Клиникалы психология даму тарихы. Клиникалы психологияны зерттеу пні

Билет №1

К.п-я тек психозды зерттеп оймай ртрлі соматикалы ауруларда болатын психикалы згерістерді зерттейді.

Алашы ауымдаы ад- арасында психикалы аурулар болды деген болжам жасалан. Кне Грек жне Рим мифологиясында Спарта патшасы Клеоманны з-зін кескілеп лтіруі. Сирия патшасы Свенденны гей шешесіне ашы болу себебінен депрессивтік жад.болуы. кне заманны дрігерлері бірнеше психологиялы кріністер туралы жазады. «Мания», «меланхолия», «эпилепсия» терминдері солардан алан атаулар.

2.Аутизм— (гр. autos - зім) - адамны сырты дниеден ошауланып, зімен-зі болып, іштей сары уайыма салынан кездегі кіл- кйі. Бл терминді 1912 жылы Э. Блейлер адамны ішкі эмоциялы кажеттіліктерімен реттелетін жне шынайы рекеттерге туелділігі шамалы аффективтік саланы айрыша трін белгілеу шін енгізген. Аутист балаларды есте сатау абілеті жоары болады. Математика жне музыкадан дарынды, бірнеше тілдерді мегеруі де ммкін. Біра бл асиеттер деттегі жастан кейінірек байалады. Сондытан да бндай балалар арнайы интернаттарда емес, кдімгі жанр ортасында трбиеленуі ажет.Аутизм– бала дамуындаы ауытушылыты ауыр трі, ол леуметтік ортамен арым-атынасты жотыын білдіреді. Симптом ретінде аутизм кптеген психикалы ауруларда кездеседі, біра кейбір жадайларда ерте жастан байалып, бала дамуына кері серін тигізеді. Бл жадайды ерте балалы аутизм (БЕА) синдромы дейді.Ол болса психикалы даму заымдалуыны бір нсасы ретінде арастырылады. Сонымен атар бала бойында аутизмні кейбір клиникалы кріністері байалса оны аутистикалы тлалы асиеттер деп атайды. Наты симптом ретінде 2-3 жаса арай алыптасуы ммкін.Е алаш аутизм деген терминді 1912 жылы швейцар психиатрі Э.Блэхер сынан. Аутизм ауруын бірінші ашып зерттеген америка психиатрі Лео Каннер. Балалы аутизмі р трлі болады жне зиятпен сйлеу дамуыны дегейлері р трлі болады.Аутизм крсеткіші:Л.Каннер бойынша ерте балалы шатаы аутизм синдромы келесі ш крсеткішті біріктіреді: аутистикалы уайымдар, стеротипі, йреншікті, бір алыпты мінез-лы, сйлеу тілінде ерекше сипаттаы кемістіктер.Аутизм себептері:азіргі уаытта аутизмні наты себептері аны зерттелмеген. Кп алымдарды деректері бойынша аутизммен ауыран балаларды себебі орталы жйке жйесіні бзылуы салдарынан болады. Тым уалаушылы факторды сері мол екенін кптеген зерттеушілер мойындайды. Сонымен бірге миды органикалы заымдалуы да аутист балаларда жиі кездеседі.Тым уалаушылы хромосомалы згерістер, зат алмасу згерістері, анасы жкті жне туу кезінде алан жарааттар, нейроинфекциялар т.б. барлыы да жаымсыз сер ету ммкіндігі бар.

3. Агнозия— заттарды, дыбыстарды абылдаудаы иынды. ми сыарларыны локалды заымдануы салдарынан адамны брын кргенін, естігенін, тйсінгенін айтадан тани алмауы. Агнозия келесі трлерін ажыратады:визуалды Агнозия кз откірлігіні саталуыны зінде объектілерді, заттар мен оларды кескіндерін ттас тани алмау, оларды блшектей алмау;тактилді Агнозия — заттар мен объектілерді сипап стауда оларды тани алмау немесе з денесіні локустарын тануды бзышуы. соматоагиозия деп аталатын дене рылымы жнінде аберрациялы, брмаланан тсінік;кеістіктік Агнозия — заттар мен оларды кескіндерін абьшдауды саталуында адамдарды трлерін тани алмау;есту Агнозия — естуді фонематикалы асиеттерінін, яни сйлеудегі дыбыстарды ажыратуды бзылуы;ріптік Агнозия — оуды бзылу трлеріні біріні негізінде жататын Агнозия трі;симультанды Агнозия — бір мезгідде абылда- натын заттар мен былыстарды саныны рт азаюы.

