Ттенше жадайларды салдарын жою

 

Ттенше жадай — адамдарды аза табуына келіп соан немесе келіп соуы ммкін, оларды денсаулыына, оршаан ортаа жне шаруашылы жргізуші объектілерге нсан келтірген немесе келтіруі ммкін, халыты едуір дрежеде материалды шыьшдара шыратып, тіршілік жадайык бзан немесе бзуы мумкін авария, зілзала немесе апат салдарынан белгілі бір аумата туындаан жадай.

Табии сипаттаы ттенше жадай дегеніміз — табиат немесе ндіріс а,даттарыны зардаптарын кнделікті ызметпен, ара-жатпен жоюа ммкіндік бермейтін, ол шін дейі мате-риалды, техникалы, аша аражатын жоне адам кшін талап ететін жадай.

азастан мемлектіні орналасан жері — орасаы зор, ке байта. Ол жерлерде табиат апатыны неше трі: жер сілкіну, ар тасыны, атты жел, су тасыны сияты былыстар жиі болып жатады.

Зілзала — бл кенеттен найда болатын, халыты алыпты тірлігін крт бзатын, материалды нды-лытарды лкен шыына шырататын, сондай-а адамдар мен хайуанаттарды лім-жітімі болатын табиат былысы.

рбір зілзаланы зіне тн физикалы асиеті, пайда болу себебі, озаушы кші, сипаты мен даму сатысы, оршаан ортаа зіндік ыпал ету ерекшелігі бар. Зілзала кез келген мемлекет шін лкен ауыртпа-шылы, келтірер залалы мол ттенше оиа.

азастан Республикасы аумаында мынадай зілза-лалар болуы ммкін: жер сілкінісі, сел, ар кшкіні, сырыма, дауыл, су тасыны, буырасын, рт.

рбір – жадайды зіні мні бар, сол жадайа байланысты пайда болу себептері, демуды ерекшеліктері болады.

Барлы ттенше жадайлар пайда болу себептеріне, таралу ашытыына, жиілігіне жне т.б. жадайлара орай жіктелінеді.

Ттенше жадайларды былай жіктеуге болады:

- Геофизикалы аупті былыстар (жер сілкінісі, тау жанар);

- Геологиялы ауіпті былыстар (кшкіндер, сел, сырыма, опырма);

- Метеорологиялы жне агрометеорологиялы ауіпті былыстар (дауыл, йын, рашылы, аяз жне т.б.);

- Гидрологиялы ауіпті былыстар ( теіз дегейіні атты былуы, мздар арыны, су басу, тасындар, жер асты сулар дегейіні ктерілуі);

- Табии рттер (далалы, орманды, шымтезектік);

- Адамдарды жпалы ауруа шалдыуы (эпидемиялы);

- Ауыл шаруашылы малдарды жпалы ауруа шалдыуы (эпизоотия);

- Ауыл шаруашылы сімдіктеріні жпалы ауруа шалдыуы (эпифитатия).

Срапыл апаттар дегеніміз-адамдармен жануарларды ліміне,халыты міріні крт бзылуына, материалды ндылытарды жойылуына келетін былыстар.Срапыл апаттар кбінесе адамны олынан келмейтін табиат кштеріні серінен болады.Мысалы;су басу,жер сілкінісі,ормандаы рттер,кшкін т.б жатады.

Ттенше жадай дегеніміз — табиат немесе ндіріс апаттарыны зардаптарын кнделікті ызметпен, аражатпен жоюа ммкіндік бермейтін, ол шін дейі материалды, техникалы, аша аражатын жне адам кшін талап ететін жадай.

Техногендік сипаттаы ттенше жадайлар дегеніміз адамдарды з олдарымен жасалып жаткан апаттар мен ирауларды айтады.

Оны трлері:

— ндіріс орындарында болатын апаттар (зауыт-тарда, шахталарда жне т.с.с).

— Клік жйесіндегі апаттар.

— Трлі жарылыстар мен рттер (ндіріс орын-дарында, мнай, газ бырларында, энергия жйесінде, коммуналды жйеде жне т.с.с).

Себептері: Бгінде ылыми-техникалы прогресті шапша дамуынан ндіріс, рылыс, тау-кен байлыын идіру, жаа химиялы заттарды ндіріске енгізу сияты іс-рекеттер жргізіліп жатыр. Бндай арынды даму экономикаа сер еткенімен, экологиялы апата келіп соу ауіпі де туындап отырады. Кей жерлерде жаа техниканы жне технологияны, материалдарды пайда-лану ережелері саталмайды, ауіпсіздік шаралары орындалмайды. Міне, осы сияты ателіктерді салда-рынан апатты болу ауіпі туындайды.

Апатты таы бір себептері — улы, тез ттаныш, жарылыш заттарды сатау, тасымалдау ережелерді саталу-саталмауы, олармен жмыс істеудегі ателік-терге жол берілуі жатады.

Апатты болуы, адамдарды ебек тртібін сата-маушылыгына, жмыс істеуші адамдарды салатыына, оларды тиісті дрежеде біліміні жетіспеушілігіне, техниканы жне оны ауіпсіздік сатау ережелерін жете мегермегендігіне кп байланысты.