Позитивизм жне оны тарихи трлері

Позитивизм (франц. posіtіvіsme — оды, дрыс, натылы) — наыз аиат ылымны жеке салаларында ана пайда болып, алыптасатын, философиялы зерттеулерді ешандай танымды ны жо деген тезиске сйенетін философиялы баыт.

Позитивизм 19 асырды 30-жылдарында алыптасты. Позитивизм негізін салан француз ойшылы О.Конт. Позитивизмні алашы кілдері: Э.Литтре, Г.Н. Вырубов, П.Лаффит, И.Тэн, Дж.С. Милль, Г.Спенсер болды. Позитивизм жаратылыстану жне оамды ылымдарды методологиясына елеулі ыпал етті. Позитивизмні кейінгі дамуы барысында махизм, неопозитивизм, аналитикалы философия алыптасты.

Позитивизмні бірінші тарихи формасы Х1Х асырды 30-40 жылдарында етек алды. Оны негізін салушы француз философы О.Конт (1798-1857ж.) болды. Конт бойынша, ылымны ісі затты тсіндіріп беруде емес, бейнелеп беруде. ылым “Неге?” деген сраа жауап беруге дрменсіз, ол барлы фактіні “алай?” деген сраты маайында рбітуі тиіс.

Позитивизмні екінші тарихи формасы — эмпириокритицизм – шетелде Х1Х-ХХ асырда пайда болды. Оны алдыы атардаы кілдеріні бірі австрия физигі Э.Мах (1838-1916ж.) жне швейцар философы Р.Авенариус (1843-1896ж.) “Бірінші позитивизмнен” “екінші позитивизмні” ерекшелігі ылымны басын таным теориясына тіреп таным процесіні теориялы моделін растыруа тырысты. Эмпириокритицизм “дісті сынау” дегенді білдіріп жне метафизикалы табиатты иеленген дісті барлы жадайларынан “тазартуды” сынды. Мах бойынша, діс, “лемні элементі” болып саналатын тйсіктен трады деді.

Позитивизмні шінші тарихи формасы - неопозитивизм– ХХ асырдаы философия баыты болып саналады. Философиялы-методологиялы актуальды мселелерді шешуді жне талдауды сынып, азіргі ылымдарды дамуымен атар ала жылжыды: ылыми ойлануды табалы ралын атаруа, ылымны теоретикалы аппараты мен эмпирикалы базисіні атынастарын арттыруа, білімні формалдануы мен математикалануыны табиаты мен функцияларында кріне бастады. Неопозитивизм ошатары Х1Х асырды 20-жылдарында бір стте Австрияда, Англияда, Польшада пайда болды. Оларды крнекті кілдері: М.Шлик, Р.Карнап, Г.Рейхенбах, Л.Витгенштейн. “шінші позитивизмні” кілдері философияны не андайда бір аиат жніндегі, не таным теориясы жніндегі ылым еместігін айтады.

№75. Психоанализ жне неофрейдизм философиясы (З.Фрейд, К.Г.Ю нг,А.Адлер,Э.Фромм)

Психоанализ. Психоанализ - адам мірі мен оамдаы бейсаналы рлін, т.б. психикалы процестерді тсіндіретін азіргі заманы философиядаы баыт. Психоанализді негізін алаушы - австриялы алым - психиатр Зигмунд Фрейд -(1856-1939) болды. Ол, Мен, Жоары Меннен тратыны туралы идеяны сынды. Кмескі сана ткеннен мраланан психиканы тере абаты ретінде крініс табады. Оны ойнауларында адамны жасырын жан сезімдері, марлытары мен ынта-назары ялаан. Бл рылым «лззаттану принципін»басшылыа алады. Фрейд оларды «айнаан марлытарды азаны» деп атайды. Адамны саналы Мені — Ол мен (кмескі сана) оршаан дние арасындаы делдал. Бл рылым «шынды принципін» басшылыа алады, оны масаты — адамны кмескі санасына ыпал ету. Адам Мені Оны (кмескі сананы) зіне баындыруа тырысады, алайда кейде зі Оны (к.с.) ыпалында болады. Жоары Мен орындалуды, мдени тиым салуларды бейнелейді. Жоары Мен ят ретінде, немесе кмескі кін сезімі ретінде адам Меніне стемдік етуі ммкін. Кмескі санада белгілі бір жадайларда сана аймаына шыып кететін лементтер болады. Мен абылдау мен озалыс органдарыны жйесін баылайды. Жоары Мен сублимация арылы Эдип комплексін шешкеннен кейін пайда болатын

