Алашы жрдем егер адам кйік алса.

Кйік оттан, будан, айнаптран судан, химиялы заттардан, кн суледен болу ммкін.

4 дрежелі кйік болады:

11-сурет. 4 дрежелі Кйік.

Бірінші жне екінші дрежелі кйікте сйыпен толтырылан кпіріктер (пузырьки) пайда болады. шінші жне тртінші дрежелі кйікте тек ана адам терісі ана емес, сонымен бірге одан да тере тканьдар жараатталады (обугливаются или свариваются).

Емделу:

1. Кйік жерін киімнен ажыратыыз. (Огалите пораженный участок кожи)

2. Кйік жерін суы суа немесе аып тран суы суа салыныз жне ауыр басыланша солай стап трыныз (10 минуттан 30 минутке дейін).

3. Содан кейін киік жерін матамен немесе баса таза шбірекпен орап ойыныз.

4. Маймен, креммен немесе мазьбен жауу тиім салынады.

5. піріктерді (волдыри) жармаыз, йтпесе оан микроп тсу ммкін.

6. Егер кйік атты немесе тере болса, онда оны дрігерге крсетініз.

Сіп аландаы алашы кмек

Дене бліктерінен ая пен олды саусатары, ла пен мрын сікке шалдыуа бейім келеді. йткені суыты серінен денені осы бліктеріне ан келу тежеледі де, егер дер кезінде кмек крсетілмесе ол бліктерді жасушалар ле бастайды.

Тар ая киім, киім, олап, ылал киім мен ая киім адамны тез суіне бірден-бір себеп.

І дегейлі сік, суді жеіл трі - теріні тсіні згеруі, жылынаннан со ісу, ызару, ауырсыну сезіледі.

ІІ дегейлі сік теріде млдір тсті клдіреуік пайда болады.

ІІІ дегейлі сік, теріде анды клдіреуік пайда болады, сезімталды жоалады. Жазылу те за болады, артынша тырты алуы ммкін.

IV дегейлі сік, сікті е ауыр трі - тері тере заымдалады.

Дрігер келгенге дейінгі алашы кмек – сік шалан дене бліктерін белсенді трде жылыту ажет.

а) б) в)

12-сурет. сік шалан ла. а)1-ші дрежелі сік теріні беті ызарып ісіп тр, б)2-ші дрежелі сік теріні бетіне клдіреулер пайда болан, в)3-дрежелі сік теріні жне блшы етті жансыздануы.

Бірінші дегейлі сікке шалдыанда теріні таза матамен ызаранша сртіп, заымдалан жерлерді спиртпен, вазелинмен, маймен срту ажет.

Егер ая пен ол сісе оларды жылы суда сабындап жуып, спиртпен сртеміз. Аяты жеіл уалаан пайдалы. сікке шалдыан адама ысты су беру керек.

Саусаты штары сісе олыызды жылы суа малып (37-40 °С), ызаранша уалаймыз.

сікке шалдыан олды суы су астында стауа немесе армен ысылауа болмайды. Себебі арды ішіндегі кішкентай кристалдар теріні заымдайды.

Бір рет сікке шалдыан дене бліктері суыа те сезімтал болады. Егер кн суыта бастаса жылы киінгенііз абзал.

Оба

(лат. pestіs – кенеттен басып кіру) – аса ауіпті зоонозды табии ошаты карантиндік жпалы ауру. Обаны кпелік, ішектік, тері-бубонды, септикалы трлері болады. Себебі еrsіnіа реstіs, бактериялы тобына жататын табии - ошаты жпалы ауру; адама жанасу, ауа - тамшы жне алиментарлы жолмен жады, сонымен атар тасымалдаушылар - бргелер арылы жады карантиндік инфекцияа жатады.[1]

Табиатта трлі кемірушілер арылы таралады. Адамдара кемірушілерден, не бргелерден жады. Ауру оздырышы таяша трізді бактерияларды 1894 жылы бір-біріне байланыссыз жапон микробиологі С.Китазато (1853 – 1931) мен француз бактериологы А.Йерсен (1863 – 1943) (адамнан; 1897 жылы егеуйрытан) тапан. Оба таяшасы (Yersіnіa pestіs) пішіні жмырта трізді, са, озалмайды, талшытары болмайды, спора тзбейді, анилинді бояыш заттармен тез боялады. Кемірушілер денесінде 4 – 5 ай, бргелерде 1 жыла дейін тіршілік етеді. Жу жолдарына арай обаны бірнеше трі бар. Мысалы, ауалы-тамшылы жолмен жанда кпе обасы; таам арылы – ішек обасы; жанасу арылы (мал сойанда, терісін сыпыранда, т.б.) не трансмиссивтік (брге шаанда) жолмен жанда тері-бубон обасы, сирек септик. трлері дамиды. Ауру тез тарайды. Ауру оздырышы сау адама науас адамнан жады. Ауруды жасырын кезеі бірнеше сааттан 3 – 6 кнге дейін созылады. Ауру ая астынан басталады, науасты температурасы 39 – 40°С-а ктеріліп, басы айналады. Организмні кшті улануынан адам сып, іші теді, есінен танып, рей, йысызды пайда болады. Ауру асынан жадайда нау-ас леді. Ал тері-бубон обасында брге шаан жерге жаын орналасан лимфа безі ісініп, брша дніндей ызыл тсті брткен (іші анды іріге толы) пайда болады. Брткен жарылып жараа айналады. Аурудан алдын ала сатандыру шін ауру шыан жерлерге эпизоотол. жне эпидемиол. тексеру жргізіледі; сол айматаы трындарды денсаулыы немі баылауда болады; ауру ошаы дамыан жерге дератизац., дезинсекц. жне дез-инфекц., сан.-аарту жмыстары жргізіледі; шет елге баратын жолаушылара обаа арсы вакцина егіліп, ал келушілерге арнайы баылау жргізіледі. Емі: науас адамды арнайы ауруханаа жатызып, патогенетик. (р трлі ерітінділер ю), этио-тропты (антибиотиктерді бірнеше трін бірден енгізу), гормонды препараттармен емдеу; карантин жариялау. азастанда оба індеті бойынша жргізілетін шараларды аза карантиндік жне зоонозды инфекциялар ылыми орталыы атарады. Республиканы 10 аласында обаа арсы кресу бекеттері мен оларды 13 ауданы блімшелері бар.

