Орауа сынылан негізгі ылыми тжырымдар.

1. Діни экстремизм те крделі леуметтік-ыты, саяси жне этно-психологиялы мселе бола отырып, кпырлы жне амбивалентті. Діни артышылы пен айрыша ыты, діни алауызды пен жеккрушілік, дінді саясаттандыру жне кптеген таы баса радикалды исынсыз кзарастары мен рекеттері трінде пайда болатын оама ауіпті былыс болып табылады. Экстремизмні генезисін талдаудан келесідей арапайым тжырым жасауа болады: аталмыш былысты пайда болуына арапайым мдделерді атыысы мен саяси, экономикалы, леуметтік, конфессионалды сипаттаы айшылытар негіз болады, сонымен атар, лемді деконструкциялаумен, дезинтеграциялаумен жне трасыздандырумен айналысатын наты рылымдарды діни экстремизмді экспорттауы.

2. азастанды саясаттану, дінтану, ытану салаларына атысты ылыми дебиеттерді талдау арылы діни экстремизм былысына атысты наты тсінік алыптаспаандыын круге болады. Діни экстремизмді салааралы діспен зерттеу осы былысты салыстырмалы трде азастанды оамда жаадан крініс табуымен жне зерттелу трысынан аланда ке амтылмаандыымен тсіндіріледі. Отанды жне шетелдік сарапшыларды діни экстремизмні мнін, белгілерін, орын алу саласын анытаудан тратын теориялы трыдан зерделеуге арналан ебектері бар. Алайда, саяси жне леуметтік былыс ретіндегі діни экстремизм гуманитарлы ылымдар аясында жйелі трде зерттелмеген, сол себепті, леуметтік ылымдарды трлі салаларында жинаталан тжірибелерді діни экстремизм былысы туралы жалпы тсінік алыптастыру шін олдануа

болады. Сонымен, діни экстремизм – оам мен саяси леуметтік рылым санасын тбегейлі згерту масатында толерантты емес сана, толерантты емес ой-пікір алыптастыруа баытталан радикалды феноменологиялы крініс. Сонымен атар, діни экстремизм оам міріні барлы дегейінде конфессияаралы жанжала, блінуге ыпал етеді. Діни экстремизмні е ауіпті трі – оамны саяси жне леуметтік ортасына те аырын жне улы жамылып кіретін «бейімделген діни экстремизм» болып табылады.

3. Діни экстремизмні факторлы серін зерттеу барысында діни экстремизм кріністеріні лемдік дегейдегі динамикасы мен суі аныталды. Діни экстремизммен крес бойынша мемлекеттік концепциялар тжірибесіні сараптамасы (АШ, Корея Республикасы, Ресей, Батыс Еуропа елдері мен Ислам лемі) діни экстремизм транслтты былыс болып табылатынын крсетті жне жалпы бірегей тжырымдама жасау бірегейлік пен дербестік бірлігіне, яни діни экстремизмні пайда болуы ммкін елдерді лтты ерекшеліктерін ескере отырып, соан негізделуі керек.

4. азастанны геосаяси орналасуы да діни экстремизм крінісіні орын алуыны маызды факторы болып табылады. Осы тста ел аумаында орын алан діни экстремизм мен терроризм былыстары сырттан енген

«экспортты» сипатта екендігін атап ткен жн. Орталы Азияда орналасандытан бізді мемлекетіміз болып жатан лемдік жне айматы саяси рдістерден тыс бола алмайды. Орталы Азияндаы жадайды трасыздыына азіргі геосаясатты кптеген ірі субъектілері мдделі. арсылы леуетіні бар екенін пайдалана жне радикализмні шталан формаларын олдана отырып, бл «ойыншылар» оамдаы леуметтік шиеленістерді атыыстарды желіктіріп, одан кейін оларды басара отырып арсылы пен радикализм леуетін блшектейді, осылайша жаанды геосаяси масаттарына жетеді. Бгінгі тадаы діни-саяси экстремизмні ерекше белгісі оны мемлекеттік рылымды згерту, билікті жаулап алу, мемлекет аумаыны ттастыын жою секілді масаттарына ол жеткізуде кш крсету дістерін олдану болып табылады. Крсетілген ауіптер аясында азастан Республикасы аумаында діни экстремизммен кресу маызды, міндетті жне ажетті мселені бірі. Млім боландай, республикамызды аумаында 130-дан астам лт пен лыс кілдері трады. Сонымен атар, 18 конфессияны 3088-нан астам тіркелген діни бірлестіктері з ызметтерін жргізуде. Плюрализм саясаты аясында лтаралы жне дінаралы татулыты сатау, оамны жне барлы азаматтарды ауіпсіздігін, ытары мен зады мдделерін орау – мемлекетті е басты міндеті.

5. азастан Республикасы аумаындаы діни экстремизм кріністеріне талдау жасау бізді оам шін діни экстремизм феномен болып табылатынын, ол азастанды оамны тратылыын жоюа, «жау тілін» енгізуге жне бізді кпконфессиялы мемлекетімізге тсініспеушілік енгізуге мтылан ртрлі миссионерлер арылы сырттан келген «кірме»

былыс екендігін крсетті. Осы былысты зерттеу халы арасында діни аарту мен білім беру жмыстарын жргізу ажеттілігін крсетті, соан байланысты осындай сыныстарды МДБ мен діни білім мселелерімен айналысатын мемлекеттік рылымдара беру ажет.

6. азастан Республикасында «Діни ызмет пен діни бірлестіктер туралы» За бар боланымен, оны ажетті осымша занамалы актілері болмаандытан іс жзінде ыты пайдасы зірше лкен жетістіктерге келіп отыран жо. Сондытан мемлекеттік конфессиялы саясата атысты занамалы базаны рі арай жетілдіру талап етіліп отыр. Тлалы дамуа, топты бірегейлік пен оамды ауіпсіздікке кері сер ететін жалан діни, квазидіни, деструктивті рекеттер туралы ереже жасау ажет. Эксперттік баа жне оамды мониторинг, сол сияты баралы абылдау дегейінде мдениет рушы жне дін жамылан рекеттерді наты айыра білу керек. Дін, білім, трбие, отбасы – некелік арым-атынастар, ндірістік атынастар саласында занамаларды жетілдіру масатында кешенді зара байланысы бар ережелерді дайындауа кірісу ажет. Діни білім мен діни аарту ісіне кзарас формалды емес, онтологиялы сипатта болу керек.

Зерттеу жмысыны сыннан туі жне малдануы.Диссертациялы жмысты негізгі ылыми нтижелері трлі халыаралы ылыми-теориялы жне тжірибелік конференцияларда, конгрестерде, сараптамалы баяндамаларда баяндалды. Диссертацияны негізгі идеялары 16 ылыми маалада крініс тапты, соны ішінде Білім жне ылым саласында баылау комитеті сынатын ылыми басылымда 5 маала, Scopus компаниясыны мліметтер базасына кіретін халыаралы ылыми басылымдарда 3 маала, 6 ылыми маала халыаралы конференциялар материалдарында, соны ішінде 2 – шетелдік конференциялар материалдарында жары крген.

Докторлы диссертация рылымы.Диссертация кіріспеден, екі блімнен, орытынды мен пайдаланылан дебиеттер тізімінен трады.