Кубты абыраларыны зындыы берілген. Оны клемі мен абырасыны бетіні ауданын табыдар

#include <conio.h>

#include <stdio.h>

#include <math.h>

main()

float a;

float v,s;

print f(“a артты клемі мен ауданын табыыз”);

scanf (“a=%f,&a”);

v=pow(4,3)

s=pow(a,2)

printf(“кубты клемі жне ауданы: v=%6,3f, s=%7,3,\n”,V,S);

getch();

Билет

1.Меншіктеу операторыны жазылу форматтары. Меншіктеу операторы символдар арылы жазылады. Кез келген ; табасымен аяталатын рнек меншіктеу операторы болып табылады. рнекті бір тріне бос оператор жатады, ол жай ; операторы.Си тілінде меншіктеу операторыны бірнеше трі бар. Жалпы меншіктеу операторыны жазылу форматы мынадай болады:<айнымалы> = <айнымалы> <операция> <рнек>;Мны Си тілінде ысаша былай жазуа болады:<айнымалы> <операция> = <рнек>;Тменде бірнеше мысал келтірілген.a=a+b; ® a+=b; a=a*b; ® a*=b;a=a-b; ® a-=b; a=a/b; ® a/=b;Си тілінде тізбектеле жазылан меншіктеу операцияларын да олдануа болады. Мысалы:sum = a = b;Мнда меншіктеу операторы онан сола арай орындалады, яни b-ны мні a-а меншіктеледі, ал а-ны мні sum-а меншіктеледі.Меншіктеу операторын былай да жазуа болады:1) a = (b = 1) +2; мнда a=3, b=1.2) a = b = 1 + 2; ал мнда a = 3, b = 3.Дгелек жашаа алынан кез келген меншіктеу операторы аныталан мні бар рнек болып табылады, мысалы: ((s=13+12)<=30) деген рнек аиат мнді болып табылады.

2.Экранны тсін жне оан шыарылатын жол символдарыны тсін алай згертуге болады? Сызытар тсін таайындау функциясы setcolor(col);мндаы сol – тс атауы немесе тс коды. Сызы жне мтіндер тсі осы функциямен беріледі. Ал сызы типі setlinestyle() функциясы арылы таайындалады.Тстер бтін сан тріндегі кодпен немесе константа трінде бас ріппен жазылатын аылшынша тс атауларымен беріледі. Мысалы: setcolor(YELLOW); setcolor(3); setcolor(5);Экранны фоны тсін згерту функциясы setbkcolor (тсі);Мысалы: setbkcolor(BLUE); setbkcolor(14);Тстерді стандартты белгіленулері тмендегідей:

Кмескі тстер	Кодтары	Ашы тстер	Кодтары
ара (BLACK)		ара ошыл (DARKGRAY)
Кк (BLUE)		Ккшіл (LIGHTBLUE)
Жасыл (GREEN)		А жасыл (LIGHTGREEN )
Кгілдір (CYAN)		Ашыл кк (LIGHTCYAN)
ызыл (RED)		ызылт (LIGHTRED)
Клгін (MAGENTA)		ызыш (LIGHTMAGENTA)
оыр (BROWN)		Сары (YELLOW)
Ср (LIGHTGRAY)		А (WHITE)

Тікбрышты шбрышты катеттері берілген. Оны гипотенузасы мен ауданын табыыздар

#include <conio.h>

#include <stdio.h>

#include <math.h>

main()

float a,b; float c,S;

clrscr();

printf(“шбрыш каттеттері a жне b арылы гипотенуза мен аудан тап”;);

scanf (“%f%f,&a,&b);

pow(c,2)=pow(a,2)+pow(b,2)

S=(a*b)/2

printf(“тікбрыш гипотенузасы:c=%3,2f, тікбрыш ауданы:s=4.2f, c,S);

getch()

Билет

1.Printf жне scanf функциялары. Си тілінде сырты ортамен мліметтер алмасу <stdio.h> енгізу-шыару функциялары кітапханасын пайдалану арылы орындалады. Ол таырып файлы ретінде былай жазылады:#include <stdio.h>printf() функциясы мліметтерді экрана шыару шін олданылады. Оны жалпы жазылу трі:printf(<формат тіркесі>,<аргументтер тізімі>);(<формат тіркесі> – остырнашамен (”) шектеліп, аргументтерді алай бейнеленетінін крсетіп трады, экрана (баспаа) шыару алдында барлы аргументтер формат спецификациясына сйкес трлендіріледі, спецификация % символымен басталады жне мліметтер типін, оларды трлендіру тсілін крсететін бір ріп жазылады. Объектілер ретінде айнымалылар, константалар, рнектер олданылуы ммкін. scanf() енгізу функциясы жоарыда арастырылан трлендіру спецификациясыны кбін пайдаланады. scanf (<формат тіркесі>,<аргументтер тізімі>);Аргументтер ретінде адрес нсауыштары пайдаланылады. Мысалы:scanf("%d%f", &x,&y);

2.рылымдар (структуры). рылымдарды анытау, инициалдау, меншіктеу

.Си тіліндегі рылымдар зара логикалы байланысан ртрлі типті мліметтерді байланыстырады. Мліметтерді рылымды типтері келесі сипаттаумен аныталады:

struct рылым_ аты

{

элементтерді сипаттау;

};

рылыма компьютер жадынан орын блу шін рылымды айнымалыны анытап алу керек:struct рылым_аты айнымалы_аты;

рылымдарды анытау барысында оларды элементтеріне бастапы мндерді меншіктеуге болады. рылым элементтеріні мндерін енгізу шін аымды енгізу операторы cin>> немесе форматпен енгізу операторы – scanf олданылады.рылымдармен келесі амалдарды орындауа болады:1) рылымны адресін алу амалы. рылымны адресін алу шін рылымды айнымалыа нсауыш (&) амалы олданылады. 2) рылымны элементін пайдалану шін нкте (.) амалы (тікелей ену) немесе (->) (нсауыш бойынша ену) амалы олданылады. рылымды айнымалы float, int, char типті айнымалылар сияты пайдаланылуы ммкін. Мысалы:

struct gr /* рылым аты */

{char fio[10]; /* рылым элементі */

int est[25]: /* рылым элементі */

int nomer; /* рылым элементі */

}

gruppa1; /*рылымды айнымалы аты */

struct gr gruppa2; /* рылымды айнымалыны хабарлау*/

Егер рылымды сипаттаушы берілген файлдаы барлы функцияларды алдында орналасса, онда ол рылымды осы файлдаы барлы функциялар пайдалана алады. рылымды айнымалыны анытау барысында оан алашы мндерді меншіктеуге болады

