Р орта білім беру мектептерінде аза этнопедагогикасыны материалдарын оу-трбие процесінде олдану.
ай халыты болсын леуметтік – мдени жне рухани ндылытары рпа трбиелеуде, оны тла етіп алыптастыруда маызды рл атарады. Сондытан, халы педагогикасыны тарихи жолын електен ткізіп, орнымен пайдалана білу азіргі жадайда оушылар мен жасспірімдерді трбиелеуді е крделі деген мселелерін шешуге жрдем етер еді. Осы трыда алымдар С. забаева мен . ожахметова «Жоары мектеп студенттеріне этнопедагогикалы білім беру тжырымдамасында» этнопедагогиканы зерттемей жне пайдаланбай жеке адамды толыанды трбиелеу ммкін еместігін айта келіп, «азіргі кезде оам ала ойып отыран трбие міндеттерін шешуде этнопедагогика дстрлі мен тжірибесін педагогика ылымыны дістемелік – теориялы аидаларымен біріктіру ккейтесті мселеге айналып отыр» деп тжырымдайды.
алымдарды осы тжырымдамасымен толы келісе отырып, біз аза халыны баланы трбиелеу тарихыны психологиялы – педагогикалы негіздерін басшылыа алып, трбие беруді шыармашылыпен йымдастыру мына мселелерді шешуге кмектеседі деген пікірдеміз:
- з халыны рухани ндылытарын баалайтын кзарас алыптастыру;
- халыны тарихына, лемдегі орнына, бірттас кзарас алыптастыра отырып, лтты сана – сезімді штау;
- оршаан ортаны баалай білу сезімін алыптастыру;
- халы шыармашылыы лгісінде зін - зі тануа мтылдыру;
- з халыны мдениеті, салт – дстрлері, дет – рыптарыны тарихына іліп, озыын мегере білуге ызыуын ояту;
- з лтыны тарихын рухани ндылытарына деген рмет сезімін жне лтаралы мдениетін алыптастыру.
Халы: « Дстрді озыы бар, дурені ткен тоызы бар», «дет-дет емес, жн дет» деп заман талабына сай дстрлерді дріптеп, тлім-трбиені прменді ралы ретінде пайдаланып келген.
Мысалы, п жылдар бойы «діни мейрам» деген жаса кзараспен Наурыз мейрамын еліміз млде атаусыз алдырып келсе, азіргі демократия кезінде ол айта жаыртылып, жалпы халы мейрамына айналды.
Салт-дстр халыты белгілі бір дет-рыптары мен байланысты туады. Мысалы, бала трбиесімен байланысты: шілдехана ткізу, сйінші срау, балаа ат ою, бесікке салу, тсау кесу, ата мінгізу, сндетке отырызу тойлары; йлену, й болумен байланысты: да тсу, есік-тр крсету, келін тсіру тойлары, алын-мал алу, жасау беру т.б. салт-дстрлер, трлі кде-ырымдар, лген адамды жерлеумен байланысты: арыздасу, оштасу, естірту, кіл айту, жбату, жотау, лген адамны жетісін, ырын, жылын беру т.б. ырым-жырымдар аза халында ежелден саталан. Мны салт-дстрлері деп атайды.
Трмыс – салта байланысты туан дет-рыптар мен салт-дстрлерді, брінде халыты арман-тілегі, ой-пікірі, келешек рпаа айтар сиеті крініс беріп отырады.
Сонымен атар Ы. Алтынсаринны сзімен айтса «Балаа білім мен трбие беру шін оны рухын тани білу ажет», - деп айтар едік. Сондытан мектептерде балаа білім бергенде оларды лтты ерекшеліктеріне мн беру бгінгі кні аса маызды болып отыр. Мектеп оушыларыны лтты ерекшеліктеріне мн беруді алы шарты лтаралы арым – атынас мдениетін орнату болып табылады.
Оушылара аза этнопедагогикасыны ымдарыны мнін ашылу дрежесі; дние жзі халытарыны атынасы, р трлі дегейдегі лтты атынастарды дамуы, азастанны лтты саясаты туралы білім жиынтыы мен хабардар ету керек.
Мектепте жне сыныптан тыс трбие жмыстарыны оушылара лтаралы арым – атынас мдениетін трбиелеудегі орны, ондаы оушыны ыыластары мен ажеттіліктерін анааттандыру ажет.
Сыныптан тыс жмыстарыны кпшілік, топты жне жекелік трлеріні сан алуандытары, оларды лтаралы арым – атынас мдениетін трбиелеудегі істерін басарып отыруды йымды – саяси жне педагогикалы астарларыны ара атынасы. Оушыларды лтраралы арым – атынас мдениетін трбиелеуге ата – аналарды жне жртшылыты атыстыру, мектеп пен отбасыны жне жртшылыты бірлесіп жргізуге тиісті трбие істерін жоспарлап, оларды йымдастыру, оушылармен оларды шаын ортасына ыпал ету жйсіні бірізді болуы трбиелеуші кштерді рекеттестігіні жемісті болуы шарт.
Дидактикалы кешенге сілтемелер:
- .Табылдиев «аза этнопедагогикасы» А,2001
- білова З., алиев . Этнопедагогика оулыы – А., 1999
- Измайлов А.Э. Народная педагогика – М., 1991 г., 68-83 стр.
- Педагогика межнационального общения /Под ред. Латышиной Д.И. – М., 2004 г.
- Волков Г.Н. Этнопедагогика – М., 1999 г.