Берілген мліметтер жеткілікті болан жадайда максималды су шыынын есептеу

Максималды (е жоары) су шыыныны берілген баылау мліметтері жеткілікті боланда пайда болу жолдарына арамай, жоары су шыындарыны мліметтерін олданамыз. Бл мліметтер Су кадастрында болады. Барлы баылау кезеіне барлы апараттарды олдану керек, [8].

Есептік максималды тімді максималды су шыынына трызылан теориялы амтамасызды исыы мліметтері бойынша есептейміз. Оларды трызу шін, алдымен, шамаларын есептеу алу ажет: орташа кпжылды максималды шыын (орташа); згергіштік коэффициенті жне асимметрия коэффициенті . Максималды су шыыныны статистикалы шамалары (жылды тімні есептік гидрологиялы сипаттамалары) 1-блімде крсетілген діспен аныталады.

Есептік максималды су шыыныны крсеткіштеріні мніне 0,01 арту ытималдылыымен кепілді тзетуді енгіземіз. Келесі формуламен аныталады[1]

(40)

мнда: а – коэффициент, яни бл зенні гидрологиялы зерттелгендігін сипаттайды: зенні гидрологиялы зерттелгендігі - 1,0; аз зерттелгендер шін– 1,5.

-кпжылды кезеге келтірілген баылау жылдары саны;

- есептік су шыыныны кездейсо орташа квадратты ателігін сипаттайтын крсеткіш. Су шыыны Р=0,01% жылды арту ытималдылыымен алынады жне 11-кесте бойынша аныталады.

Кепілді тзету шамасыны мні максималды су шыынынан 20%-а дейінгі айырмашылыта болуы керек. Кепілді тзетумен згертілген есептік шыын баыланан е жоары су шыынынан кем болмау керек.

11-кесте –ш шамалы гамма-лестірім шін Е_р% мні

Мні	згергіштік коэффициенті
0,1	0,2	0,3	0,4	0,5	0,6	0,7	0,8	0,9	1,0	1,1	1,2	1,3	1,4	1,5
	Шындыа е жаын діс
	0,25	0,45	0,60	0,75	0,88	0,96	1,05	1,14	1,22	1,31	1,38	1,46	1,54	1,60	1,67
	0,30	0,50	0,75	1,0	1,18	1,30	1,43	1,55	1,68	1,78	1,90	2,0	2,10	2,24	2,33
	0,40	0,70	1,0	1,30	1,48	1,60	1,74	1,88	2,0	2,15	2,27	2,4	2,58	2,65	2,77

Есептеулер келесі ретпен жргізіледі:

1. 1- кестеден. ызылсу зені - Баабла тстамасы бойынша жылдар мен максималды су шыыныны мліметтерін аламын.

2. 1.1. – блімде крсетілген діс арылы су шыыныны статистикалы параметрлерін анытайды. Есептеулер жеіл болу шін сомалы су тімдерін кему ретімен орналастырамыз, (10 -кесте).

3. 10-кестеден орташа жылды су шыыныны есептеу мліметін алдым, орташа су шыынын (10) формуладаыдай алып есептедім:

Сонда, м³/с.

4. 10-кесте бойынша модульдік коэффициентті арылы логарифдік коэффициентін табамыз жне оларды зара кбейтеміз.Туелділік бойынша эмпирикалы амтамасыздыты анытайды. Мндері жоарыда айтылган кестелерге сйкесінше толтырылады.

5. 10 -кестедегі мліметтерді арылы (40) формуланы есептеп шыарамыз:

; . (40)

6. [1] – осымшаа сйкес, жылды су тіміні статистикалы параметрлерін анытаймыз. Яни жне мндері графикті арастыру аймаына кіреді, 12-кесте.

12-кесте ызылсу зені - Баабла тстамасы аыныны теоретикалы лестірім исыы, мні жне C_s= ;

7. Тапсырмада берілген бойынша, 0,01%-ды лестіріліммен аныталан(1) есептік зен шыыны те болады: К_0,01=3,61 ,

м³/с. (41)

8. Баылау атарыны жеткіліктілігі аныталады.

, 7,7%<10%; (42)

, 14,7%<15%. (43)

1-осымша. Сv жне Сs коэффициенттерін анытау шін арналан номограмма [1]

а - С_n=0,2-0,4, б - С_n=0,25-0,40

10-кесте. ызылсу зені - Баабла тстамасындаы жылды тімні статистикалы мндерін анытау

№	Жылдар	Су шыыны,	Су шыыны кему ретімен,	тімні модулді коэффициенті, ki			тімні эмп. лестірімі, Р, %
		6,90	11,1	1,88	0,27	0,51	3,57
		4,90	10,3	1,75	0,24	0,42	7,14
		8,70	9,84	1,67	0,22	0,37	10,71
		5,14	9,70	1,65	0,22	0,36	14,29
		5,08	8,70	1,48	0,17	0,25	17,85
		9,70	7,95	1,35	0,13	0,18	21,42
		7,63	7,63	1,30	0,11	0,14
		3,04	7,50	1,27	0,10	0,13	28,57
		3,17	6,90	1,17	0,07	0,08	32,14
		3,45	6,03	1,02	0,01	0,01	35,71
		3,60	5,96	1,01	0,01	0,01	39,29
		3,50	5,81	0,99	-0,01	-0,01	42,86
		5,81	5,18	0,88	-0,05	-0,04	46,42
		10,3	5,14	0,87	-0,06	-0,05
		11,1	5,08	0,86	-0,07	-0,06	53,57
		2,95	4,90	0,83	-0,08	-0,07	57,14
		5,18	4,71	0,80	-0,09	-0,07	60,71
		7,50	4,65	0,79	-0,10	-0,08	64,29
		4,71	4,50	0,76	-0,12	-0,09	67,86
		6,03	4,23	0,72	-0,14	-0,10	71,43
		4,65	3,60	0,61	-0,22	-0,13
		4,23	3,50	0,59	-0,23	-0,14	78,57
		7,95	3,48	0,59	-0,23	-0,14	82,14
		9,84	3,45	0,59	-0,23	-0,14	85,71
		5,96	3,17	0,54	-0,27	-0,15	89,29
		3,48	3,04	0,52	-0,28	-0,15	92,86
		4,50	2,95	0,50	-0,30	-0,15	96,42
			=159 =5,89		=-0,94	=0,89

Аын нормасыны орташа квадратты ауытуы мен згергіштік коэффициентіні ателіктері рсат етілетін мндерден аспайтынын есептедік. Демек баылау атарыны затыы жеткілікті.

9. Есептік максималды су шыыныны крсеткіштеріні мніне 0,01 арту ытималдылыымен кепілді тзетуді есептейміз:

м³/с;

Q_max=Q_p+Q=40,07+7,71=45,77 м³/с. (44)

10. ызылсу зені - Баабла тстамасы жылды су шыыныны статистикалы мндері арылы миллиметровкаа эмпирикалы жне теоретикалы нктелерін белгілеп, теоретикалы исыын сыздым. (4-сурет).

Ескертпе. Эмпирикалы жне теоретикалы нктелері йлеспей тр, сол себепті курсты жмысты жетекшісі нсауымен =0,45 деп згерттім. Сол бойынша алдыы есепті реттілігімен айталап есеп рдым.

13-кесте ызылсу зені - Баабла тстамасы аыныны теоретикалы лестірім исыы, мні жне C_s= ;

м³/с;

, 8,65%<10%;

, 14,9%<15%.

м³/с;

Q_max= 29,97+5,77=35,7 м³/с.