9 Билет

1.Си тіліндегі мліметтер типтері. Мнда мліметтерді бірнеше негізгі типтері олданылады. Олар: char (8 бит) – символды, яни табалы тип, short – ыса бтін сан, int – бтін сан типі, long – екі еселенген бтін сан, unsigned – табасыз бтін сан, float – наты сан типі, яни жылжымалы нктелі сандар, double – екі еселенген наты сан типі, long double – зартылан, рі екі еселенген наты сан типі.Алашы трт тип бтін сандарды сипаттау шін олданылады.

Си тіліні ішкі рамындаы мліметтер типтері мен оларды

ені (зындыы) 2.5 кесте

Млімет типі	зындыы (бит – байт)	Сандар диапазоны
Char	8 бит – 1 байт	-128 ... +127
unsigned char	8 бит – 1 байт	0 ... 255
short int	16 бит – 2 байт	-32768 ... 32767
unsigned short	16 бит – 2 байт	0 ... 65 535
int	16 бит – 4 байт	-32768 ... 32767
unsigned [int]	32 бит – 4 байт	0 ... 4294967295
Long	32 бит – 4 байт	-2 147 483 648 ... 2 147 483 647
unsigned long	32 бит – 4 байт	0 ... 4 294 967 295
Float	32 бит – 4 байт	3.4×10^-38 ... 3.4×10³⁸
Double	64 бит – 8 байт	1.7×10^-308 ... 1.7×10³⁰⁸
long double	80 бит – 10 байт	3.4×10^-4932 ... 3.4×10⁴⁹³²

2.Функциялара нсауыштар. Мысалдар Нсауыш мліметтерді адресін сатайтын айнымалы болып табылады. Жалпы аланда, нсауыш адресті символды кескінделуі болып саналады. арастырылатын мысалда &sum – sum атты айнымалыа сілтейтін нсауыш болып табылады. Наты адрес ретінде белгілі бір сан трады, ал &sum нсауыш типті константа болып табылады. Си тілінде нсауыш типті айнымалылар да бар. Нсауыш типті айнымалылар мні болып белгілі бір шаманы адресі саналады. Мысалы, нсауыш типті айнымалы ptr идентификаторы арылы белгіленген болсын, онда тмендегі оператор sum айнымалысыны адресін ptr атты нсауыш типті айнымалыа меншіктейді. ptr атты нсауыш типті айнымалы баса да объектіге сілтеуі ммкін. Мысалы:int *ptr;ptr=∑ ptr=&max;* операциясы – адрес арылы атынас жасау шін пайдаланылатын операция. Мысалы, ptr нсауыш типті айнымалысында max айнымалысына нсайтын сілтеме саталан болсын. Осы айнымалыны мнін білу шін * адресі бойынша атынас жасау операциясын олдануа болады. ptr нсауышы мнін анытау шін келесі операцияны орындау ажет: res=*ptr;

10- билет

СИ тіліні арапайым элементтері.1. Пайдаланылатын символдар СИ тіліні символдарын бес топа блуге болады. 1. Тілдегі тйінді сздер (ключевое слово – keyword) мен идентификаторларды растыру шін олданылатын символдар. Бл топа аылшын алфавитіні бас жне кіші ріптері мен астын сызу символы кіреді. Баса Паскаль, Бейсик тілдеріндегі трізді бір символды рнектеу шін олданылатын бас ріп пен кіші ріп бірдей болып саналмайды, мысалы, А жне а айнымалылары екеуі екі трлі болып есептеледі.2. аза (орыс) алфавитіні бас жне кіші ріптері мен араб цифрлары сз тіркестері мен тсініктеме мтін жазуда пайдаланылады. 3. Операциялар табалары, айыру белгілері, атынас табалары жне арнайы символдар. 4. Басару жне айыру символдары. Бл топа: босорын, табуляция символы, жаа жола кшу, жаа бетке кшу табалары жатады. Блар ттынушы анытаан объектілерді – константтар мен идентификаторларды бір-бірінен айыру шін олданылады. 5. Крсетілгендерден баса Си тілінде басару тізбектері деп аталатын мліметтер енгізу мен шыаруда олданылатын арнайы символдар тіркесі бар. Басару тізбектері кері блу сызышасы белгісінен (\) басталатын латын ріптері мен цифрлар тізбегінен трады. 2. Тілді арапайым объектілері. Тілді арапайым объектілеріне сан, идентификатор, константа, айнымалы жне функция, рнек ымдары кіреді. Программадаы негізгі амалдарды орындалуына керекті мліметтерді санды, логикалы немесе символды (литерлік) мндері болады. Олармен жмыс істеу олайлы болуы шін алгебра курсындаы белгілеулерге сас шартты атаулар пайдаланылады. Бл атаулар р трлі мндерді (санды мн, символды мн, т.с.с.) абылдауы ммкін, сондытан оны типі деген ым енгізіледі.Сандар. Сандар мен айнымалылар бтін жне наты болып екіге блінеді. Бтін сандар: +4, -100, 15743, 0 т.с.с. азіргі дербес компьютерлер шін олданылатын бтін сандар (аылшынша ІNTEGER) -32768 бен +32767 аралыында ана жазылады

2.Жол тіркестері

3.1-ден N-ге дейiнгi сандарды осындысын есептейтiн программа рыдар. N-нi мнi пернетатадан енгiзiледi

#include <stdio.h>

#include <conio.h>

main()

int s=0,I;

clrscr()

printf (“1-ден n-ге дейінгісандарды осындысы=”);

for(i=1; i<=n; i++)

S+=i;

printf (“S=% d”, s);

printf (“\n аятау шін Enter басыыз\n”);

getch();

11-билет.