13-сурет. Обаны бубонды трі.

Туберкулез.

Туберкулез ауруы кне заманнан белгілі. Ауру белгілері бдан 7 мы жылдай брын неолит кезеіндегі адам сйегін зерттегенде табылан, бізді заманымыздан брын 3 – 2-мыжылдыта египет мумияларынан аныталан. Туберкулезді клиникасы туралы алашы деректер 2 асырда мір срген каппадокиялы дрігер Аретейді (Aretaіos) ебектерінде кездеседі. Одан кейін Гиппократ, Гален, т.б. алымдарды ебектерінде де туберкулез ауруы еске алынады. Біра олар туберкулезді жпалы ауру атарына жатызбаан. Ал бу ли ибн Сина зіні “Дрігерлік ылымны каноны” деген ебегінде туберкулезді тым уалайтын аурулар атарына жатызан. Туберкулезді жпалы ауру екенін бірінші рет италиялы алым Дж.Фракасторо (1478 – 1553) длелдеді.

Жпалылыы. Жпалы ауруды тарайтын негізгі кзі науас адамнан тскен микробтары бар аыры. Сау адама ол негізінен туберкулезбен ауыран адам ткірген аырыты са сйы тамшылары арылы не кепкен тйіршіктерін ауамен бірге жтанда; сирек жадайда туберкулезбен ауыран й жануарларыны стін шикілей ішкенде, етін шала пісіріп жегенде жады. Организмге туберкулез таяшасыны енуі ауруа себепші боланымен, оны толы дамуы шін жеткіліксіз. Адамдар туберкулезбен брын науастанып, организмні иммунитеті тмендегенде, дрыс оректенбегенде (сіресе мал німдеріні белоктары, витаминдер тапшы боланда), санитарлы-гигиеналы жадайлар дрыс саталмаанда, сондай-а аурумен за уаыт бойы араласанда ауырады. Туберкулез кбінесе ш жаса дейінгі балаларда пайда болады, йткені оларда ауруа арсы иммунитет лі де нашар дамыан, сондай-а жасспірімдерде жынысты жетілу кезеінде пайда болады. Туберкулез негізінен тым уаламайды. Туберкулезбен ауыратын адамдарды, детте, балалары ауру болып тумайды. Біра Туберкулезбен ауыратын ата-ана дер кезінде емделмесе, аурудан сатану ережелерін дрыс сатамаса, дертті баласына жтырып, баланы Туберкулезбен ауруы ммкін.

Туберкулез трлері.Туберкулезді ашы жне жабы трлері болады. Ашы трінде аырыта туберкулез таяшалары болады, сондытан туберкулезді мндай трімен ауыратын адамдар те ауіпті деп есептелінеді. Ал жабы трінде аырыта туберкулез таяшалары болмайды, біра дерт асынатын болса, туберкулезді мндай трімен ауыратын науастар да ауру жтырады. Туберкулез таяшалары р трлі органдарды, кбінесе кпені заымдайды. Ауруды біліну сипаты туберкулезді тріне, науасты жасына, организмні жалпы жадайына байланысты. Ауруды орта белгілері: дене ызуыны ктерілуі, тнге арай кп терлеушілік, йыны ашуы жне тбетті нашарлауы. Науас ждеп, ашуланша келеді, жмыса абілеті тмендейді. Туберкулез таяшалары тскен жерді тінінде кішкентай тмпешіктер пайда болады. Адам организмі сауыа бастаса мндай тмпешіктер жойылып кетеді. Кейде бл тмпешіктерді сырты атты затпен оршалып, беріштенеді. Мны некроз ошаы деп атайды. Адам организмі лсіреп, некроз ошаына олайлы жадай туса, сол жерде каберна (уыс) пайда болады. Осы уыста туберкулез таяшалары дамып, кеірдек арылы кпені баса бліктерін заымдайды. Мндай науастарды аырыында микобактериялар мол болып, аырыа ан араласуы, тіпті ан кетуі де ммкін.

Ауруды анытау трі. Ауруды р трлі діспен анытайды. Туберкулезді ертерек анытау масатымен балалара тері астына дрі жіберіп, жаппай тексеру жргізіледі (Манту реакциясы). Халыты жаппай флюорографиялы (рентгенологиялы жолмен) тексеруді маызы зор.

Емі.Туберкулезге арсы арнайы егу (БЦЖ) жргізіледі, ол сби дниеге келгеннен 3 – 5 кннен кейін іске асырылады. Ауруды емдеуді терапиялы, хирургиялы, т.б. дістері табылып, кнделікті дрігерлік жмыста олданылатын болды. Санаторийлерде емделу те пайдалы. азастанда туберкулезге арсы жмысты туберкулез мселері лтты орталыы йлестіріп отырады. рбір облыс орталыынданда арнаулы диспансер, жергілікті жерлерде оларды блімшелері жмыс істейді. Республика туберкулезге арсы ажетті дрі-дрмекпен, емдеу орындары тсек-орынмен жеткілікті амтамасыз етілген.

14-сурет. кпедегі туберкулез таяшалары.