Тіл дамыту дістемесіні ылыми-зерттеу дістері

ылыми зерттеулер тіл дамыту дістемесіні теориясымен практикада олданылатын жаа діс-тсілдерін табуа баытталады. Негізінен мндай зерттеулер ш баытта болады.

1. Тарихи методикалы зерттеулер /брыны пікірлерге жааша кзарас/.

2. Эксперимент жмыстары немесе балабашада тжірибе байау жмыстарын жргізу.

3. Трбиешілерді озат тжірибелерін жинау.

Бл зерттеулерді айсысында болсын бастамас брын алдымен сол таырып бойынша жазылан дебиеттермен танысу ажет. Содан со алынан таырыпты масатын жне зерттеу дістерін анытау керек. Мысалы, егер озат тжірибе жинатау керек болса, трбиешімен гімелесу, байау дістері олданылады. Ал эксперимент жмысы кезінде сол алынан таырып бойынша ылыми болжамдар жасалып, балабашада олданылатын бала тіліні алай дамыандыын байауа сратар, баылау жмысыны текстері даярланады жне бл жмыстар бірнеше рет айталанып, нтижелері салыстырылады. Мндай эксперимент жмыстары 1-2 жыла да созылуы ммкін. Материалдар жинатап жне сол материалдарды салыстырып боланнан кейін орытынды жасалынады. Ол орытындыны нтижесі шаын бірнеше маала болып немесе кітапша болып шыарылуы ммкін.

Студенттерге берілетін тапсырма:

1. Тіл дамыту дістемесіні методологиялы негізі.

2.Тіл дамыту дістемесі курсыны мазмны мен міндеттері.

3. Тіл дамыту дістемесіні ылыми-зерттеу дістері.

4. Бала тілін дамытуа байланысты психологтар мен педагогтарды зерттеулерін конспектілеу.

Студенттерді оытушымен бірлесіп істейтін жмыстары:

Тапсырма жоспары бойынша сратарды талдау, пікір алысу. Студенттерді жауабын толытыру, орыту.

ІІІ. Студенттерді зіндік жмыстары.

• Тіл дамыту дістемесіні баса ылымдармен байланысын жазып, талдау.

• ______________________

Пайдаланылан дебиеттер:

1.Б.Баймратова. Мектеп жасына дейінгі балаларды тілін дамыту методикасы-Алматы: «Рауан»1991

2..Дкенбаева. Мектеп жасына дейінгі балаларды ойын арылы адамгершілікке трбиелеу.-Алматы,1992.

3.Баймратова Б. Мектеп жасына дейінгі балаларды сйлеуге йрету. – Алматы: Мектеп, 1991. – 95 б.

4.Нрмухаметова Р.. Мектеп жасына дейінгі балалара аза фольклоры арылы эстетикалы трбие беру: пед. ыл. канд... автореф. 13.00.07. – Алматы, 2004. – 23 б.

5.Баймратова Б. Тіл дамыту дістері. – Алматы: Мектеп, 1991. – 80 б.

6.Бтібаева С.. азастанда аза балабашаларыны алыптасуы мен дамуы (1946-2001): пед. ыл. канд... дис. 13.00.01. – Алматы, 2004. – 144 б.

7.Метербаева К.М. оршаан дниемен таныстыру арылы балаларды байланыстырып сйлеуін алыптастыру (5-7 жас): пед. ыл. канд... дис. 13.00.02. – Алматы, 2005. – 150 б.

Дріс №3

Таырып:Мектеп жасына дейінгі бала тілін дамыту дістемесіні даму тарихы.

Масаты:Студенттерді тіл дамыту дістемесіні даму тарихымен таныстыру. Тіл дамыту дістемесіні негізін алаан алымдар мен крнекті педагогтарды ой-пікірлеріне теориялы трыдан здігінен талдау жасау жне оны тжірибеде олдана білуге дадыландыру. здігінен ізденіп, шыармашылыпен ебек етуге баыттау.

Жоспар

1. азастандаы тіл дамыту дістемесіні дамуы.

2. Б.Баймратованы тіл дамыту дістемесіне осан лесі.

Мазмны.1. Шолу дріс. 1950-60 жылдарда мектепке дейінгі мекемелерді жмысына арналан ылыми зерттеулер одан рі жаласты. Осы кезеде тіл дамыту сабатарындаы балаларды сзді грамматикалы рылысын жасы мегерулері шін андай діс-тсілдерді пайдалану керектігі сз болды. Мектепке дейінгі трбие мселесіні алыптасуыны жаа кезеі 1959ж. 21 майдаы орталы комитетті “Мектепке дейінгі трбие мекемедегі оыту мен трбиелеуді жасарту шаралары туралы” аулыа байланысты. лы Октябрь революциясынан кейін бізді республикамызда да мектепке дейінгі трбие мекемелеріні жмысы жедел дамыды. 1917 жылы 1 майда Верный аласында тыш балабаша ашылды. Бл башаа ртрлі лттан тратын 100-ге жуы бала абылданды. 1922ж. Бастап республикада балабашаа арнап ызметкерлер даярлайтын йелдер курстары ашылды. Сйтіп 2 жылда 80 трбиеші даярланды. 1926-29 жылдары республикамызды алыс аудандарына мектепке дейінгі киіз й, кшпелі киіз й, ызыл отау секілді мектепке дейінгі мекемелерді жаа трлері ашылып, олар алыс комиссариатыны шешімі бойыша мектепке дейінгі трбие туралы конференция йымдастырды. Бл конференцияда трбие дістері, сауат ашу, мектеп пен балабашаны байланысы деген мселелерге кіл блінді.