1.абаттасан шартты операторларды жазылуы?

Кейде абаттасан шартты операторлар кездеседі, мысалы:

if (1-шарт)

1-оператор;

else if (2-шарт)

2-оператор;

else

3-оператор;

Мнда егер 1-шарт аиат болса, 1-оператор орындалады, егер 1-шарт жалан болып, 2-шарт аиат болса, 2-оператор орындалады, ал 1-шарт жне 2-шарт жалан болса, 3-оператор атарылады.

2. Енгізу-шыару функциялары (scanf(), printf(), puts(), gets(), putchar(),getchar())?

printf() функциясы мліметтерді экрана шыару шін олданылады. Мысалы: printf (“ Пи саныны мні = %f\n”, pi);

printf() – экрана формат арылы сз тіркесін шыарады.

Мысалы printf (“ Пи саныны мні = %f\n”, pi);

Символдар тіркесін пернелерден енгізу шін екі стандартты функция – scanf()немесе gets()олданылады, ал оларды прототиптері stdio.h таырыпты файлында болады.

Мысалы: scanf("%d%f", &x,&y);

Символдарды біртіндеп енгізу/шыару шін printf() жне scanf() функцияларыны %c форматы олданылады.

getch() – параметрсіз функция, басылан пернені кодын (int) береді, экрана ешандай символ шыармайды.

getchar() – параметрсіз функция. Пернеден символдарды бір-бірлеп енгізеді. Сз тіркесі <Enter> пернесі басыланша енгізіле береді, оан дейін оны згертуге де болады.

putch(c) – бір символды (c – cимволды айнымалы немесе константа), яни бір табаны ана экрана шыарады.

putchar(c) – бл да тек бір табаны экрана шыарады. Блар conio.h таырып файлы бойынша жмыс істейді.

puts(str) – экрана сз тіркесін шыарып, курсорды бірден келесі жолды басына алып барады.

3.1-ден N-ге дейiнгi сандарды кбейтiндiсiн есептейтiн программа рыдар. N-нi мнi пернетатадан енгiзiледi

#include <iostream.h>

int main ()

int i=0, n;

int sum=1;

while (i<n);

< i++

Sum+=I;

Cout<<”1-ден н-ге дейінгі сандар суммасы=”<<sum<<end;

12-билет.

1.Шартты операция дегеніміз не?

Шартты операция (? :) шартты рнек жазуа ммкіндік береді, яни берілген шарта байланысты р трлі мн абылдайтын шартты рнектер рады. Бл операция шорынды болып табылады. Егер оны шарты (бірінші операнд) аиат болса, рнек мні екінші операнда те; егер жалан болса, онда – шіншіге те. Мысалы: max_ab = a > b? a : b;

2. Символды информация жне сз тіркестері (жолдар). Жолды тіркестер мен жмыс істеу функциялары?

Си тілінде символды тіркестерді сипаттау шін арнайы тип жо, олар кбінесе char типтегі элементтерден тратын жиым (массив) ретінде арастырылады. Жолды немесе тіркестік символдар ЭЕМ жадында кршілес яшытарда саталады да, оларды соында ‘\o’ символы трады. Символдар тіркесіні зындыын анытау шін strlen() функциясы олданылады.

#define – символдарды немесе солардан тратын константаларды анытау масатында олданылады.

Сз тіркестері char типті бір лшемді жиым ретінде арастырылады, яни сз тіркесі – нлдік байтпен аяталатын char типті бір лшемді жиым. Нлдік байт – барлы биттері де нлге те байт, ол ´ \0 ´ символды константасымен аныталады (тіркес соы белгісі немесе нл-терминатор). Сондытан егер тіркесте k символ болса, онда жиымды сипаттауда k+1 элемент крсетілуі тиіс.

Си тіліндегі тіркестік (жолды) константа – ос тырнашаа алынан символдар жиыны. Мысалы, “Берілген тапсырма” тіркесі, оны соына нлдік байтты компилятор автоматты трде зі жазады.

Символдар тіркесін пернелерден енгізу шін екі стандартты функция – scanf()немесе gets()олданылады, ал оларды прототиптері stdio.h таырыпты файлында болады

13-билет.

1.Кп нсалы тадау операторы не шін ажет? Оны жазылу форматы андай?

Программада кездесетін бірнеше нсаны бірін тадап алу керек болан жадайда, switch ауыстырыш операторы олданылады. Операторды орындалу схемасы тмендегі суретте келтірілген. Оны жалпы жазылуы:

switch <бтін типті рнек>;

{

case белгі1: операторлар;

case белгі2: операторлар;

................

[default: операторлар;]

}

2. Кплшемді жиымдар мен нсауыштар.

Нсауыш — жедел жады аймаыны адресін сатайтын айнымалы. Нсауыш мліметтерді адресін сатайтын айнымалы болып табылады. Жалпы аланда, нсауыш адресті символды кескінделуі болып саналады. Файлдармен жмыс істегенде нсауыштар олданылады. Файла нсауыш мынадай трде сипатталады:

FILE *fp;

Жиым немесе массив – бір типтегі элементтерді реттелген жиыны. Функцияны наты параметрі ретінде екі немесе одан да кп лшемді жиымдарды да пайдалануа болады.

Екі лшемді жиымды пайдалану мысалы:

void minit(int matrix[][KO],int str);

{

int i,j;

for (i=0; i<str; i++)

for (j=0; j<KO; j++)

matrix[i][j]= rand();

}

3. Пернетатадан 10 бтін сан енгiзiп, соларды квадраты мен кубын анытаыз.

#include <conio.h>

#include <stdio.h>

void main()

int A[10];

int i;

printf (“enter ;”);

for (i=1; i<n; i++)

k=pow(n,2)

c=pow(n,3)

printf(“k=%6,2i, c=%5.7i”, k,c);

getch();

14-билет.

1.Параметрлі циклді орындалу схемасы мен жазылуы

For операторы айнымалы ретінде берілген цикл параметріні алашы, соы мні мен згеру адамы белгілі боланда, соан сйкес бір немесе бірнеше операторларды айталап орындау кезінде олданылады. Бл оператор параметрлі цикл операторы немесе арифметикалы цикл деп аталады.

