Лекция№18. МS Ехсеl-электронды кестесі.
Дрісті масаты: MS Excel-де жмыс істеуді негізгі тсілдерін мегерту.
Жоспар:
1. Электронды кестеде деректерді енгізу технологиясы.
2. Формулалар, функциялар. Функция мастері.
Кілттік сздер:сілтеме, формула, функция, функциялар шебері.
Иллюстрациялы материал: слайд.
МS Ехсеl -де олданылатын математикалы формулалар.
Ехсеl-де кестені кез-келген яшытарына мліметтерді ш типін енгізуге болады: мтін, сан жне формула. Мтін — кез келген символдар жиынтыы, егер мтін цифрдан басталатын болса, онда енгізуді " " символынан бастау керек. Электрондык кесте яшытарына сандарды =, +, - табаларымен немесе оларсыз да енгізуге болады. Ехсеl-де кез келген арифметикалы рнек формула трінде жазылады. Ол яшы адрестері мен сандарды, функцияларды арифметикалы амалдар табасы арылы біріктірілген жиынынан трады. Формула "=" табасынан басталуы керек. яшыа С1+5 формуласын енгізу шін оны =С1+5 трінде жазу керек. Бл дегеніміз С1 яшыындаы мліметтерге 5 яшыындаы мліметгерді осыландыын крсетеді. Нтиже формула енгізілген яшыта алынады.
Функциялармен жмыс
Функцияларды кірістіру тсілдері:
· рал саймандар татасында –fx –белгісі
· Вставка/Функция...
Функция трлері:
1) аржылы
2) Уаыт жне мерзім
3) Математикалы
4) Статитикалы
5) Сілтеме жне массивтер
6) Д-мен жмыс
7) Мтіндік – жол зындыы, ауыстыру (текст арг. сана тр/у)
8) Логикалы –егер, жне, немесе, аиат, жалан, емес
9) асиеттермен мтіндік текст функциясы реттеу яшытарды: Данные Сортировка Сортировка диапазона диалог терезесі шыады.
Прогрессиямен жмыс : Правка Заполнить Прогрессия командасы шаырылады.
Прогрессия диалогты терезесі шыады: Ол келесі бліктерден трады.
Расположение Тип Единицы
о по строкам арифметика день
о по столбцам геомеррия раб.день
даты месяц
автозаполнение год
Санды форматтарды орнату шін Формат/Ячейки командасын орындаймыз.
Формат ячеек схбат терезесі шыады. Ондаы аттамалар трлері: Число, Выравневание, Шрифт, Граница, Вид, Защита. яшытар мен болктарды адрестерін абсолютті, салыстырмалы, жне аралас трде жазуа болады.
Адрестер аымдаы яшыа салыстырмалы кйде берлісе – салыстырмалы адрес деп аталады. В3, А1:А4
яшыты адресін наты кйде бергіміз келсе, онда абсолютті трдегі адресті жазуа тиіспіз $С$2.
Аралас - $ символдары згермейтін адреске сйкес баана ріпіні алдында жазылады.
Функциялар у=f(х) трінде жазылады, мндаы у - есептелуге тиіс функция мні, х - аргумент, f- функция. Функция енгізілген яшы мысалы ретінде: =А5+sіп(С7) формуласын келтіруге болады. Ехсеl бадарламасыны кейбір фунциялары:
- КОРЕНЬ(х) — х саныны о мнді квадрат тбірін анытайды, мысалы,
Корень(25)=5.
- Sin(х) — радианмен берілген х брышыны синусын анытайды.
Мысалы: sіn(0.883)=0,772646.
- МАКС(тізім) — берілген тізім ішінен е лкен (максимум) мнді aнытайды, мысалы: макс(55,39,50,28,67,43)=67.
- СУММ(тізім) — берілген тізімні (блокты) сандарыны осындысын анытайды. Мысалы: СУММ(А1:А300) — А1:А300 блогыны 300 яшыындаы сандарды осындысын табады.
