ЖЕРГІЛІКТІ ЖЕРДЕ ТЕОДОЛИТТІК ЖРІСТЕРДІ ЖРГІЗУ

ТЕОДОЛИТТІК ТСІРІСТІ МНІ

Белгілі бір жер территориясыны жай-жапсарын 1 : 500 -1:5000 масштабтаы пландарда жер бедерінсіз кескіндеу шін жргізілетін горизонталь тсіріс теодолиттік тсіріс деп аталады.

Осы жмыстарда брыш лшеуіш аспабы ретінде теодолит олданылады, ал ара ашытыты лшеу шін ленталар (ру-леткалар) жне оптикалы ашыты лшеуіштер пайдаланылады. Теодолиттік тсіріс геологиялы барлауда, тау кен ісінде, ауыл шаруашылыында, рылыста т. с. с. пайдаланылатын мліметтерді алу шін жргізіледі.

Теодолиттік тсіріс шін тірек жйесі детте теодолиттік жрістер жйесі трінде рылады да, оларды нктелерінен ситуацияны тсіре отырып, ажетті нктелерді орнын полярлы діспен, перпендикулярлар жне жарма дістерімен, сонымен атар р трлі брышты жне зынды иыстырулар кмегімен анытайды.

Теодолиттік тсіріс дайынды, далалы жне ылыми деу жмыстарынан трады.

Дайынды жмыстары кезінде жергілікті жерді жай-жап-сарын кескіндеуді ажетті длдігіне сйеніп, тсірісті мас-штабын тадайды да, олдаы бар картографиялы материалдарды (планды, картаны жне профильді) мият айта арап зерттейді. Егер тсіріс жргізілетін ауданда геодезиялы тірек жйесіні пункттері болса, онда оларды орналасан жеріні схемасын жасап, каталогтан координаталарын жазып алады.

Далалык жмыстарды крамына мынадай жмыстар енеді:

1) жергілікті жерді рекогносцировкалау жне пункттерді бекіту;

2) тсірісті пландык негіздеуін жасаан кезде брыштарды жне сызытарды зындыын лшеу;

3) жергілікті жерді контурын тсіру;

4) тсіріс негіздеуіні пункттерін мемлекеттік немесе жергілікті жйе пункттеріне байланыстыру.

Рекогносцировка кезінде геодезиялы тірек жйесіні пункттері ізделініп табылады жне жргізілетін теодолиттік жрістерді нерлым олайлы орындары белгіленеді. Рекогносцировканы нтижесін ірі масштабтаы немесе жмыс барысында жасалан схемаа тсіреді.

ЖЕРГІЛІКТІ ЖЕРДЕ ТЕОДОЛИТТІК ЖРІСТЕРДІ ЖРГІЗУ

Теодолиттік жрістер тйыталан, тйыкталмаан жне бір жаы байланыстырылан болуы ммкін. Тйыталан теодолиттік жріс (60, а-сурет), детте, геодезиялы негіздеуді пунктіне байланысан тйы кпбрыш трінде болады. Тйыталмаан

жрістер (60, б-сурет) басы мен аяында геодезиялы негіздеуді координаталары белгілі пункттеріне тірелуі тиіс. Бір шеті: геодезиялы негіздеуді пунктіне байланыстырылып, ал екінші шеті еркін алса бл жріс бір жаы байланыстырылан жріс (60, в-сурет) деп аталады.

Теодолиттік жрістерді жргізу кезінде мына жмыстар іс- теледі:

— теодолиттік жрістерді брылу нктелерін азыкшамен шегемен, лкен шегемен, металл трубалармен жне бааналар мен бекітеді, оларды жанындаы белгілерде нкте нмірлер: жмысты жргізіп отыран мекеме аты мен орындаан жылы крсетіледі;

— брыштарды Т15, ТЗО, 2Т30 жне т. б. техникалы теодслиттерді кмегімен бір толы тсілдер жолымен 30" длдікпен лшейді. Теодолитті орнату нктесіні стіне длдігі (5—10) м ателікпен центрлейді. Нысаналау кезінде дрбіні аданы крініп тран е тмен блігіне баыттайды, абыраларыны клбеулік брыштары >±2° болса, онда оларды горизонталь зындытарын есептеп шыарады. Горизонталь брыштарды бл толы тсілдер жолымен лшегенде жартылай тсілдер арасында лимбаны орнын 90°-а ауыстырады;

- сызыты зындытарын 20 м-лік лшеуіш лентамен не-
месе рулеткамен тура жне кері баытта лшейді: лшеуді е нтижесін жне оларды орта мнін арнайы дайындалан журнала жазады. рбір абыраны екі рет лшенген зындыыны арасындаы айырмашылыы 1-разрядты жрістерде зынды 1 : 2000-нан, ал 2-разрядты жрістер де -1:1000-нанатауы керек.