Параметрлі циклді орындалу схемасы:

For цикл операторыны жалпы жазылу трі:

for (x=x0; x<=xk; x=x+dx)

{

<1-оператор>;

<2-оператор>;

. . .

<n-оператор>;

}

2. Бірлшемді жиымдар мен нсауыштар. Мысалдар

Функцияа наты параметр ретінде бір лшемді жиымды жіберуге болады, ол шін жиымны бастапы (нлінші) элементіні орнын крсетсек жеткілікті. Бір лшемді жиымды пайдалану мысалы:

int min_index(int sp[], int ras)

{ int i, mindx, m;

mindx=0;m=sp[mindx];

for(i=0; i<ras; i++)

if(sp[i]<m)

{ m=sp[i]; mindx=i;

};

return(mindx);

}

Си тілінде массивтер мен нсауыштар арасында байланыс бар. Мысалы, массив int array[25] трінде сипатталса, онда массивті жиырма бес элементі шін жадыдан орын блу ана орындалмайды, сонымен атар мні массивті бірінші элементіні (яни, саны бойынша нлдік) адресіне те, array атты нсауыш шін де орын блу орындалады, яни, массивті зі атсыз алады, ал массивті элементтеріне рсат алу array атты нсауыш арылы жзеге асырылады. Тіл синтаксисіне сйкес array нсауышы траты болып табылады, оны мнін рнектерде олдануа болады, біра, бл мндерді згертуге болмайды. Массив аты нсауыш боландытан, келесідей меншіктеуге рсат етілген :

int array[25];

int *ptr;

ptr=array;

3.Тмендегі функция мндерін х айнымалысы х0-ден xk-а дейін dx адамымен згерен кезде анытадар

, x₀=10, x_k=30, dx =1.5

#include <stdio.h>

#include <math.h>

#include <conio.h>

main()

float x,y,x0,xk,dx;

clrscr();

printf (“x-ті бастапы, соы мндері;”);

scanf (“x0f”; k0x);

printf(“_______________\n”);

printf(“ x y \n”);

x=x0;

while(x>=xk)

if x>0;

y=sqrt(absOa-x)*pow(sin(x),2);

else x=4;

y=((x)\abs*(a*x))*pow(abs9sin(x)),1/3);

if else x<a;

y=exp(sqrt(abs(x));

printf(4% 6,2f %6,2f\n”,x,y);

x=x+dx;

>printf(_______________\n”);

Getch()

15-билет.

1. for операторыны параметрі

2. Жиымдарды срыптау (арапайым алмастыру, тадау)

Жиымдарды срыптау алгоритмдеріні жмыс істеу жылдамдыы, алатын клемі жне олданылу аймаы р трлі болып келеді. арапайым срыптау тсілдері n*n рет салыстыруды керек етеді, мндаы n – жиым элементтері саны; ал жылдам срыптау тсілі n*ln(n) рет салыстыруды ажет етеді. арапайым тсілдер тсінуге жеіл, йткені алгоритмі тсінікті. Крделі тсілдер аз рекеттер санын керек еткенмен, операциялары крделірек болады, сондытан элементтер саны аз жиымдара арапайым тсілдерді олданан дрыс. арапайым тсілдер 3 топа блінеді:

-жай тадау жолымен срыптау;

-жай енгізу тсілімен срыптау;

жай алмастыру тсілімен срыптау.

Жай тадау жолымен срыптау

Жиымны е кіші элементі аныталады да, ол бірінші элементпен орын ауыстырады. алан элементтермен де осы тсіл айталанады. Жай енгізу (кірістіру) тсілімен срыптау

Жиым элементтері екіге – бастапы тізбекке жне дайын тізбекке блінеді. рбір адымда I=2 нмірінен бастап, бастапы берілген тізбектен I-ші элемент алынады да, ол дайын тізбекті керекті жеріне орналастырылады. Мнан кейін I-ге 1 осылады да, сол рекеттер айталанады.

Жай алмастыру арылы срыптау

Мнда е соыдан бастап, екі элемент салыстырылады да, ажет болса, орындары алмастырылады. Осындай рекет нтижесінде е кіші элемент жиымны е сол жа шетіне ыысады. алан жиым элементтері шін де осы процесс айталанады.

16-билет.

1. Шарты алдын ала тексерілетін цикл операторыны орындалу схемасы мен оны жазылуы.

While операторы

Орындалу саны алдын ала белгісіз болатын циклдер ру кезінде шарттары алдын ала немесе соынан тексерілетін екі цикл трі бар. Шарты алдын ала тексерілетін цикл операторыны орындалу схемасы

Оны жазылуы:

while (шарт-рнек)

оператор;

2. Жиымдар, яни массивтер (анытамасы, инициалдау, тадап алып реттеу тсілдері). Оларды сипаттау.

Жиым немесе массив – бір типтегі элементтерді реттелген жиыны. Олар бір атаумен – идентификатормен аталады да, индексті айнымалы ымына сйкес келеді. Жиым элементтерін енгізу немесе оларды трлендіру шін цикл операторлары олданылады.

Жиымды срыптау (сорттау, реттеу)

жай тадау жолымен срыптау;

жай енгізу тсілімен срыптау;

жай алмастыру тсілімен срыптау.

Жай тадау жолымен срыптау

Жиымны е кіші элементі аныталады да, ол бірінші элементпен орын ауыстырады. алан элементтермен де осы тсіл айталанады.

Жай енгізу (кірістіру) тсілімен срыптау

Жай алмастыру арылы срыптау

Жиымдарды инициалдауды арастырайы. Жиым сипатталуында тек сырты немесе статистикалы жиымдар ана инициалдануы ммкін.

17-билет.

1. Шарты соынан тексерілетін do … while цикліні орындалу схемасы мен жазылуы

Шарты соынан тексерілетін do … while цикліні орындалу схемасы суретте крсетілген.

{

1-оператор;

2-оператор;

… … …

n-оператор;

}

while (рнек);

2. Тадау операторы

Тадау операторлары – блар шартты оператор жне ауыстырыш.

