Сингапурды сыбайлас жеморлыа арсы крес саласындаы занамасы

Сыбайлас жеморлы - оам мен мемлекетті ылмысты сипат алуы сияты ауіпті ым. Оны жоары дегейдегі оамды ауіптілігі - ол мемлекеттілікті негізін лдыратып, лтты ауіпсіздікке нсан келтіреді. Ол бкіл лемдік мселе, соны ішінде Сингапур – Азиядаы сыбайлас жеморлы былысы мардымсыз елдерді бірі.[88] Ол Швейцария мен Австралиядан кейінгі 3 орында деп жарияланан. Арнаулы зерттеулерге жгінсек, ол 12 Азия мемлекеттеріні ішінде е аз сыбайласан мемлекеттерді бірі болып табылады. Сыбайлас жеморлыпен крес барлы елдерді занамаларында арастырылан, біра Сингапур кіметі сияты жйелі, рі ата за талаптары - біраз елдерде ана бар. [89] Сингапурды сыбайлас жеморлыа арсы саясаты зіні жетістіктерімен тадандырады. 1960 жылдан бастап мемлекет кшбасшылары бастаан сыбайлас жеморлыа арсы жан-жаты бадарламаны жзеге асырды.[90]

Сыбайлас жеморлы рекетке ызыу себептеріні азаюы. 1959 жылы Сингапур мемлекеті те кедей боландытан ызметкерлерді жалаысын ктере алмады. [91] Есесіне олар барлы задарында жеморлыты туындататын ммкіндіктерді жойды, рі жеморлы жасаан ылмыс шін жазаны атайта тсті. Экспремьер-министр Ли Куан Ю 1985 жылы 22 наурызда ткен парламентте жариялаандай, мемлекеттегі басшы ызметкерлер мен саяси кшбасшыларды жалаысын ктеру салдарынан – жеморлыты туындауына себеп болатын стимулдарды жояды. Себебі, олара ажетті млшерде ебекаы тленбесе, оларды жеморлы рекеттер нтижесі ызытырып, з арнасына тартып кетуі ммкін. Осыан орай, Сингапур мемлекетіні мемлекеттік ызметшілеріні жалаысы 1973,1979,1982,1989 жне 1994 жылдары біршама дегейге ктерілді. Сонымен Сингапур мемлекетіні жеморлыа арсы крес 1960 жылдан бастап о нтижесін бере бастады: 1) жеморлы рекеттерді бой алуына кедергі болатын ммкіндіктерді РОСА мен СРІВ-ті крес тсілдерін бірлесе олдану арылы ол жеткізді. 2) Саяси кшбасшылар мен басты мемлекеттік ызметшілерді жалаысын жоарыда айтылан рекеттерге бару ммкіндіктерін азайту масатында кезе – кезеімен ктеру арылы о нтижелерге ол жеткізді.[92] Сингапурды жеморлыа арсы крес тиімділігін айтан кезде, белгілі бір шешімге келер алдында, екі бірдей кмнді мселені басын ашып алан абзал. Біріншіден, Сингапурлы модельді баса мемлекеттерге кшіріп, ондыра салу аыла сыймайды, йткені р мемлекетті зіндік тарихи ерекшеліктері, географиялы, экономикалы, демографиялы жне саяси ерекшеліктері бар. Екіншіден, таы бір ателіктен сатандырмаса болмайды, йткені сингапурлы модель кп аржылы шыындарды талап етеді. [93]Сыбайлас жеморлыа арсы крес занамасы за талаптарын орындаудан жалтаруа ммкіндік бермейтіндей мірді сан-алуан жадайларын арастыратындай жан-жаты мселелерді амтулары тиіс жне зекті мселелерді айталай арастырып, ажетті жадайда згерістер енгізуге ммкіндік туызу жадайы да арастырылуы абзал. Мемлекеттік ызметшілер мен саяси кшбасшылар арасында жеморлы рекеттерге баруды азайтуды жолдары ретінде оларды жалаылары мен кейбір берілетін жеілдіктерін жеке секторды дегейіне салыстырмалы трде таатса, осы баыттаы жмысты оматы жетістігі болар еді. Баса сзбен айтса, саяси кшбасшы мен мемлекеттік ызметшілерді тмен жалаысы лауазымды ызметтері мен жауапкершіліктеріні салмаына сйкес болмаандытан, жеморлыты трлі сиырына ттеп бере алмайды. Біра та, мемлекетте экономикалы дегейді дамуында белгілі бір ала жылжушылы пен аржыны осымша кздері болмаса, кімет бл ызметшілерді жалаысын ктеруге ммкіндігі болмайды. Яни, мемлекеттік секторды болашаына мемлекеттік ызметшілерді жалаысыны тмендігі олайсыз жадай тудыруы бден ммкін, йткені, дарынды мемлекеттік ызметшілер жеке кампаниялара жмыса кетіп алу аупі бой ктереді. Себебі, онда жалаы лдеайда жоары, ал абілеті тмендер орындарында алып, мардымсыз жалаыларыны темін жеморлы жолмен табуа тырысады. [94]

Жоарыда айтандарды орыта келе, Сингапурдаы жеморлы рекеттерді азаюына екі жаты саясат, яни, жеморлыты туындауына ммкіндікті азаюы жне оан ызыушылы тудыратын былыстарды жойылуы сер етті. Шындыында, ондай крес жолдары о нтижелерге ол жеткізді деуге болады. Бан мыты саяси аржылы керек. Егер осы айтыландарды жйелі трде іс жзінде асырмаса, масата жетуге иындатады.

Сингапурды сыбайлас жеморлыа арсы саясатыны басты идеясы мына аидаларды басшылыа ала отырып шешіледі:

- мемлекеттік ызметкерлерді орташа жалаысы жеке секторда табысты жмыс істейтіндерді жалаысымен теестірілген.

- сыбайлас жеморлы жадайына байланысты шенеуніктер ісіне ата баылау жасау.

Сыбайлас жеморлыпен крес Сингапурды экономикалы жетістіктеріні негізгі зегі деп танылды. [95]