Коаксиалды кабельді негізгі трлері
ЕІА/ТІА 568 стандартына сйкес 3, 4 жне 5-категориялы кабельдер шін толынды кедергі 1 МГц жиіліктен кабельді е жоары жиілігіне дейінгі жиіліктік диапазонда 100 Ом ± 15% амтуы керек. Стандартен бекітілген екінші маызды параметр -p трлі жиіліктегі кабель бойынша тасымалданатын сигналды е жоары шуі. Шектіге жаын жиіліктегі шу шамасы барлы кабельдер шін маызды, яни кіші ашытытардаы сигнал да 10 жне 100 рет лсізденеді, ол сигналды абылдаыштара жоары талаптар ояды.
Стандартпен аныталатын таы бір спецификалы параметр - бл ткізу жолыны жаындау шегіндегі иылысан нысананы шамасы (NEXT - Near End Cross Talk).
Оралан жптарды жалануы шін барлыына белгілі телефондарда (RJ-ll) олданылатын, біра лшемдері бойынша лкен RJ-45 типті ажыратыштар (коннекторлар) олданылады. RJ-45 ажыратыштарды 8 контактілері болады. Кабельге ажыратыштар арнайы осылан аспаптарды кмегімен жаланады. Мнда ажыратышты алтындатылан инелі контактілері р сымны изоляциясын теседі, сондай-а, желілеріні арасына кіреді жне сенімді де сапалы жалануды амтамасыз етеді.
Оралан жптар жиірек мліметтерді бір баытта тасымалдау шін, яни “жлдызша” жне “саина” типті топологияларда олданылады. Поливинилхлоридті жамылыдаы кабель (ПВХ, PVC) арзан жне эксплуатацияны олайлы шарттарымен салыстырыла жмыс істейтін кабель шін арналан; Телефонды жамылыдаы кабель те ымбат жне эксплуатацияны атал шарттарына арналан.
ПВХ-жамылыдаы кабель таы non-plenum, ал тефлонды жамылыдаы кабель - Plenum деп аталады. Plenum термині осында желі кабелін орнату те олайлы болатын фальшеденні немесе астындаы ілінетін тбені стіндегі кеістікті білдіреді. Бл кзден таса кеістіктерге тефлонды жамылыдаы кабельдерді тсеу те ыайлы, йткені ол ПВХ-жамылыдаы кабельден грі нашар жанады жне жану кезінде улы газдарды шыарады.
Стандарттармен ата трде аныталмаан, біра желіні жмыс абілетіне айтарлытай сер ете алатын кез келген кабельді таы бір маызды параметрі – бл кабельде тарауды жылдамдыы, яни кабельдегі сигналды таралуыны зынды бірлігі есебімен кідірісі. азіргі кездегі кптеген кабельдерді кідіріс шамасы 5 нс/м-ді райды. Оралан жп негізінде кабельге кіретін сымдарды райсысы, ереже бойынша, изоляцияны з тсіне ие болады, ол ажыратышты деулігін, кабельді соы р трлі блмелерде орналасан жне аспаптар кмегімен баылау иын болан жадайларда айтарлытай азайтады.
Коаксиалды кабельдер. Коаксиалды кабель дегеніміз - бір-бірімен диэлектрик абатымен (ішкі изоляциямен) блінген жне жалпы сырты жамылыа орналасан орталы сым мен металды ораннан ралан электрлік кабель.
Коаксиалды кабель жаын уаыта дейін те ке таралан, бл оны жоары кедергіге тратылыымен, сонымен атар оралан жпа араанда мліметтерді тасымалдауды жоары рсат етілетін жылдамдыымен (500 Мбит/с дейін) жне тарауды лкен ашытытарымен (1 км-ге дейін жне жоары) сипатталады. Оан желіні тыдау шін механикалы трде жалану те иын, ол сонымен атар те аз электр магнитті шыуларды таратады. Біра, коаксиалді кабельді деу жне жендеу оралан жпа араанда айтарлытай иыныра, ал баасы жоары (оралан жп негізгі кабельмен салыстыранда 1,5-3 есе ымбат). Кабель соындаы ажыратыштарды орнату да иын. Сондытан азір оны оралан жпа араанда сирек олданады.