Шартты операторды орындалу схемасы мен жалпы жазылу трі мынадай:

if (шарт)

1-оператор;

else

2-оператор;

жо и

Switch кп нсалы тадау операторы. Программада кездесетін бірнеше нсаны бірін тадап алу керек болан жадайда, switch ауыстырыш операторы олданылады. Операторды орындалу схемасы тмендегі суретте келтірілген. Оны жалпы жазылуы:

switch <бтін типті рнек>;

{

case белгі1: операторлар;

case белгі2: операторлар;

................

[default: операторлар;]

}

Default сзі болмаса, онда switch операторынан кейінгі келесі операторлар орындала береді.

18-билет.

1.Жиым дегенімз не? Жиым немесе массив – бір типтегі элементтерді реттелген жиыны. Олар бір атаумен – идентификатормен аталады да, индексті айнымалы ымына сйкес келеді. Жиым элементтерін енгізу немесе оларды трлендіру шін цикл операторлары олданылады.

Жиымды срыптау (сорттау, реттеу)

арапайым тсілдер 3 топа блінеді:

жай тадау жолымен срыптау;

жай енгізу тсілімен срыптау;

жай алмастыру тсілімен срыптау.

Жай тадау жолымен срыптау

Жай енгізу (кірістіру) тсілімен срыптау

Жай алмастыру арылы срыптау

2. С тіліні рама операторлары, кшу операторлары. Синтаксисі, семантикасы, мысалдар

Программа жмысын басару операторлары программаны басарушы конструкциясы деп аталады. Олар

рама операторлар;

тадау операторлары;

цикл операторлары;

кшу операторы.

рама операторлара жай рама операторлар жне блоктар жатады. Екеуі де жйелі жашаа алынып жазылады. Блокта жай рама операторлара араанда, айнымалыларды сипаттау жолдары болады. Шартсыз кшу операторы. Шартсыз кшу операторы операторларды рет – ретімен орналасуын бзып, келесі атарылуды белгісі бар оператора кшу ісін орындайды. Ол GOTO (кшу) тйінді сзінен басталады, одан кейін LABEL блімінде сипатталан белгі атауы саны крсетіледі.

19-билет.

1. Жиымды сипаттау тсілдері

Жиымды сипаттау кезінде оны ені наты санмен крсетіледі, мыс., a[20], a[n] деп жазу шін алдын ала

#define n 20 жолы крсетіледі немесе

const n=20; болып жазылады.

егер тіркесте k символ болса, онда жиымды сипаттауда k+1 элемент крсетілуі тиіс.

Мысалы, char a[7] деген сипаттау тіркесті 6 символдан тратынын, ал соы байт нлдік екенін білдіреді.

2. Наты типті айнымалылар. Наты типтке олданатын амалдар.

Наты сандар кдімгі табии аралас сандар трізді санны бтіні мен блшегін нкте арылы блген кйде жазылады. Мысалы: 2.65, 0.5, -0.862, -6.0.

Айнымалылар деп программаны орындалу барысында р трлі мндерді абылдай алатын шамаларды айтады. рбір айнымалы мен констант программа алдында сипатталуы тиіс.

Кдімгі жазылуы	Си тілінде жазылуы

147,125	147.125
-6,045	-6.045
12*10¹⁴	12Е+14
-0,52*10⁴	-0.52Е4
5,2*10^-12	5.2Е-12
-45*10⁶	- 45Е6

. Константтар мен айнымалылар идентификатормен белгіленеді.

Идентификатор – латын рпінен басталып, ріптер мен цифрлардан тратын тізбек. Мысалы, a, beta, b5, baga, т.с.с. Айнымалыны сипаттау мынадай нсада орындалады:

char f;

long z, t;

int a, beta, baga;

float b5, k, n;

int y = 10;

олданылатын негізгі типтерге мыналар жатады:

char short int long float double

20-билет.

1. Жиым элементтерін енгізу жне экрана шыару жолдары

Жиым элементтерін пернеден енгізгеннен грі rand() жне random() функцияларын пайдаланып, кездейсо сандар тізбегін беру арылы енгізген ыайлы болады.

Жиым элементтерін енгізу немесе оларды трлендіру шін цикл операторлары олданылады. Тменде 10 элементі бар жиымды 0-ден 9-а дейінгі сандармен толтырып, сонан кейін оларды кері баытта экрана шыару мысалы крсетілген:

main ()

{

int ia[10];

int index;

for (index = 0; index <10; index ++)

ia[index] = index ;

for (index = 9; index >=0; index --)

printf(“ %i”, ia[index]);

2. Бтін типті айнымалылар. Олара олданатын арифметикалы жне атынас амалдары

Int тйінді сзі a,b,c айнымалыларыны бтін мн абылдайтынын, float тйінді сзі p,s айнымалыларыны наты мн абылдайтынын сипаттап тр.

Сандар мен айнымалылар бтін жне наты болып екіге блінеді. Бтін сандар: +4, -100, 15743, 0 т.с.с. азіргі дербес компьютерлер шін олданылатын бтін сандар (аылшынша ІNTEGER) -32768 бен +32767 аралыында ана жазылады, бдан лкен сандар наты сандара айналдырылады.

Айнымалылар деп программаны орындалу барысында р трлі мндерді абылдай алатын шамаларды айтады. рбір айнымалы мен констант программа алдында сипатталуы тиіс. Айнымалылар идентификатормен белгіленеді.

char f;

long z, t;

int a, beta, baga;

float b5, k, n;

int y = 10;

олданылатын негізгі типтерге мыналар жатады:

char short int long float double

21-билет

1-сурак. Жиымды деу есептеріні трлері

Жиымды деу есептері кбінесе бірыайланан трт трге блінеді.

Есептерді 1-тріне жиым элементтеріні барлыын немесе крсетілгендерін бірдей бір тсілмен деу есептері жатады.

Есептерді 2-тріне (класына) жиым элементтеріні орналасу реттілігін згерту тсілдері жатады.

