Гельминтоздарды ларвоскопиялы балау дістері.
31. Жануарлар фасциолезін тірі кезінде жне лгеннен кейін балау.Фасциолезді балау жне ветсан шаралары.Фасциола ртыны аралы жне аты ие орг. тіршілік мерзімі, таралу дегейі. Фасциолез – жіті немесе созылмалы тетін, бауырды заымдануымен, денені сарыш тартуымен, ас орыту жйесіні бзылуымен сипатталатын й жне жабайы жануарларды трематодоз ауруы. Кей кездері трематодоз адама да ауіпті. Сорыш рттар т жолдарын мекен етеді.Кдімгі фасциола-жапыра трізді, зн 2-3 см, ені 0,8-1,2 см. ртты тмсы жаы сл шыыы келеді де, кптеген тікенекшелермен жабдыталады. Ауыз бен рса сорыштарыны арасы жаын орналасан. Ішкі мшелері: тарматалан, ішегі ос жынысты азалары бар. Денесіні ттастай ортасын екі ен алып жатады да, сырты екі шетін уызды жайлайды. Жатыры, аналы мшелері сорышты алдыы жаында болады.
Алып фасциола-слік сияты зынша келеді. Тры 0,5-1,5х 3,5-7,5 см болады. Ішкі мшелеріні орналасуы кдімгі фасциоланыкіндей, айырмашылыы шамалы.
Даму айналымы:жмырта– мироцидий– спороциста– редий– церкарий– адолескарий. Fasciola hepatica, Fasciola gigantica биогель-минттер. F. hepatica аралы иесі кіші тоспа лу, ал F.gigantica лкен тоспа лулары. Суа тскен фасциола жмыртасында 15-30оС температурада 2-3 апта ткенде мирацидий дамиды. Ол суа шыып 2-3 тулікте луды денесіне еніп 15-20 кннен кейін редияа (1мм), ал 35-40 кннен со церкарийге айналады. лу денесінен шыан церкарий су жиегіндегі сімдікке бекінген со капсула-циста рады да, адолескарийге айналады. Инвазиялы личинка – адолескарииді екі емізігі, ішегі мен экскреторлы кпіршігі болады. Адолескарийлер елімізді отстігінде 250-300 кндей тіршілігін сатайды, кейде ыстап шыады. Ішке тскен адолескарий гематогенді жолмен немесе ішек абаты рса уысын бойлай бауыра жетеді де, паренхимида 35-40 кн жетіліп, 4 аптадан со т жолдарына ауады. 3-4 айдан со маритаа айналады. Бауырда 5 жылдан астам уаыт тіршілік етеді. Фасциолезге 40-тан астам сторектілер, соны ішінде ой, ешкі, ірі ара мал, тйе, сирек жылы, шоша, бы, оян бейімділік танытады. Ауру азастаннан баса, Франция, Англия, Куба, Отстік Америка, Кавказ бен Орта Азия елдерінде кеінен тіркелген.
Республиканы отстік жылы айматарында жылды барлы маусымында тіркеледі. Бл гельминтоз, сіресе клшікті, сазды, ылалды алаптарда жне жабырлы жылдары кп кездеседі. Аталан сулы мекендерде фасциоланы жмыртасымен адолескарий за уаыт мерзім лмейді де, сондай- а мндай биотоптарда сорыштарды аралы иелері лулар жаз айларында тез кбейеді. Балау: Гельминтоовоскопия- нжісті зерттеу, оны ішінен фасциоланы жмыртасын іздеу шін неше трлі дістер олданылады. Оны ішінде тжірибеде жиі олданылатыны шгерудісі. Демидовты жне Вишняускасты дістері. Алдын – ала сатандыру шаралары:Фасциолезбен кресу жолындаы кешенді жргізілетін кптеген шаралар бар. Олара мыналар жатады:
Баса жерден келінген малды бір ай бойы карантинге стап, оларды барлыын копрологиялы тексеруден ткізеді, дегельминтизациядан кейін ана отардаы баса малдара осуа болады.