Деперсонализация (лат. de жоа шыару, лат. persona — тла) - зіні сана-сезімін згерту.зіні « менін» абылдамау. зіні дене мшесін абылдамау. Ол жадайда адамда зіні сана-сезімін жоалтан сезімі туады жне жаындарына, жмысына, атысты эмоционалды жаындыты болмауына атысты уайымдайды. Психикалы трыдан сау адамдарда атты жк тскенде деперсонализация жеіл трі байалады. за уаыт бойы бл кйді кешсе суйцидке алып келеді

Эксперимент ( лат. experіmentum – сынама, тжірибе), Экспериментатор зіні жадайына арай тжірибені жргізу шартын згерте алады. Бл экспериментті негізгі артышылыы, сонымен атар ол оу-трбие рдісінде тсілдерді табуа ммкіндік береді.Экспериментті барысында арнаулы ралдар мен аппараттарды кмегімен психикалы рдістер згерістеріні уаытын дл крсетуге болады, мселен, жауап беру (реакция), оу, ебек, дадыларды алыптасу жылдамдыы.Психологиялы зерттеулерде негізінен екі трлі эксперимент олданылады.Олар зертханалы (лабораториялы) жне табии деп аталады.

Билет №2

Клиникалы психологияны дамуы андай ылымдарды дамуымен тыыз байланысты жне Клиникалы психологияны дамуына лес осан алымдар

“Клиникалы психология” терминi kline (тсек, аурухана кереуетi) деген грек сзiнен тараан. азiргi психологияда “клиникалы” жне “медициналы” терминдерi синоним ретiнде олданылады. Бiра медиктер бiлiмнi бл саласын “медициналы психология”, ал психологтар “клиникалы пс.” деп атайды.Медициналы (клиникалы) психология – трлi аурулардан зардап шегетiн адамдарды психологиялы ерекшелiктерiн, психикалы ауытуларды диагностикасын жасау дiстерi мен методтарын, психологиялы феномендер мен психопатологиялы симтомдар жне синдромдарды дифференциялауды, пациентке кмектесудi психокоррекциялы жне психотерапевтiк дiстерiн, сонымен атар психосоматикалы жне соматопсихикалы зара ыпалды теориялы аспектiлерiн зерттейтiн ылым.Бгiнгi кнде клиникалы пс-а атынасы бар кптеген пндер бар: патопсихология, психопатология, нейропсихология, девиантты мiнез-лы психологиясы, психиатрия, неврозология, психосоматикалы медицина жне т.б. Айтылан р пннi мазмнында медициналы жне психологиялы бiлiм бар. Бiра оларды брiнi клиникаа атынасы бар боландытан, оларды брiн клиникалы пс- рамды блiктерi деп есептеуге болады. Клиникалы пс- келесi салаларын ажыратуа болады:патопсихология – психикалы дамуды, психикалы iс-рекеттi ауытуын психологиялы дiстермен зерттейтiн клиникалы психологияны саласы, дрiгер ауруды крсе, психолог е бiрiншi науасты тласын круi ажет, тла психикасыны саталан жатарын байау ажет;нейропсихология- бас миыны заымдану ошаын психологиялы дiстермен зерттейдi, бл е жас саланы бiрi болып табылады, 30-40 жылдардан бастап нейрохирургияны ашылуымен байланысты дамыан, ми жмысыныдаы ауыту басты заымданан орталыына байланысты трлi сипатта болуы ммкiн;психосоматика (soma - дене) соматикалы факторларды психикаа жне керiсiнше, психикалы факторларды соматикаа ыпалын зерттейтiн сала, мысалы, бронхиальная астма, язва, т.б. адамны психологиялы ерекшелiктерi ауруды даму барысына ыпал жасайды (мысалы, асазан жарасы аладауы жоары адамдарда жиi кездеседi, жрек ауруын бастытарды ауруы деп атайды, себебi жауапкершiлiгi жоары адамдарда жиi кездеседi);деонтология- пациент пен дрiгердi арасындаы арым-атынас психологиясы;психогигиена, психопрофилактика – психикалы ауруларды алдын алу жолдары. Абу ли ибн Сина (Авиценна) психоздарды дрігерлермен емдеуге кіл блген. Оны ойы б/ша миы шатасан адама рей мен жалызды ауіпті болып саналады. Оларды кілдерін ктеріп жмыс істетіп, ле айтызан жн деп есептеген.