Есептерді 3-класына бірнеше жиымдарды атар деу немесе бір жиымны ішкі элементтерін бірнеше топа бліп жеке-жеке деу тсілдері жатады. Жиымдар бір тсілмен – синхронды деледі немесе р трлі тсілмен – асинхронды трде деледі.

Есептерді 4-класына жиымны берілген сана те бірінші элементін табу, яни іздеу есептері жатады.

2-сурак. Символды тип деген не?

Бл тип мндері реттелген символдар жиыны болып табылады. рбір символа бір бтін сан сйкес келеді, ол символ коды деп аталады. Символды тип ені – 1 байт. Char типі де signed жне unsigned спецификаторларымен олданылады. Signed char типі диапазоны –128 .. 127. Unsigned char типін олдананда, оны мндер диапазоны 0 .. 255 болады. Символдарды кодтау шін ASCII (American Standard Code for International Interchange) стандарты негізге алынан. Символдарды 0 .. 31 кодтары басару кодтарына жатады, олар тек енгізу-шыару кезінде ана олданылады. Сhar типі символдарды оларды бтін сан тріндегі кодтары арылы сатап, баса шамаларды крсетілген диапазоны сандарын да крсету шін де олданыла алады.

22-билет

1-сурак. Жиымны е лкен (е кіші) элементін анытау

Жиымны е лкен элементін анытау керек.

// максимум табу

#include<conio.h>

#include<stdio.h>

#include<stdlib.h>

void main()

{

int a[100];

int n;

printf("\nEnter the size of array:", n);

scanf("%i",&n);

for(int I=0;I<n;I++)

{ a[I]=rand()%100-50;

printf(" %i ", a[I]);

}

int max=a[0];

for(I=1;I<n;I++)

if (a[I]>max) max=a[I];

printf("\nMax= %i", max);

getch();

}

2-сурак. рнектер. Операция табалары

Егер рнек мні бтін немесе наты сан болатын болса, ол арифметикалы рнек болып саналады. Арифметикалы рнектерде мынадай операциялар: + - * / % болады. Жалпы рнектер бір жол бойына жазылады жне олардаы операция реттілігі жашалармен аныталады. рнектерді жазу мысалдары:

і = і+1; k = 5.35; x1= (-b+sqrt(b*b-4*a*c))/(2*a) ;

y = sqrt(sin(x)+1); c = 2*pі*r; R = 19.36;

атынас табасы арылы біріктірілген екі арифметикалы рнек мні баса тілдердегідей аиат (0-ге те емес) немесе жалан (0-ге те) деп айтылады. Біра Си тілінде логикалы тип тсінігі айтылмайды, ол Си++ тілінде бар.

23-билет

1-сурак. Жиым элементтері осындысын табу

Бтін о жне теріс сандардан тратын a[n] жиымыны жп нмірлі элементтеріні осындысын табу керек, мнда n саны енгізіледі, ал жиым элементтеріні мндері кездейсо бтін сандардан трады.

rand() функциясы 0...32767 аралыындаы бтін сан береді. Оны пайдалану шін stdlib.h директивасын, яни таырып файлын олдану ажет. Жиым элементтері екі разрядты о жне теріс сандардан труы шін алынан кездейсо сан 100-ге блініп, алдыынан 50 алып тасталынан.

/*жиымны жп элементтерi осындысы*/

#include <stdio.h>

#include <stdlib.h>

#include <conio.h>

main()

{

int a[50];

int n;

printf("\nЖиымда неше элемент бар? ");

scanf("%d",&n);

printf("Жиым элементтерi:\n");

for(int i=0;i<n;i++)

{

a[i]=rand()%100-50;

/* жиыма 0 - 50 аралыындаы кездейсо сандарды меншiктеу */

printf("%d, ",a[i]);

// сандарды экранда бейнелеу

}

int sum=0;

for(i=0;i<n;i+=2)

sum+=a[i];

// 0, 2, 4... индекстi элементтердi осу

printf("\nЖиымны жп элементтерi осындысы: %d",sum);

getch(); // нтижелiк экранды жапызбай, круге ммкiндiк беру

}

2-сурак. Си тіліні арапайым типтері

Траты немесе константа деп программаны орындалу барысында мндері згеріссіз алатын шамаларды айтады. Тіл ережесі бойынша бірнеше констант типтері болады, мысалы, символды, бтін, наты константтар, т.б.

олданылатын негізгі типтерге мыналар жатады:

char short int long float double

Алашы трт тип бтін сандарды, соы екеуі – наты сандарды рнектейді, char типі компьютерде бір символды (байт) бейнелейді.

Мнда мліметтерді бірнеше негізгі типтері олданылады. Олар:

char (8 бит) – символды, яни табалы тип,

short – ыса бтін сан,

int – бтін сан типі,

long – екі еселенген бтін сан,

unsigned – табасыз бтін сан,

float – наты сан типі, яни жылжымалы нктелі сандар,

double – екі еселенген наты сан типі,

long double – зартылан, рі екі еселенген наты сан типі.

Алашы трт тип бтін сандарды сипаттау шін олданылады. Тмендегі кестеде р трлі типтерді зындытары крсетілген.

24-билет

1-сурак. Жиым ішіндегі екі элементті бір-бірімен орын ауыстыру

Жиым ішіндегі екі элементті бір-бірімен орнын ауыстыру шін осымша таы бір айнымалы керек болады. Мысалы, a[I] жне a[J] элементтеріні орнын ауыстыру шін осымша R айнымалысы керек:
R=a[I]; a[I]=a[J]; a[J]:=R;

4-есеп. Жиымны атар тран екі элементін: 1 жне 2, 3 жне 4, 5 жне 6, т.с.с. элементтерін бір-бірімен орын ауыстыру

for(int i=0;i<n-1;i+=2)

{int r=a[i];

a[i]=a[i+1];

a[i+1]=r;}

2-сурак. Си тіліні тйінді сздері

Тйінді сздер – маынасы алдын ала аныталан идентификаторлар, оларды саны шектеулі. Ттынушы айнымалы, констант, з функциялары аттарында тілді тйінді сздерін пайдаланбауы тиіс, олар тек з маынасында ана олданылады.

