Тергеу боліміні бастыыны, тергеушініц саналы асиеттері

Тергеушіні идейлік кзарастарын жйелігінен, бтіндігі мен тртібінен орытынды кезеде ызметіні нтижелері туелді болады.

Моралдік - саяси принциптерін тергеуші тек ызметтік міндеттерді орындаанда ана емес, сонымен бірге трмыста да олдана бjолуы ажет. Тергеукші тласы арылы олар онымен арым-атынаса тсетін жне трбие алатын адамдарды да жетістігі бола алады.

Біра трбиеші, е авдымен зі жасы трбиеленуі міндет. Саяаси-идеялы сауытыру сананы баса формаларынг трбиелеумен жне е алдымен тланы ізгілік асиеттерін алыптастырумен тыыз байланысты.

ылым ретіндегі ылмысты сот ндірісі мен сотты этиканы ізгілік негіздерін жетілдіруге нерлым лес осан В.Ф Кони ол былай деген олармен берік арумен сенімді компаспен сияты мірге адам басу керек. {17}

Тергеуші тласыны моралдік сипаттамасына ыты сана
кіреді. Ол ыты нормаларды тжірбиелік олданан кезде.маызды рл атаратын оамды сана формаларыны бірі. ыты идеология ретінде-бл ыты білімдерді, кзарастарымен идеяларды жиынтыы ыты психалогия ретінде бл ыты серімен байланысты саналы сезімдеріні, уайымдауларды жн деттерді жиынтыы.

ыты сананы озай отырып, біз ыты болмысты адам санасындаы шаылуды барлы трлерін жне оны бл болмыстар атанасын айтамыз.

Яни тергеуші рашан зіне баытталан ртрлі бгде серлерді сезуге ыа арсы жне физикалы кштерді шектен тыс кернеулігі жадайында ызмет етуге мжбр.Сондытан тергеуші тласыны жалпы психикалы рлымында асиеттер е маызды роль атарады.

Тергеушіні саналы рісіне ойылатын жоары талаптар, онда сана кшін алыптастыратын асиетерді бар болуы міндет етеді. Платон айтандай; (сана- дрыс пайымдау мен байланысан мрата мтылу асиетті). Саналы асиеттер иын жадайларда, тергеу жмысыны крделі сратарын шешкенде нерлым аны крінеді. Тергеушігі жмысы кптеген саналы асиеттерді алыптастырып бекітеді, біра осыан орай бл ксіппен кп айналыеу тергеуші тласына едеуір із алдырып, кейбір жадайларда ксіби деформацияа кеп сотырады. Мнда Абай нанбайлыны сздері діл айтылан, ол былай деп айтан: Сананы трбиелі — ол сені ойынды сатайтын ораныс.

Тергеушіні моральды - саналы бейнесіндегі маызды асиетерді бірі принципиалды болып табылады. Прицпиалды дегеніміз - ешандай кедергілер мен ауіптерге арамастан зіні идеяларын жзеге асруа белсенді мтылысы мен атал сенімдерді бар болуы. Адам оамды мірді жасаруына тек зіні мірінде санасыны талдаптары орындалу дегейінде ана ызмет ете алады. Бл асиет сырты жаымсыз серлермен зіні лсіздіктеріне арсы труа, р адама тн ішкі дадарыстарды, р трлі дауларды шешуге кмектеседі.

иын даулы жадайларда тергеуші зіні сезімдері мен мтылыстарыны иесі боп алуы керек.

ылмысты тергеу міндетті трде ате баалар мен пайымдаулармен, жалан жауаптармен, шатасан орытындылармен кездеседі. Аиат пен жаиандыты айыра білуге иындыты брі жатыр.

Сезіктену - ксіби диформацияны е ауіпті трлеріні біррі. Алдын- ала бітендік, теденциозды, айыптадуа тартымдылы сот трелігіні идеясына арама айшы келеді. Жаымсыз рекеттер мен істерді арастыран кезде де адамны жаымды жатарын іздеп таба білу керек.

Тергеуішні туелсіздігі, бнлік ету кілеттіктеріні бар болуы, тергеу жргізуді шектелген жариялыы, оамды критиканы жо болуы тергеу ателеріне кеп сотыруы ммкін. Сондытан тергеу жмысындаы задылыты саталуы кп жадайда тергеушіні зі зі критикалауа туелді болады. Бл асиетті алыптасуы ксіби оумен моралды - саяси трбиешіні міндетті, оны барысында тергеуші зіні шешмі мен рекетін дрыс объективті баалауа жне жйелі талдауа йренуі шарт тергеушіні ате жіберуге ыы жо. {18}

ылмысты ескерту, оны іздерн сатап алу, жбірленуішге кмек крсету, бзылан тртіпті алпына келтіру жне ылмыекерді стау шін ажетті шыл шараларды олданып, пайда болан жадайа жедел трде шара олдануа жиі мжбр болатын тергеушіге шешімді дрыс абылдап, оны орындауа дайынды е басты атеттілікгерді бірі болып табылады.