Бізді елімізде К.К. Платонов клиникалы психологияны медициналы психологияны блігі ретніде арастырды. Оны кзарасы бойынша: клиникалы психология – психиатриялы, неврологиялы, соматикалы сияты клиникалы ажеттіліктерге жауап беретін олданбалы мнге ие.

2.ояншы (эпилепсия) — (грек. epіlambano – шап беріп стаймын, шабуыл жасаймын), ояншы – жиі кездесетін стамалы ауруларды бір трі.Эпилепсияны белгілеріне арай за уаыт идиопат. (генуинді) жне симптомат. деп блген. Эпилепсия туралы алашы деректер Гиппократ ебектерінде “асиетті ауру” деген атпен, р трлі себептермен туындайтын бас миыны ауруы ретінде айтылан. бу ли ибн Сина стамалы ауруды клиник. кріністері мен емін толы сипаттап жазан. Эпилепсия белгілі бір мерзімде айталанып, науас есінен танады, кейде тнжырап, мінезі згеріп, ой-абілеті тмендейді. Эпилепсия ауруыны себебі лі толы аныталмаан. Кбінесе, сби рсата жатанда не туыланнан кейін миында ісік болуынан, ми шайаланнан немесе абынуынан, миды р трлі ауруларынан (менингит, арахноидит, арахноэнцефалит), т.б. жадайлардан болады. Сондай-а ке-шешесі маскнем болса, оларды балаларыны да Эпилепсияа шалдыуы ммкін. Кейде бл ауру тым уалайды. Эпилепсия 10 – 15 жастаы балаларда байалады. Ауру стар алдында адамны басы ауырып, ме-зе болады, олы дірілдеп, кзі арауытады, бір жерді шыр айналып, айайлап, есінен танып лайды. Аузынан кбігі аады, басын соып, тілін шайнайды. Денесі сіресіп, кгеріп атып алады да, бірнеше секундтан кейін басын соылап, селкілдей бастайды. Бдан кейін науас адам біраза дейін есін жия алмай, йытап кетеді. Оянанда не істеп, не ойанын білмейді. Кейде ауру жеіл стап, селкілдемей-а есінен танып лайды, стама тез басылады. Эпилепсияны айталап стауы кбіне ешбір себепсіз болады. Кейде орыанда, бір нрсеге ашулананда, шаршаанда жиілеуі ммкін. Эпилепсияны за уаыт стайтын трі де болады. Мндай кезде науас адам селкілдеп ламайды. Біра псих. рекеті згеріп, мінез-лы бзылады. Науас тнжырап, айналасында болып жатан жадайа кіл блмей, зіне ойылан сраа жауап бермейді. Оны кз алдына р трлі зат елестейді, дыбыс естіледі, р жерден бірдее іздеп уреге тседі. асындаы адама ретсіз тиісіп, рысады, йден шыып кетуі де ммкін. Кейде зін-зі жлып, бетін тырнайды, олына тскен затты сындырады, айайлап, жылап, атты кйзеледі. стама біткеннен кейін осы істегендеріні біреуін де есіне ала алмайды. Эпилепсия асынан сайын жиі стап, науас адамны мінезі, жріс-трысы, ой-рісі згеріп, ойын дрыстап жеткізе алмайтын болады. мытша болып, сл нрсеге ренжіп алады. зін ренжіткен адама шігіп, ол адамды ешашан мытпайды. Емі ауруды трі, себебі жне аымына арай таайындалады. Ауруды белгісі білінісімен емдеуді ерте бастаан тиімді болады. Е алдымен Эпилепсияа не себеп боланын анытап алады. Ауру стаан кезде оны тарататын препараттармен атар, науаса организмін лдендіріп, иммунитетін ктеретін дрі-дрмек беріледі. Ауру адама дрыс таматану, мезгілімен йытау, диета сатау, отбасындаы жне ебек жымдаы жаымды жайларды маызы зор.