Неофрейдизм – адамды, оамды институттар рылымындаы оны орны мен рлін зерттеуде психоаналитикалы аидалара негізделген философиялы баыт. Н. зіні тйыталушылыы мен келешексіздігі байалан фрейдизмні кейбір жадайларын айта арау нтижесінде 30-шы жылдары пайда болды. Неофрейдистер (К.Хорни, Г.Салливэн, Фромм) классикалы психикалы талдауды атыыс ситуацияларын тудыратын, санадан тыс болатын механизмдер мен психика рылымын ындыруды, жйке ауруыны жыныс озушылытан пайда болуы жне лім инстинкті туралы болжамдарды біратар тжырымдары мен орытындыларын сына алды. Дегенмен, рбір жана о баста тн адам ызметіні иррационалды себебі мен оса психикалы талдауды маызды схесалары жне оамды рылымды зерттеуді психоаналитикалы дісі зіні маыздылыын Н.- де сатай алады. Жеке адамны ішкі тіл атыыстарыны туындауына елеулі трде сер ететін леуметтік жне мдени процестерге мн бере отырып, Н. кілдері адамны ішкі лемі ккжиегін кеейткен санадан тыс рекеттерді фрейдтік тжырымдарына сйенеді. Классикалы психикалы талдау адамны мір сру керектігі жне не істеуге тиістігі туралы мселелерге ке жауап бере алан жо. Неофрейдистер осы олылыты толтырысы келеді. Олар адам зіні даралыын жоалтатын, сырты дниеден жне зінен жата айналатын, адамды лшемдерден арылатын, жеке адамны азындауыны жне оамды мдде мен жеке мдде арасындаы айшылытарды себептерін аша алмайтын азіргі батыс оамына сын кзбен арайды. Адамны жаттануыны ртрлі формаларын жою міті жеке адамны санасында сыни элементтерді тудыруа жне мірлік асиеттер мен мраттарды алыптастыруа жадай жасайтын «гуманистік психикалы талдауа» жктеледі. Дегенмен, жеке адамды сауытыру арылы оамды сауытыруды психикалы аналитикалы рсімі утопия болып алма, ал оан негізделген дерексіз – гуманистік жол – келешексіз буржуазиялы оамдаы жеке адамны саталуыны дадарысын жоюа абілетсіз. Фромм Эрих (1900-1980) - неміс-американды философ; психолог, социолог, неофрейдизм негізін салушы, гуманист-алым, леуметтік прогресті жатаушы. 1933 жылы АШ-а оныс аударды. Философия, психология, антропология, тарих жне дін социологиясыны дамуына зор лес осты. зіні ілімін «гуманистік психоанализ» деп атады. Фромм индивид психикасы мен коамны леуметтік рылымыны арасындаы байланысты анытау барысында Фрейд биологизімінен алшатады. Психоаналитикалы «леуметтік жне дербес» терапия негізінде йлесімді «дені сау коам», жобасын АШ-та гуманистік позицияда сынды. Психоанализді гуманистік психоанализ немесе неофрейдизм деп ата-латын баытыны негізін салушы неміс-американды философ, психолог. социолог Э.Фромм (1900 -1980) Фрейдті биологизмін, либидо теориясын. табиилы пен леуметтікті арама-арсы оюын, психологияны философия мен этикадан блектеуін сынады. Ол адамды леуметтік тіршілік етуші, табии жне адамдандырылан дниемен немі байланыс жасаушы ретінде арастырады. Оны ойынша. Фрейдті ілімі адамды тереірек тануа ммкіндік бергенімен, оны міріні мн-маынасы, моральды жне этикалы нормалар туралы, адам алай мір сруі керек жне не істеуі тиіс деген сратара жауап бермеді. Э. Фромм К.Юнгті аналитикалы психологиясы да адам міріні мні мселелерін назардан тыс алдырды деп есептеді. Адамны этикалы мінез-лытарыны бастауын адамны зінен іздеген гуманистік этиктерді ебектеріне сйене отырып, Фромм моральды станымдар адамны ішкі асиеттеріне негізделген болуы керек, йтпесе оларды бзу тланы психикалы жне эмоциялы лдырауына келеді деген тжырым жасайды. Осыдан келіп гуманистік психоанализді масаты шыады – гуманистік этиканы ндылытарын мегеру, зіні ішкі табиатын танып-білу жне «мір нерін» игеру арылы адамны ішкі ммкіндіктерін дамытуына, мір сруге мтылуына ыпал ету. Фромм еркіндік жне жаттану категориялары арылы адамдарды ба-сым кпшілігі зіні наыз «Менін», «здігін» емес, «Жалан Менін» да-мытатынын, осы процесті нтижесінде зін жоалтып, ешшееге айна-латынын крсетеді. Біра Фромм адамны онтологиялы жне тлалы сипаттамаларына, сіресе «мітп » элементіне сйене отырып, оптимистік болжамдар жасайды. Оны пікірінше, «міт» мір рылымыны ішкі элементі, ол пассивті міттену, кту емес, белсенді рекетке дайын болу,адам рухыны динамикасы, адам болмысыны маызды шарты, сондытан да Фромм адамды Ноmо еsрегапs ( міті бар) деп сипаттайды.