32. Жануарлар дикроцелиозын тірі кезінде жне лгеннен кейін балау. Дикроцелиозды балау жне ветсан шаралары.1. Дикроцелиоз – созылмалы аымда й жне жабайы жануарларда тіркелетін гельминтоз. Ауруа 70-тен астам жануарлар, соны ішінде негізінен кйістілер бейім. Дикроцелиозбен адам да ауырады.2. оздырушысы - Diсrосоеlium lаnсеаtum трематодасы Dicrocoeliidae тымына жатады. зындыы 1см, ені 2 мм, ланцеттрізді. Ауыз бен рса емізіктері бірдей жне жаын орналасан. Аталы бездері рса емізігіні артында жайасан. Маританы бкіл арты жаын жатыры алып жатады. Жмырталары са, оыр тсті, алы абыты, бір полюсінде бртігі болады.3. Даму биологиясы. Биогельминт. Дикроцелийлер ш иені атысуымен: дефинитивтік (сторектілер), аралы (рлы лулары) жне осымша (мырса) дамиды. Ересек сатысы бауырды т жолдары мен т абында мекендейді. Ішінде дамыан мирацидиі бар сырта тасталан жмыртаны рлы луы жтып, оны денесінде спороциста-редия-церкарий сатылары дамиды. луды кілегейлі затымен сырта блінген церкарийлерді мырсалар жтады да, оларды рсаында метацеркарийге дейін жетіледі. Осындай метацеркарийлермен залалданан мырсаны кйістілер жтанда оларды анымен бауыра жеткен мирацидий 1-1,5 ай ткенде маритаа дейін жетіледі. 4. Эпизоотологиялы деректер. Жануарлар негізінен жайылымда кктем мен кзде дерттенеді. детте кктемде ыстап шыан мырсалар инвазия кзі болып табылады. Кзге арай ауруды шегіне жетуіне таертегілік мезгілде сімдікті сабаында тнгі суытан жансызданып алан мысалар себеп болады. ылыми деректер бойынша бір уаытта бір мырсада 250 жуы метацеркарийлер табылан. мырсаларды залалдануы (экстенсинвазивтігі 43%), ал луларды залалдануы 3-58% ылыма белгілі. Дикроцелий жмырталары сырты орта факторларына тзімді. Мысалы, 50°С ыстытан 500С суыа дейінгі температурада бірнеше апта бойы саталан. 5. Сырты белгілері. рт саны малда аз боланда ауру субклиникалы трде теді. Инвазия интенсивтілігі жоары боланда асорыту жйесі ызметі бзылып, кйзелу, іш ту бітелуімен алмасады, жалаятар пайда болады. Мал арытайды. Бауыр тсы басанда ауырсынады. Мал німі тмендейді. Буаз саулытар іш тастайды.6. Диагнозды біртіндеп шаю жне 64% гипосульфитті ерітіндісімен флотациялау арылы ояды. лген малда дикроцелийді т жолдарында анытау арылы длелдейді.7. Патологиялы-анатомиялы згерістер. Бауыры лайан, т жолдары абынан, т ышылы оыр-жасыл тсті. Созылмалы дикроцелиозда билиарлы цирроз, интерстициальный гепатит, кейде бауыр атрофиясы дамиды. Тері асты шелі ісінген, жалаятара толы болады.8. Емдеу. Гексихол (0,3-0,4 г/кг), р мала жеке, жеммен 1:8-1:10 араатынаста; Панакур (0,1 г/кг) жеммен 1:10, екі рет (интервал 24 саат), тафен (0,21г/кг), бір рет; сульфен ірі араа 20-30 мг/кг, ой-ешкіге 50-75 мг/кг, диамфенетид 18% суспензиясын 1,5 мг/кг ауыздан береді.Профилактикалау баса да трематодоздаыдай аты, аралы осымша иелеріні атысуымен дамуын ескере жргізіледі.