3. Гидроцефалия (мишемен) — бас суйек куысында ми-жлын сйытыы клеміні кбеюі. Бас сйегіні лкен болуы. азан бас, те лкейіп кеткен бас деген.Микроцефалия- гректі микро – кішкентай, цефалия бас. Абас сйегі мен миы жетілмей алан. ыл ой кемісітігіні е ауыр трі. Бас сйегіні кішкентай болуы. Микроцефалия Идиотия кезінде науаста сйлеу абілеті болмайды, дадылар игерілмейді, бала зін-зі кте алмайды, оршаан адамдардан зіні жаындарын эмоциональды трде айыра алмайды, оыту ммкін емес.Имбецильділікте деттегі мектептерде оу абілеті болмайды, тек арнаулы мектептерде оуы ммкін, сздері жиі тсініксіз, ойлауы наты.Дебильділік кезіндеадамдар кейде аяталмаан орта немесе толы орта білім алады, біра иындыпен оиды, олара тсініктерді біріктіру иын, абстрактылы ызмет ммкін емес, материалды жаттанды оытуды ажет етеді. Иллюзия- адастыру, алдау. Сау адамдарда кре алады. Мысалы фокус.

Билет №3

1. 1)Клиникалы психологиялы зерттеулерді рылу принципі, Клиникалы психологияны эксперимент дісі.

2. 2)Даун синдромы- (21 хромосоманы трисомиясы) – 21-жп хромосомаларды алыпты екі кшірмені орнына 3 кшірмесімен (трисомия) крінетін геномды патологияларды бір трі, сондытан адам кариотипі алыпты 46 хромосома орнына 47 хромосомадан трады. Синдром ауруды 1866 жылы алашы рет сипаттаан аылшын дрігері Джон Даунны есімімен аталан. Туа біткен синдромны себебі хромосомалар саныны згеруіне байланысты екенін 1959 жылы француз генетигі Жером Лежен анытаан. «Синдром» сзі белгілер мен асиеттерді жиынтыы деген маына береді. Бл терминді олдананда «Даун ауруынан» крі «Даун синдромы» сзін олданан дрыс. Даун синдромымен ауыратын адамдарды Халыаралы кні алаш рет 2006 жылды 21 наурызында ткізілді. Даун синдромына тн негізгі белгілері:

• «жалпа бет» - 90% • брахицефалия - 81% • нрестелер мойнындаы тері атпарлары - 81% • эпикантус (кз ойыыны медиалді брышын жауып тратын вертикалді атпар) - 80% • буындарды аса озалмалыы - 80% • блшы ет гипотониясы - 80% • шйдені жалпатыы - 78% • ая-олды ысалыы - 70% • брахимезофалангия (ортаы фалангаларды лсіз дамуы себебінен барлы саусатарды ысаруы) - 70% • 8 жастан асанда катаракта аныталуы - 66% • ауызды ашы болуы (блшы еттер тонусы тмен боландытан жне тадайыны ерекше рылысына байланысты) - 65% • тіс аномалиялары - 65% • 5-саусаты клинодактилиясы (шынашаты исаюы) - 60 % • доатрізді (готикалы) тадай - 58% • жалпа таау - 52% • жлгелі тіл - 50% • алаан ыртысыны клдене орналасуы (маймыл алааны) - 45% • ыса алы мойын - 45% • жректі туа біткен аауы - 40% • ыса мрын - 40% • страбизм (ыли кз) – 29% • кеуде торыны деформациясы - 27% • нрлы абат ырымен орналасан пигменттік датар-Брушфильд датары - 19 % • эписиндром - 8% • он екі елі ішекті стенозы немесе атрезиясы - 8% • туа біткен лейкоз – 8 Даун синдромы диагнозы анды кариотипке зерттеу негізінде ойылады. Тек сырты белгілеріне арап диагноз ою ммкін емес.

3. Психоз (гр. psyche — жан)— жеке адамды тоыраушылыа шырататын психикалы ызметті ауытушылыы немесе психикалы науасты,жындану.

Ипохондрия-з денсаулыына шамадан тыс кіл блушілік, жазылмайтын аурумен ауырып аламын деп орушылы.

Галлюцинация —иялдану, шатасу деген маынада. Галлюцинация жйке жйесіні ауруа шалдыуына байланысты жалан, теріс, брмаланан бейнелерді туындауы. Галлюцинация елестеушілік (миа заым келгендіктен кзге р нрсені елестеуі, латы жаылыс естуі, мрынны иісті айыра алмауы). Галлюцинация перцептивтік іс-рекетті патологиялы бзылуы; берілген стте тиісті сезім органдарына сер етпейтін объектілерді абылдайды. Галлюцинация тысары объектілерді ырысыз, субъектіге туелсіз проекциялануынан жне оларды кеістік пен уаытта ошаулануынан туындайды, осыны салдарынан санада осы кенеттен пайда болан бейнелерді наты болмыста объективті абылданатын заттар деп білінуіне келіп соады.

Билет №4