Бірсыпыра тйінді сздер тізімін келтірейік.

auto double int struct break else long switch

unsigned default for signed union do if sizeof

volatile continue enum short while

Бан оса операторлар мен стандартты функциялар аттары да тйінді сздер тізімі секілді баса маынада олданылмайды.

25-билет

1-сурак. Жиымды срыптау жолдары

Срыптау – берілген объектілер жиынын (сандарды) сынылан реттілікпен айта теріп орналастыру процесі. Жиымдарды срыптау жылдамдыы р трлі болады. арапайым срыптау тсілдері n*n рет салыстыруды керек етеді, мндаы n – жиым элементтері саны; ал жылдам срыптау тсілі n*ln(n) рет салыстыруды ажет етеді. арапайым тсілдер тсінуге жеіл, йткені алгоритмі тсінікті. Крделі тсілдер аз рекеттер санын керек еткенмен, операциялары крделірек болады, сондытан элементтер саны аз жиымдара арапайым тсілдерді олданан дрыс. арапайым тсілдер 3 топа блінеді:

жай тадау жолымен срыптау;

жай енгізу тсілімен срыптау;

жай алмастыру тсілімен срыптау.

2-сурак. Си тіліні алфавиті, символдары

СИ тіліні символдарын бес топа блуге болады.

1. Тілдегі тйінді сздер (ключевое слово – keyword) мен идентификаторларды растыру шін олданылатын символдар (1 кесте). Бл топа аылшын алфавитіні бас жне кіші ріптері мен астын сызу символы кіреді. Баса Паскаль, Бейсик тілдеріндегі трізді бір символды рнектеу шін олданылатын бас ріп пен кіші ріп бірдей болып саналмайды, мысалы, А жне а айнымалылары екеуі екі трлі болып есептеледі.

2. аза (орыс) алфавитіні бас жне кіші ріптері мен араб цифрлары сз тіркестері мен тсініктеме мтін жазуда пайдаланылады.

3. Операциялар табалары, айыру белгілері, атынас табалары жне арнайы символдар.

4. Басару жне айыру символдары. Бл топа: босорын, табуляция символы, жаа жола кшу, жаа бетке кшу табалары жатады. Блар ттынушы анытаан объектілерді – константтар мен идентификаторларды бір-бірінен айыру шін олданылады.

5. Крсетілгендерден баса Си тілінде басару тізбектері деп аталатын мліметтер енгізу мен шыаруда олданылатын арнайы символдар тіркесі бар. Басару тізбектері кері блу сызышасы белгісінен (\) басталатын латын ріптері мен цифрлар тізбегінен трады

3.N бтін сандар жиымы (массиві) берілген. Соларды керісінше жазып шыу керек.

#include <conio.h>

#include <stdio.h>

void main()

int a[100];

int n;

printf (“enter ;”);

scanf(“%i”,&n);

for (int i=0;j=n-1 i<j; i++;j--)

< int r=a[i];

a[i]=a[j]

a[j]=r;

getch();

26-билет

1-сурак. Екі лшемді жиымды – матрицаны сипаттау, бастапы мндерді таайындау тсілдері.

Екі лшемді жиымды – матрицаны пайдалану шін тік жашалар ішінде оларды екі лшеміні де енін крсету керек. Мысалы: int a[4][3];

алашы сан жолдар санын, ал екінші сан бааналар санын крсетеді, а жиымы 12 элементтен трады.

Олара бастапы мнді былай береміз:

int a[4][3]={ {0,1,2},

{3,4,5},

{6,7,8},

{9,10,11}

};

ішкі жйелі жашаларды оймаса да болады:

int a[4][3]={0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11};

Келесі трде сипаттау жолдарды тек бірінші элементтерін ана анытайды, алан элементтер 0-ге те болып саналады:

int a[4][3]={ {0},{3},{6},{9} };

Егер ішкі жйелі жашалар алынып тасталса, онда маынасы згереді.

int a[4][3]={ 0,3,6,9 };

мнда бірінші жолды 3 элементі мен екінші жолды бірінші элементі аныталады да, аландары 0 болып саналады.

2-сурак. Си тіліндегі программа рылымы

Кез келген программа бір немесе бірнеше функциялардан трады. Олар программа руа керекті негізгі модульдер болып табылады. Кез келген программаны жазылан алашы мтіні бастапы код деп аталады. Оны біріктірілген программалау ортасында теріп, сонан со компилятор арылы машиналы кода трлендіріп орындаймыз. Сонымен, Си программасы бірнеше функциялардан (main, f1, f2…) ралады жне оларды біреуі міндетті трде main() болуы ажет. Алдымен программа препроцессор арылы деліп, оны директиваларын (командаларын) орындайды. Мнда программаа таырыпты файлдар – программаа осымша элементтер енгізетін мтіндік файлдар жазылады. Олар мліметтерді енгізу/шыару операцияларын немесе экран сипаттамаларын згерту шін ажет.Функция тласы операторлардан трады, олар жйелі жашалармен шектеледі. рбір оператордан кейін ; табасы ойылады.

27-билет

1-сурак. Матрицаларды крсетілген элементтерін деу тсілдері

матрицаны барлы элементтерін дейтін алгоритмдер.

матрицаны р жолы немесе р баанасы элементтерін жеке-жеке дейтін алгоритмдер.

Матрицаны барлы элементтерін дейтін алгоритмдер

Мысал. Наты сандардан тратын a_4,6 матрицасы берілген. Мынадай рнекті есептеу керек, мндаы P1 и P2 – сйкесінше алынан матрицаны о жне теріс элементтеріні кбейтіндісі.

/* a[4][6] матрицасы берiлген. z=p1/|p2| есептеу керек, p1 и p2 – матрицаны

о жне терiс элементтерiнi кбейтiндiсi */

2-сурак. Компьютерде есеп шыару кезедері

ЭЕМ-де есеп шыару крделі процесс болып есептеледі, ол тмендегі кезедерден трады:

1. Берілген есепті математикалы трде рнектеу, яни есепті мселе ретінде оя білу.

2. Есепті шыаруды ЭЕМ-ге ыайлы санды тсілдерін анытау.