Жиі пайдаланылатын осынды табу функциясы шін аспаптар татасында арнайы батырма бар.
Салыстырмалы, аралас жне абсолютті адрестер.
Салыстырмалы адрес - базалы адресті мніне атынасы бойынша айырманы рнектейтін адрес. Салыстырмалы адрес Ехсеl формулада копданылатын яшытарды аымдаы яшыа атысты орналасуын есте стайды. Мысалы, егер сіз В4 яшыына =В1+В2 формуласын енгізсеіз, Ехсеl формуланы зінше былай талдайды: "ш атар жоары орналасан яшы мнін екі катар жоары орналасан яшы мніне косу керек". Егер сіз кшіру барысында наты яшыа немесе аумаа сілтемені сатап алыыз келсе абсолютті адрестерді олдануыыз ажет. рбір яшыты згермейтін адресін абсолюттік адрес деп атайды, згермейтін абсолют адрес белгісі кестедегі баана атыны немесе жол нміріні алдындаы $ табасы болып табылады. Мысалы, $В$4 немесе $С$2:$$48 жне сол сияты. Формуланы кшірген кезде оны кейбір элементтерін салыстырмалы, ал кейбірін абсолютті трде жазуа болады, мндай трде жазылан адрес — аралас трдегі адрес деп аталады.
Ехсеl-де бкіл жмыс кітабын, кез келген параты немесе кейбір яшытарды згертуден орап оюа болады. Мліметтерді орау екі бліктен трады: згертілуге тиіс яшытарды брыны оралу асиеттері алынады; аымдаы параа немесе оны кейбір блоктарына оралу асиеті енгізіледі.
Ехсеl-де кестені ааза шыармас брын, алдын-ала оны ойдаыдай болуын тексеретін ммкіндік бар. Ол шін Файл=>арап шыгу мзір командасын орындау немесе Стандартты рал-саймандар татасыны кру батырмасын басу керек.
Алдын ала арап шыу операциялары келесіз жадайларды болдырмай, уаытты рі аазды тиімді пайдалануа мрсат береді.
Сонымен бірге бл режимде жмыс атару шін:
1. Стандартты аспаптар татасыны Алдын ала арап шыгу батырмасы арылы алдын ала арап шыу тртібіне кшеміз.
2. Пара батырмасын басып, параметрлер терезесінде кестені кааза клдене (Альбом трінде) немесе тік (Кітап трінде) басатынымызды анытап аламыз.
3. Параметрлер терезесіндегі рістер батырмасын басып, экраннан ааз
шетіндегі сызыпен блінген бос орындарды бадарлаймыз.
4. Принтерді компьютерге осылып, оны зіні жеке ток кзіне
осыланын да арап шыу керек.
5. Баспа батырмасын басыыз.
МS ЕхсеІ-ді графикалы ммкіндіктері.
Ехсеl-ді е кзге тсер ерекшеліктеріні бірі - оны сандар атары мен бааналардаы апараттарды толы, крнекі трде кескіндей алатын графиктер мен диаграммалара айналдыруы болып саналады. Диаграммалар мліметтерді графикалы трде кескіндеуді ыайлы трі. Олар берілген санды шамаларды яшытарды іліп арааннан грі салыстырмалы трде баалау ммкіндігін береді. Диаграммалар бір яшыта тран атені де тез крсете алады. Диаграмманы немесе графикті даярлау шін Диаграмма шебері пайдаланылады. Ехсеl-ді бл функциясы бес адамнан трады.
1-адам. Мнда ЕхсеІ Диаграмма шеберіні «4-тен 1 адам» деген схбат терезесін шыарады. Осы терезе арылы Ехсеl трыза алатын диаграмма трі тадалады.
2-адам. Диаграмма шеберіні бл схбат терезесінде диаграмманы млімет кздері аныталды.
3-адам. Диаграмма шеберіні бл схбат терезесінде диаграмма параметрлері тадалады.
4-адам. Диаграмма шеберіні бл схбат терезесінде диаграмманы орналастыратын орыны аныталады.
