Бірінші кезе – мейірбикелік зерттеу

Мейірбикелік тексеру екі діспен жасалады:

· Субъективті тексеру дісі – пациенттен ол туралы жалпы млімет (тегі, аты, кесіні аты, жасы); оларды шаымдары мен сезім кйлерін; бейімделу реакцияларыны болжамалы згерістері; науасты ажеттеріні анааттандырылмаан жерлерін анытау.

· Объективті тексеру дісі – бл науасты азіргі кездегі жадайын білуге арналан баылау. Олара науасты антропометриялы крсеткіштері, сана-сезіміні кйі, ажеттіліктерді бзылуы, бет-лпетті крінісі, тсектегі жайы, тері абаты мен кзге крінетін шырышты абытарды кйі, дене температурасы, тыныс, пульс, артериальды ысым, физиологиялы ажеттіліктерін жзеге асыру.

· Психологиялы - леуметтік жадайды баалау: отбасы жадайы туралы млімет, аллергологиялы икемділік туралы, материалды-трмысты шарттар, науасты ауруыны аысына байланысты жмыс жне баса факторларды шарттары, науасты мір салты туралы (хобби, діні, зиянды деттері, мдениетті ерекшеліктері) зерттеу;

Науас жайлы млімет толы рі тура болу керек. Жиналан мліметті талдауы науасты ажеттіліктеріні бзылыстарын жне науасты ктімге аншалыты зру екендігін зерттеуге кмектеседі (зру, жартылай зру, оршаан ортасына зру, медициналы ызметкерлерден зру).

Мейірбикелік рдіс туелсіз болып келеді жне ол дрігерлік рдіске ауыстырыла алмайды, йткені дрігерлік жне мейірбикелік рдіс р трлі масатты кздейді.

Дрігерді масаты – дрыс диагноз ою жне дрыс емдеу жасау. Мейірбикені масаты –науаса е олайлы шарт ойып, оны емделуін жеілдету. Сондытан да мейірбике шін ауруды себептері (инфекция, аллергия жне т.б.) емес, ауруды сырттай крінісі мен азаны ызметтеріні бзылуы (ентігу, жтел, ісіктер жне т.б.)

1.2 Екінші кезе – мейірбикелік диагностика (науастарды мселелерін анытау)

Диагностиканы жргізу шін «денсаулы» жне «ауру» тсініктеріні маынасын аны білу керек. БД сарапшыларыны белгілеуі бойынша «денсаулы» – бл тек ауруды болмауы мен мгедектіксіздік ана емес, ол азаны физикалы, психикалы жне леуметтік сатандыы. Ауру (morbus) – бл азаны сырты ортаны факторларыны ыпалына, арнайы инфекциялы агенттерге жауап айтару реакциясы, туа біткен бзылыс немесе осы факторларды иылысуы. р аза ерекше жне р айсысы ауруа р трлі жауап айтарады, сондытан бір ауруды клиникалы белгілері р науаста ралай болуы ммкін. Яни, ауруды клиникалы белгілері екі фактора байланысты арастырылады: азаны/тіндерді заымдануы жне азаны ауруа жауап айтарып, рекеттесуі.

Диагностикалы процесс симптомдарды жне синдромдарды анытаудан басталады. Симптомдар – бл ауруды белгілі бір белгілері (гр. symptoma – белгі, састы). Мысалы, жтел, ентігу, ауру, лейкоцитоз, гематурия, миокардты гипертрофиясы. Синдром – (гр. syndromos – «осарлана жгіру») жетілу механизіміне байланысты зара шарттасан симптомдарды жиынтыы. Синдромдарды аныталуы дрыс диагнозды ойылуыны маызды блігі, йткені синдромдарды біратары белгілі бір ауруды ерекшеліктері болып келеді.

Диагноз (гр. diagnosis – «айырып тану») – ауруды болмысы мен науасты жай-кйі туралы дрігерді ысаша тжырымы. Дрігерлік диагнозды негізгі рылымында жазылады: негізгі ауру, негізгі ауруды асынуы жне негізгі ауруа осарланан ауру.

Негізгі ауру – азіргі кездегі басыы ауру. Негізгі ауруды асынуы – ауруды клиникалы белгілеріні нтижесінде негізгі ауруды аысында пайда болан патология. осарланан ауру – негізгі ауруа ілесіп, оан еш байланыспайтын, азіргі кезде басыы болып келген патология.

Диагнозды жне оны негізделуіні шыарылу кезіне байланысты диагнозды мына трлері ажыратылады: алдын-ала, науасты клиникалы арау кезінде алынан мліметтер мен субъективті тексеру дістеріні негіздеріне байланысты орнатылан диагноз; клиникалы, науасты стационара тскеннен бастап 3 тулікті ішінде алынан длелденген осымша зерттеулерді (зертханалы жне рал-жабдытар арылы) нтижелерімен негізделген диагноз; орытынды, науасты стационардан шыанынан алдында жасалатын диагноз; айтыс боланда берілетін жат, науасты айтыс болу жадайында; патологоанатомиялы диагноз – патологиялы-анатомиялы тексеруден кейінгі берілетін диагноз.

Мейірбикелік диагнозды дрігерлік диагноздан айырмашылыы

· Дрігерлік диагноз ауруды анытайды, ал мейірбикелік диагноз науасты мселелерін анытауа баытталан (синдромды диагноз).

· Дрігерлік диагноз барлы ауыран уаытта згеріссіз алуы ммкін, ал мейірбикелік диагноз жиі згеруі ммкін, азаны аурумен рекеттесуіне байланысты кнде згеруі де ммкін.