Коаксиалды кабельді негізі “шина” типті топологиялы желілерде кп олданылады. Мнда кабель сандарында сигналдарды ішкі шаылысуын болдырмау шін терминаторлар орнатылуы керек жне терминаторларды біреуі (тек ана біреуі) жерге осылуы керек. Жерге осылусыз металды оран желіні сырты электромагнитті кедергілерден орамайды жне желімен тасымалданатын апаратты сырты ортаа шыуын тмендетпейді. Біра, оранды екі немесе одан да кп нктелерде осса, онда желілік жабды ана емес, желіге жаланан компьютерлер де істен шыуы ммкін. Терминаторлар міндетті трде кабельмен сай келуі ажет, яни оларды кедергілері кабельді толынды кедергісіне сай келуі керек. Мысалы, 50 омдык, кабель олданса, онда ол шін 50 омды терминаторлар сай келеді.
Коаксиалды кабель сирек “жлдыз” жне “пассивті жлдыз” топологиялы желілерде олданылады. Бл жадайда сйкес келу мселесі айтарлытай жеілдетіледі.
Кабельді толынды кедергісі осарланан жатталуда нсаланады. Жергілікті желілерде жиі 50 омды (мысалы, RG-58, RG-11)жне 93 омды (мысалы, RG-62) кабельдер олданылады. Телевизиялы техникада ке таралан 75 омды кабельдер жергілікті желілерде олданылмайды.
Коаксиалды кабельді екі негізгі трі бар:
1) жіішке (thin) кабель, оны диаметрі 0,5см, иілгіш болып келген;
2) жалпа (thick) кабель, диаметрі 1 см, иілгіш болып келген.
Жіішке кабель жалпаа араанда кіші араашытыа тасымалдауа арналан, йткені онда сигнал ту атты шеді. Біра жіішке кабельмен жмыс істеу олайлы: оны р компьютерге тез жалауа болады, ал жалпа - орналасу абырасында атты бекітуді талап етеді. Жіішке кабельге осылу (байонетті типті BNC ажыраыштары арылы) жеіл жне осымша жабдыты талап етпейді, ал жалпа кабельге жалану шін оны жамылысын тесетін жне орталы желімен атар, экранмен байланыс орнататын арнайы едуір ымбат рылыларды олдану керек. Жалпа кабель жіішкеге араанда екі есе ымбат. Сондытан жідішке кабель те жиі олданылады.
Коаксиалды кабельді маызды параметрі болып оны сырты жамылысыныда типі есептеледі. Берілген жадайда non-plenum (PVC), plenum кабельдері де олданылады. Тефлонды кабель поливинилхлоридтіден ымбат. детте, жамылы типін оны боялуы арылы айыруа болады (мысалы, PVC кабелі шін Belden фирмасы сары тсті, ал тефлонды шін ызылт сары тсті колданылады).
Коаксиалды кабель сигналыны таралу кідірісіні деттегі шамасы кабель шін 5 нс/м, ал жалпа шін 4,5 нс/ райды.
Коаксиалды кабель екілік экранмен нсаулы (бір экран екіншісіні ішінде орналасан жне бір-бірінен изоляцияны осымша абатымен блінген). Мндай кабельдерді кедергіден оранысы кшті жне деттегілерден шамалы ымбат тыдауларды оранысы болады.
Талшыты-оптикалы кабельдер. Талшыты-оптикалы кабель - бл оптикалы диэлектрлік толын енгізушілер бойынша апарат тасымалданатын тасымалдау жйесіні трі, сонымен атар ол “оптикалы талшы” атауымен белгілі.
Коаксиалды электрлік кабельді кабельді рылысы жеіл жне оптикалы кабельді рылысына сас, біра орталы мысты сымны орнына жіішке шыны талшы (диаметрі 1-10 мкм шамасында), ал ішкі изоляцияны орнына - жарыты шыны талшы шегінен шыпауын амтамасыз ететін шыны жне пластиктік жамылы олданылады. Берілген жадайда шекарадан коэффициенттері р трлі екі затты шекарасынан жарыты ішкі толы шаылысу режимімен жмыс істейміз (шыны талшыа араанда тмен). Кабельді металды ораны болмайды, йткені сырты электр магнитті кедергілерден экрандау талап етілмейді, біра кейде оны оршаан ортадан механикалы ораныс ретінде олданады (мндай кабельді бронды деп атайды, ол бір жамылы астында бірнеше талшыты-оптикалы кабельдерді біріктіре алады).
