Азастан Республикасы Ішкі істер департаментіні тергеу ызметіні тарихы

аза ССР-ні 1963 жылды 6-суірінде КСРО оамды тртіпті орау министрлігіні рамында тергеу органдары рыланнан кейін ішкі істер басармасында тергеу блімі ашылып, ылмыспен крестегі иында, рі атерлі жолын бастады. Осы уаыттан бастап ылмысты алдын алу жне оны ашу, рі сапалы тергеуде аянбай ебек еткен тергеушілерді оамды тртіпті ныаюына осан лестері орасан зор.

1970 жылдан бастап тергеушілер ІІБ жне АІІб-ні рамына кіре бастады. Бл тергеу аппаратыны ІІМ рылымды орныуыны аяталуы болып есептелінеді.

Кейінгі 20 жыл ішінде тергеу рылымдары ІІМ рамында здіксіз ызметерін атарып келуде жне айтарлытай згерістерге шыраан жо.

1987-1988 жылдары СРО ІІМ біратар мемлекеттер аймаында, сонымен бірге азастанда да тергеу рылымдарын з алдына блектеу жнінде тжірибе жргізді. Оны негізгі мнісі тергеушілер ІІБ жне АІІб-ні штатына айта блініп, ІІБ-ны рамына тергеу блімдері болып кіріп, ауданаралы тергеу блімін, блімшелерін жне топтарын ру болып табылады.

Алайда, аталан тжірибе йымдастыру, материалды, психологиялы жаынан отайлы бекітілмегендіктен ІІМ-нен блініп, з алдына бліктенетін ммкіндік жніндегі негізгі мселені шеше алмауы себепті 1988 жылы тотатылан.

1995 жылды араша айында азастан Республикасында Мемлекеттік тергеу комитеті рылып, оны рамына ІІО-ы алдын-ала тергеу, прокуратурадаы тергеу ызметтері, сонымен бірге оперативті-іздестірумен айналысатын ызметтер кірді.

азастан Республикасы Президентіні 1997 жылды 5 арашасындаы «Р ы орау органдары жйесін айта руды жаластыру шаралары» туралы Жарлыымен МТК органдары таратылып, ІІМ жйесінде Тергеу департаменті рылан, сйтіп алдын-ала тергеу органдары айта алыптасты.

1998 жылды 1 атарынан бастап елімізде жаа ІЖК-і шыып, онда алдын-ала тергеу жргізу ыы ІІМ, К жне салы полиция органдарына берілді. Іс негізінде Республика ІІО тергеу рылымдары болан ылмысты 90 пайызы бойынша алдын-ала тергеу жмыстарын жргізіп, бгінгі кнге з тарихындаы кезекті бетін ашты. дайы маман кадрларды жетіспеушілігіне арамастан, ІІМ тергеу рылымдарында ай кезде де жоары дрежелі ксіп иелері, тамаша тжірибелі тергеушілер мен басшылар болды. Кптеген тергеу саласыны ызметкерлері р кезедерде басармасы бастыы ызметтерін атаран. Оларды ішінде ызылорда. {3}

Облысты тергеу рылымын басарып, облысты ішкі істер органдарында тергеу рылымыны рылып, алыптасып дамуына, тергеу саласыны мамандары майталмандарын, тжірибелі, жоары білімді, жаа криминалистикалы ралдармен жаратанып, онымен здік жмыс жргізе алатын, ылмыспен кресте ала ойан масат - мддеге жете алатын тергеу мамандарыны уатты рамын жасатауа з лестерін, білім жне тжірибелерін аянбай жмсап абырой биігінен крінген, тергеуші ызметінен скен басшылар кп болды.

Р-да тергеу рылымында р кездері білікті, жоары дрежелі мамандар, тл ісіне керемет берілген тамаша тергеушілер мен тжірибелі басшылар болды.

Кптеген тергеушілер здеріні іскерлігіні нтижесінде басшылы ызметтерге ктеріліп, азіргі кезде арамызда ызмет атаруда.

Р-ы Тергеу басармасы рылымдарыны тергеушілері негізінен здеріне тапсырылан ылмыспен крес саласында нтижелі ебек етуде. Тергеу органдары аншама илы-илы иындытарды бастан кешсе де тіршілікті ара азанында айнап, анаты атайып, міршедігін крсетті. Ішкі істер органдарыны тергеушілері ылмысты андай да ауыр трі болса да сапалы, объективті трде жргізе алатындытарын толытай длелдеді.

Бгінгі тада ызмет атарып ылмысты іс жргізіп, азаматтарды ылмыс туралы арыз-шаымдары бойынша дер кезінде зады шешім абылдап, кінлі адамны жауапкершілігін айын анытап, атардаы азаматтара келтірілген мліктік, моральды залалдарды алпына келуін амтамасыз етуде.

Алдын-ала тергеу органыны алдына ойылан тапсырмаларды орындау шін мамандандырылан тп тамыры мыты жне білікті де білімді тергеушіні з ызметінде бекіту ажет.

Ішкі істер Тергеу басармасында, статистика жне айматы блімні бастыытары з ызметi барысында жинатаан тжiрибесiн талдап йымдастыруда, жас тергеушiлерге лгi болып келедi. ІІБ-сы жне барлы АІІб-рі тергеу рылымдарыны жмысына талдау жргізіп, тжірибелік кмек крсетуде жне крделі ылмыстармен озалан ылмысты істер бойынша нсаулар беруде.

Сонымен атар, Тергеу басармасыны алдын-ала тергеу блімінде тергеушілеріні ндірісіндегі барлы ылмысты істер бойынша тиісті нсаулар беріп, істер мен жаттар бойынша уаытылы жне зады процессуалды шешім абылдауына ыпал етеді, іс жргізуде за бзушылытарды болдырмауа, ылмысты істерді сапалы жргізілуіне баытталан жмыстарды з дрежесінде атарады.

Ілгергі кезеде де тергеушілерді негізгі жмысы: ылмысты іс жргізуде задылы пен азаматтарды конституциялы ытарын сатау, ылмысты істерді тергеуін сапалы жне зада крсетілген мерзімде жргізіп, 2012-2015 жылдара арналан ы бзушылыты алдын-алу жне ылмыспен крес жргізуге баытталан Бадарламада крсетілген іс-шараларды орындауда сбелі жмыстар жргізу масат - уаыт талабы. {4}