зен шыыны те болады: м3/с.