Кбінесе ендірілген диаграмманы ажетті мелшерін дл анытау иын, оны тек диаграммаа берілген мліметтерді кргенде ана айтуа болады. Сондытан ендірілген диаграмманы млшерін, пропорциясын згерте отырып, оны ойдаыдай тзетуге тура келеді.
Диаграмма шебері арылы диаграмма трін тадап аланнан кейін, Ехсеl оны ішіндегісін де згертуге ммкіндік береді.
Диаграмманы тзету шін тышанды екі рет шерту арылы ерекшелеп аламыз. Сонда диаграмма айналасында ср штрихталан жатаулар пайда болады, Мнан кейін Диаграмма аспаптар татасы кмегімен диаграмма трін згертуге болады: диаграмманы кез-келген жерінде тышан батырмасын жылдам екі рет шертеміз; экрана диаграмма аспаптар татасын шыарамыз, ол шін: Тр=>Аспаптар татасы=>Диаграмма командасын орындаймыз. Диаграмма трлеріні тізімінен тратын татадан Диаграмма трі батырмасын шертеміз.
МS Ехсеl-ді мліметтер оры ретінде пайдалану. МS Ехсеl-дегі кестелер байланысы.
Ехсеl-дегі кестені мліметтер оры ретінде арастыруа болады. Кестені баандары (А,В,С,D,Е, т.с.с.) баандарындаы апарат рістер деп, ал атардаы (1, 2, 3 т.с.с.) мліметтер жазбалар деп аталады. Мліметтер орыны (М) рылымына тмендегідей талаптар ойылады: М-ны бірінші жолында айталанбайтын ріс атаулары орналасады; ал алан атарлары бос болмауы керек, онда жазбалар мні орналасу тиісті; баана бойымен орналасан мліметтер бір типті болады. Ол сандар мен мтіннен труы керек. М-дан белгілі критерийі бойынша іздеп табу шін фильтр колданылады. Оны екі трі бар: автофильтр жне кеейтілген фильтр.
Кестелерден тратын ЕХСЕL жмыс кітабында бірнеше кестені бірге пайдаланып, кітапты бірнеше параын бір уаытта атарластыра отырып пайдалануа болады. Экранны тменгі жаында кестелер, яни пара жарлытары крініп трады. Егер бір жарлыта тышанны сол жа батырмасын шертсек, крсетілген пара екпінделіп, стіне орын ауыстырады. Жарлыта тышанны о жа батырмасын шерту кестені орнын ауыстыру, атын згерту жне оны жою сияты рекеттерді орындайтын мзірді экрана шыарады.
Экранны сол жа теменгі брыштарында жарлытарды ауыстыру батырмасы бар, олар арылы бір паратан екінші параа жылдам ауысуа болады. Ауыстыру батырмасында трып, тышанны о жа батырмасын шертсек, онда зімізге керекті кез келген параты тадай алуа ммкіндік беретін контекстік-туелді мзірді шаыра аламыз. Ехсед-де бір кестеге баска паратардан немесе баса кестелерден мліметтер алып енгізуге болады. Екі пара арасындагы байланыс оларды біреуіне екіншісіні адресі крсетілген формула енгізу арылы орнатылады.
Ол шін жарлытаы жанама туелді мзірден Жою командасын орындау ажет. Бірнеше жмыс паратарын жою шін оларды Сtrl пернесін басулы кйде стап трып, алдын ала ерекшелеу керек те, соынан жою ажет.
Екі файл арасындаы байланыс бір файла екінші файл яшыындаы мліметтерге сілтемесі бар байланыс формуласын енгізу арылы жргізіледі. Баса орыннан мліметтер алатын файл абылдауыш файл деп аталады да, мліметтер беретін файл — жнелткіш файл деп аталады. Байланыс орнатылысымен Ехсеl жнелткіш файлдаы яшы мндерін абылдауыш файла кшіріп алады да, кабылдауыш файл яшытарындаы мндер автоматты трде згеріске шырайды.