Тергеу ызметі ебекорлыты,тратылыты,жоары жмыс абілеті мен сана кернеулігін талап етеді.

Тергеуді алашы шараларын жедел жне те жасы жзеге асыратын тергеушілер бар.Олар бірнеше тулік бойы демалыссыз жмыс істеуге,алдын-ала тергеу рекеттерін орындауа ажымасты жоары озалмалыты крсетуге абілетті.Ал тергеуде нерлым алыпты кезе басталады, бл кезеде іс бойынша созылмалы дістемелік жмыс ажет болады. Осы мезетте "жедел укіл іске бар ынтасы мен ызыушылыын жоалтып істі аяына дейін зер жетеді.

Трашылы-сананы негізгі асиеті-кедергілерден етуге рдайым дайындыта, ойда белгілі бір масатты за бойы сатан, оан жету шін барлы кштерді пайдалана білу абілетінде крінеді.Ол тергеушіні моральді бейнесімен жне йымдасанды пен беріктік сияты мінез-лыты асиеттерімен тыыз байланысты .

Алдаы жмысты барлы блімдерін алдын-ала кздеу ммкін емес,осы жадайдаы шешуші фактор йымдасанды болып табылады.

йымдастырушылы ызметті негізгі-шын мірде.бастапы кезедерде,адамдар аеиеттері мен ммкіндікгерінде дрыс бадарлы болу абілегі.

В.Л.Всильев былай жазан: "Тергеушіні йымдастырушылы ызметі гипотезалар мен жоспарларды жзеге асыруыдаы тексеріс барысындаы саналы рекеттерінде жне тергеу масаггтарына жету Ьарысьшда баса адамдарды Іпаыру абілеттшде крінеді ". {19}

В.Н.Васильев йымдастырушылы ызметіні мазмнына тергеушіні мобилизациясын жне здік йымдастырылуын кштерді блуі мен олдануын, тергеушіні анытау органдарыны ызметкерлерімен арым - атынасын енгізеді. {20}

Тергеу жмысы шін келесі йым.дастырушылы асиеттер ажет:

1) Тратылы,белсенділік,зіндік йымдасанды.

ылмысты істі тергеу барысында трлі адам топтарын басаруды амтамасыз ететін йымдасгырушылы абілеттер.

2) пияны сатай білу, тапырлы , жауапкершілік талап ою абілеті.

3) ріптестері мен бастытары мен арым- атынасындаы
шыдамдылы, тртіп, зіне - зі баа беру жне намысыны бар
болуы.

Тланы кейбір асиеттеріні жаымсыз араласуы кезіндегі алыпты мінез лы формализмді алыптартырады. Бл бастыты бйрыын немесе нсаулыты сйкес тармаын сылтау ете отырып шаблон бойынша рекет жасау деті.

Ебек барысында шыармашылыты крсетіп пайдалана білу асиеті,жоары дамыан сана жне оймен байланысты.Бастама ала білу тергеушіге ксіби ажетті саналы асііеттеріні бірі,йткені тергеуішні жмысы жеке болып табылады жне прцессуалды туелсіздікпен байланысы.

"зі шешім абылдап істе", - осыны негізінде бастама жне тапсырылан іске жауапкерпгіліктен арау алыптасады.

Орындалатын жмыстан жауапкершілігімен керексіз нтижелерді аупі адам уайымдарыны трі . Кптеген жан кйзелік алпын тергеуші шін арапайым сезім етіп ояды. Осыны нтижесіні бірінші кезекте тежеу процесіне нормадан ауытиды, белсенділікті тртіпсіздігі эмоциональды ошатар, асыанды тарлылы, назарды ауытиды жиі пайда болады.

Тергеу ызметтіндегі шыдамдылыш да маызды зор, яни зін зіні сез кіл, кйін жне мінез - лын сананы трде баылау.

Кездейсо баылаушы мен кзге крінетін ана байайды, ал тергеуші брін кру керек.

Тергеуде адам сезім мшелеріні бірімен ыса уаыты ішінде алатын скерлер санын санау ткізілді. орытынды мынаны крсетті, бір кнні зінде - а адам он мыдаан сер алады. Тергеуші мен оан ажетті нрселерді ана круге міндетті екені аны. Бан сатыты нтижесінде жетуге болады, яни бізді санамызды белгілі рекеттерді абылдауа, тешуге, есте сатауа баытталды.