· Дрігерлік диагноз кбінесе біреу болады, мейірбикелік диагноз бірнеше болуы ммкін (4-6).

· Дрігерлік диагноз дрігерлік тжірибеге байланысты емдеуді амтиды, ал мейірбикелік диагноз – медициналы манипуляцияларды амтиды.

· Дрігерлік диагноз азада пайда болан патофизиологиялы згерістерге байланысты. Мейірбикелік диагноз науасты з денсаулыы жайлы кзарасына байланысты.

Мейірбикелік диагноз – бл мейірбикелік зерттеуді барысында орнатылан науасты денсаулыыны баалануы, бл мейірбике зі ескерте немесе/жне шеше алатын мселені алпы. Бл кбінесе науасты шаымдарына негізделген симптомды немесе синдромды диагноз.

Мейірбикелік диагнозда ауру арастырылмайды (бл дрігерді масаты), мейірбикелік диагнозда науасты з ауруына реакциясы арастырылады, сондытан диагнозды ру кезеінде науасты міріні барлы сфералары ескеріледі. Физиологиялы, психологиялы, жандниелік жне леуметтік диагноздара блінеді.

Мейірбикелік диагнозды тжырымдалуына мысалдар

ü Физиологиялы диагноз:

· Жедел немесе созылмалы ауру;

· Жеткіліксіз немесе тым кп таматану;

· Жтынудын бзылуы;

· Тері жамылы бтіндігіні бзылуы;

· имыл белсенділігіні тмендеуі;

· Тыныс алудын иындауы, жтел;

· ызба;

· зрді трып алуы, зрді стамау;

· іш ату, диарея, метеоризм;

· шаршаышты (жалпы лсіздік);

· азаны ораныш ызметіні тмендеуі жне т.б.

Ø Психологиялы диагноз:

· эмоциональды тонусты тмендеуі;

· з жадайыны ауырлыын дрыс бааламау;

· ауру туралы млімет аз боландыы мазалау;

· персонала сенбеушілік;

· ота жасау алдындаы орыныш;

· лім орынышы;

· зіне анааттанбауы;

· жалызды;

· жанядаы шиеленісті жадайлар;

· бгде адамны ктімі ажеттілігі туралы мазасыздану жне т.б.

· жазылмайтын ауруа байланысты мітсіздік пен сенімсіздік сезімдеріні пайда болуы;

· демалу мен арым-атынасты жетіспеушілігі;

· дербестік сезіміні жетіспеушілігі;

· зіні ауруына байланысты жаын адамдарына деген «жалан айып» сезіміні пайда болуы;

· жалан намыстану сезіміні пайда болуы.

Ø леуметтік диагноз:

· озалыс ммкіншілігіні шектелуіне байланысты леуметтік ошаулану;

· мгедектікке шыуа байланысты финансты кйі жайлы уайымдау;

· крделі ауруа байланысты (туберкулез, АИТВ) зін-зі ошаулау.

Мейірбикелік диагноз (науасты мселелері) пайда болу уаытына байланысты азіргі кезде мазалаушы (шынайы, бар) жне потенциалды болып блінеді.

Ø азіргі кезде мазалайтын мселелер — бл науасты наты азіргі кезде мазалап, шыл шешімді талап ететін мселелер (мысалы, ауырсыну, ентігу, операция алдындаы орыныш сезімі);

Ø Потенциальды — бл азіргі кезде жо, біра белгілі бір уаыттан кейін пайда болу аупін шаыратын жне мейірбике тарапынан алдын-алу жмыстарды талап ететін мселе (мысалы, науасты за уаыт озалыссыз жатанынан пайда болатын терідегі ойытарды даму аупі, жиіленген сйы нжіс жне судан кейін пайда болуы ммкін азаны сйытыыны азаю аупі).

Бір ауруды зінде –а бірнеше мейірбикелік диагноздар болуы ммкін, оларды біріншілік кмек ажет ететініне байланысты орналастыру керек (е крделісінен бастап). Оларды біріншілік кмек ажет ететініне байланысты орналастыран кезде А. Маслоу ажеттіліктер пирамидасын олдану керек. Приоритеттер – бл біріншілік кмекті ажет ететін науасты е негізгі мселелеріні бірі, мейірбикелік кмекті крсетуге блінген (олар кп болмауы керек – 2-3-тен кп емес).

Приоритетті мселелер біріншілік, екіншілік жне аралы болып блінеді.

Ø Біріншілік — бл мселелер егерде науаса уаытында кмек крсетілмесе немесе емдемесе жаын уаытта міріне жне денсаулыына кері серін тигізуі ммкін жне шыл трде кмек крсетуін талап етеді (А ктерілуі, ауырсыну синдромы, кйзеліс жадайлар жне т.б.).

Ø Екіншілік — бл науасты ауруына немесе болжамына жатпайтын ажеттіліктері (ота жасаланнан кейінгі тсектегі мжбр жадайы, зін-зі ктуді жеткіліксіздігі жне т.б.).

Ø Аралы – шыл емес жне міріне ауіп тндірмейтін науасты ажеттіліктері (тсекте тулік бойы мжбр жадайда жатанына байланысты арасыны ауырсынуы).

Мысалы, омыртасы жарааттанан науасты біріншілік мселесі – бл ауырсыну, аралыта – озалыс имылды шектелуі, екіншілікте –мазасыздану сезімі.

Мейірбикелік диагноз растыру процессі те маызды, йткені ол ксіби білім мен науасты жай-кйіндегі ауытулар мен оларды себептері жне шаырушылары арасындаы байланысты таба білу керек.