1938ж. 1 майда Алматы аласында мектепке дейінгі трбие жніндегі Республикалы методикалы кабинет ашылды. Осы кабинетті негізінде трбиешілер даярлайтын 3, 6, 9 айлы курстар жмыс істей бастады жне бл курстарда саба аза тілінде жргізілді. Курсты бітірушілер алыстаы аудандара жмыса жіберілді. Осы кабинетті ашылуымен байланысты балабаша жмыстары жандандырылып балабашаа арналан программалар, методикалы ебектер шыарыла бастады. Алашыда башаа арналан программа орыс тіліндегі программаны негізінде аударылып жасалды. Соы шыан программа сауат ашу блімі аза алфавитіне негізделіп, ал кркем дебиет блімі аза балалар дебиетіні туындыларынан алынып жасалды. 1964 ж. Шыан программа балаларды жас ерекшеліктеріне сай шыармалар тадау мселесіне ерекше кіл блінді. 1960-70 жж. арасында республикадаы мектепке дейінгі мекемелерді саны 5,2 есе, ал одаы трбиеленетін балаларды саны 5,6 есеге дейін сті. 1981-82 оу жылына арнай шыарылан программа, мектепке даярлы топтарына арналан оу трбие жмысына кіл блінді.

аза балабашаларына арнап ебектер жазан, ылыми зерттеулер жргізген алымдарды бірі педагогика ылымдарыны кандидаты Б.Баймратова. Оны “Мектеп жасына дейінгі балаларды байланыстырып сйлеу тілін дамыту”, “Мектеп жасына дейінгі балаларды тілін дамыту методикасы”, “Балаларды мектепке даярлау”, “Бізді кітап” т.б. ебектерін атап туге болады. “Байланыстырып сйлеу тілін дамыту” деген ебегінде башаа арнаан бадарлама бойынша тіл дамыту сабатарын жоспарлау жне мектеп жасына дейінгі балаларды сйлеу ерекшеліктерімен дадыларын алыптастыру, сондай-а балаларды байланыстырып сйлеу тілін дамытуды тсілдерімен дістеріне тоталады жне осы ебекті соында жоары топтарда тілетін кейбір сабатарды жоспарын берген. Байланыстырып сйлеуге йретуді негізгі дістері мен тсілдеріне:

Сздік жмысын жргізу,

Дидактикалы ойындар ойнату,

Трлі заттарды атын айтызып салыстыру.

Жмба шешкізу, сурет арылы гіме растыру, серуенге, топсаяхата шыару жмыстарыны ерекшеліктерін наты мысалдармен длелдеп крсеткен. Ал “Балалар тілін дамыту методикасы” деген ебегінде балабашадаы р топтаы балаларды сздік орыны андай дрежеде болатындыын тмендегі цифрлар арылы длелдейді. Мысалы: 2 жастаы балаларды сздік оры – 500 сзден астам;

3 жасар баланы сздік оры – 1200;

4 жастаы балаларды сздік оры – 1900, ал даярлы тобындаы балаларды сздік оры – 2500-3500 сзге дейін. Ал зіні жргізген зерттеулеріні нтижесінде мектеп жасына дейінгі балаларды сзді мегеруі жанядаы, башадаы жргізілетін трбие жмыстарына байланысты деген орытынды жасайды. Башадаы р топтаы балаларды сйлеу дегейлеріні бадарламалы талапа сай болуы сабатарда олданылатын діс-тсілдерге де байланысты екендігін крсетеді. Бл соы ебегінде Б.Баймратов тмендегідей 9 жмысты трін атап крсеткен:

1. Оылан шыарма бойынша сра ойып жауап алу.

2. Балалара антоним, синоним, омоним сздерді мегертіп, сол сздерді ерекшеліктерін ажырата алатындай дрежеге жеткізу.

3. Тбір сздерді р трлі формада олдана білуге йрету. Мысалы: бас, басшы, басты, бастама т.б.

4. Берілген сздерге тееу табу. Мысалы. ызыл алма, ттті алма, алтын кз, суы кз.

5. Белгілі бір таырып бойынша балаларды здеріне гіме растыру. /жыл мезгілі, отбасы, достары туралы т.б/

6. Суреттермен жмыс./жеке адам,ебегі,мірі,табиата байланысты/

7. Топсаяхата шыару

8. Дидактикалы ойындар арылы балалар тілін дамыту.

9. здеріні крген білгендері бойынша гімелесу.

Сонымен атар автор бл ебегінде р топтаы ткізілетін тіл дамыту сабатарыны лгі жоспарларын бере отырып, тіл дамытуды баса пндермен алай байланыстыру керектігіне тоталады. Мысалы, тіл дамыту сабаымен кркем дебиетті байланысын жеке, наты мысалдар арылы бала тілін дамытуа андай сері болатындыын длелдеген. Ебекті соында тіл дамытудан пайдаланатын дидактикалы ойынны мазмны берілген.

Студенттерге берілетін тапсырма:

1. Ж.Аймауытов, М.Жмабаев, А.Байтрсынов жне т.б. пікірлеріне талдау.

2. Б.Баймратованы ебектеріне талдау.

3. Бала тілін дамытуа байланысты алымдар пікірлерінен эссе жазу.

ІІ. Студенттерді оытушымен бірлесіп істейтін жмыстары:

Тапсырма жоспары бойынша пікір алысу. Студенттерді жауабын толытыру, орыту.