Ешандай сырты электромагнитті кедергі жарыты сигналды принцип бойынша заымдай алмайды, ал бл сигналды, зі принципті сырты электромагнитті шыуларды тудыра алмайды. Кабельді мндай типіне жалану желіні рсатсыз тыдау шін практикалы трде ммкін емес, йткені бл кабельді бтіндігін бзуды талап етпейді.
Мндай кабельді ммкін ткізу жолаы кез келген электрлік кабельдердікінен жоары шамаа 1012 Гц-ке дейін жетеді. Бл бір оптикалы талшы арылы секундына бірнеше терабит апарат аынын тасымалдауды потенциалды ммкіндігін береді. Талшыты-оптикалы кабельді баасы біртіндеп арзандауда. Біра берілген жадайда бтіндей аланда желіні баасын айтарлытай арттыратын жарыты сигналдарды электрлікке жне керісінше трлендіретін арнайы оптикалы абылдаыштар мен таратыштарды олдану керек.
Жергілікті желілерде олданылатын желіліктегі талшыты-оптикалы кабельдер сигналыны шуіні деттегі шамасы 0,32-0,3 дБ/км райды, ол тменгі жиілікті электрлік кабельдерді крсеткіштеріне сйкес келеді. Біра талшыты-оптикалы кабель жадайында тасымалданатын сигналды жиілігі скенде, шу те аз артады жне жоары жиілікте (сіресе, 200 МГц-тен жоары) оны артышылытары электрлік кабель алдында талассыз. Аз шу 100 км-ге созылан ретрансляциясыз блінген тзулер салуа ммкіндік береді. Талшыты-оптикалы кабельдердегі сигналды таралуыны кідірісі те кп тараан кабельдер шін 4-5 нс/м райды. Бір ткізгіштік асиет есебіндегі мысты кабельмен салыстыранда аз салматы жне аз клемді болып келеді
Оларды бастысы - деуді жоары иындылыы (ажыраыштарды орнату кезінде микронды длдік болуы керек, шыны талшы сыныыны длдігінен жне оны жылтырыны дрежесінен ажыраыштыты шуіне байланысты). Ажыраышты орнату шін днекерлеу немесе шыны талшытаындай жарыты сыну коэффициенті бар арнайы гельді кмегімен желілеу. Сондытан талшыты-оптикалы кабель жиірек екі жа соында керекті типті ажыраыштар орналасан трлі зындыты алдын ала кесілген кесектер турінде сатылады.
Коаксиль кабельдер арылы сигналдарды таралуын рксат етсе де (ол шін арнайы 2-8 канала) таратыштар шыарылады), ереже бойынша, оларды бір абылдаыш жне бір таратыш арасында, бір баытта ана мліметтерді тасымалдау шін олданады.
Коаксилды кабельдер микрофонды сер деп аталатын механикалы серлерге (ультрадыбыс) сезімталды болып келеді. Оны азайту шін жмса дыбысты жтыш жамылыны олданады. Талшыты-оптикалы кабельдерді тек “жлдызша” жне “саина” топологиялы желілерде олданады. Берілген жадайда сйкестікті жне жерге осуды ешандай мселелері жо. Кабель желі компьютерлеріні идеалды гальваникалы бастауларын амтамасыз етеді.
.
Бл типтер арасындаы негізгі ерекшеліктер кабельдегі жары сулелеріні туіні р трлі режимдерімен байланысты.
Бірмодалы кабельде практикалы трде барлы сулелер бір жолмен теді, нтижесінде абылдаыша бір уаытта жетеді жне сигналдарды пішіні заымдалмайды. Бірмодалы кабельді орталы талшыты диаметрі 8-10 мкм жне жары толыныны зындыымен салыстыруа келеді (1300 мкм толын зындыымен жарыты береді). 
Бл жадайда сигналды дисперсиясы жне шыыны те маызды емес, ол кпмодалы кабельді олдану жадайындаыдан грі сигналдарды те лкен ашытытара тасымалдауа ммкіндік береді. Бірмодалы кабельдер шін жары толыныны талап етілетін зындыымен ана пайдаланатын лазерлік абылдаыш- таратыш олданылады. Мндай абылдаыш-таратыштар ымбат жне заа шыдамайды. Кпмодалы кабельде жары сулелеріні траекториясы крінетін шашырау бар нтижесінде кабельді абылдау соында сигнал пішіні заымдалады. Орталык талшыты диаметрі 50 жне 62,5 мкм, ол тасымалдауды толын зындыынан лкен болады.