3. Есепті шыару жолын алгоритм трінде бейнелеу.

4. Есепті ЭЕМ-де шыару программасын жасау жне оны ателерін тзету.

5. Есепке керекті мліметтер дайындау.

6. ЭЕМ-де есепті шыару жне шыан нтижені іс жзінде олдану.

Берілген есепті математикалы трде рнектеу дегеніміз – есепті берілген мндерін математикалы табаларды олданып жаза білу жне керекті математикалы формулаларды, рнектерді анытау болып саналады.Крделі формулаларды, тедеулерді арифметикалы амалдар тізбегіне айналдыру есепті шыаруды санды тсілдерін табу не анытау жолы болып есептеледі. азіргі кезде барлы есептерді шыару жолыны санды тсілдері белгілі десе де болады, тек соларды ішінен зімізге тиімді жолын тадап алуымыз керек. Бл масатта есепті шыару длдігін, нтижені жылдам табу ммкіндігін, мліметтерді дайындау мен есепті шыаруды баасын салыстыра отырып арастыру ажет.Есепті алгоритмін жасаанда, оны шыару жолын тізбектелген іс-рекеттер ретінде схема трінде рнектеледі.

28-билет

1-сурак. Матрицаларды диагоналына байланысты орналасан элементтерін деу жолдары

матрицаны барлы элементтерін дейтін алгоритмдер.

матрицаны р жолы немесе р баанасы элементтерін жеке-жеке дейтін алгоритмдер

Мысал. Бтін сандардан тратын квадрат b5,5 матрицасы берілген. Оны бас диагоналыны сол жаында жне о жаында орналасан нлге те элементтері санын анытап, соларды айырмасыны модулін табу керек.

Мынадай белгілеулер енгізейік:

L1 – бас диагональды сол жаында (тменінде) орналасан элементтер саны;

L2 – бас диагональды о жаында (жоарысында) орналасан элементтер саны;

L= |L1-L2| – соларды айырмасы модулі.

#include <math.h>

#include <conio.h>

#include <stdio.h>

void line()

{printf("-------------------------\n");

return;}

main ()

{

static int b[5][5]={

{5,0,0,0,0},

{0,3,12,0,0},

{0,33,13,14,0},

{0,23,0,14,0},

{35,0,13,14,9},

};

int i,j;

int L1,L2,L;

clrscr();

printf("Берiлген матрица :\n");

line();

for (i=0; i<5; i++)

{for (j=0; j<5; j ++)

printf(" %3i ", b[i][j]);

printf("\n");}

line();

L1 = L2 = 0;

for (i=0; i<5; i++)

for (j=0; j<5; j ++)

if (b[i][j]==0)

{if (i>j) L1 = L1+1;

if (i<j) L2 = L2 +1;

}

L= abs(L1 - L2);

printf(" L = %i ",L);

getch();

}

2-сурак. Программа, программалау тілдері ымы

Программа – алгоритмді машинаа тсінікті нсаулар тізімі ретінде жазу. Программа машинаа тсінікті командалардан трады. Осы командалар тізбегі орындалу барысында есепті нтижесі шыады. рбір ЭЕМ алдын ала жазылан программамен істейді. Процессор программаны рамындаы командаларды кезекпен орындап отырады. Командалар тізбегін программа деп арастыруа болады. Команда бір ана арапайым амалды орындау шін берілген бйры ретінде беріледі. Алгоритмдерді ЭЕМ-ге тсінікті мтін ретінде жазуа арналан арапайым жасанды тіл программалау тілдері деп аталады. рбір ЭЕМ-ні зіні машиналы программалау тілі болады, оны командалар тілі немесе кодтар (арнайы табалау) тілі дейді. ЭЕМ тек з ана тілінде, яни машиналы тілде жазылан программаларды ана орындай алады. Алайда, машина тілінде программа жазу те крделі жмыс, йткені ол тек екілік (он алтылы) жйедегі кодтардан трады жне р машинада р трлі машиналы тіл олданылады.

29-билет

1-сурак. Матрицаларды жолдарыны жне бааналарыны е лкен (кіші) элементтерін, осындыларын, кбейтінділерін табу

матрицаны барлы элементтерін дейтін алгоритмдер.

матрицаны р жолы немесе р баанасы элементтерін жеке-жеке дейтін алгоритмдер.

2-сурак. Алгоритмді жазу тсілдері

Алгоритмдерді ЭЕМ-де орындау шін оларды алдын ала жазып алу керек, яни ол белгілі бір задылыпен рнектелуі тиіс. Жалпы алгоритмді жазып рнектеу трлеріне:

1) табии тіл арылы жазу;

2) графика жолымен жазу;

3) алгоритмдік тілдермен жазу жолдарын жатызуа болады.

Біра алгоритмді табии тілде рнектеу ЭЕМ-дерде олданылмайды, йткені онда длдік, натылы болмайды. Алгоритмдерді графика жолымен жазу, онан кейін оны программаа айналдыру істері мемлекеттік стандартпен бекітіліп апарат деу жмысында кеінен олданылып келеді. Алгоритмдік, яни программалау тілдері есептерді шыару жолын баяндау-рнектеу лгісі, белгілі бір проблеманы шешу негізінде орындалатын рекеттерге басшылы, ой ебегін немдеуге ммкіндік беретін діс, есеп шешімін табуды автоматтандыруа ажетті іс-рекет, жаа проблеманы шешу кезінде олданылатын тсілдер, крделі процестерді рнектеу жне математикалы длдікпен аны етіп жазу ралы бола алады.

30-билет

1-сурак. Матрицаларды жолдарында жне бааналарында орналасан элементтерді суі (кемуі) бойынша реттеу алгоритмдері

Матрицаларды дейтін негізгі алгоритмдер ретінде бір лшемді жиымдарды деу кезінде олданылан алгоритмдер саналады. Жалпы матрицаларды дейтін барлы алгоритмдерді екі топа бліп арастыруа болады, олар: матрицаны барлы элементтерін дейтін алгоритмдер, матрицаны р жолы немесе р баанасы элементтерін жеке-жеке дейтін алгоритмдер.