Баылау сратары

1. Жалпа таспалы жне бойлы лыпты таспалы тасымалдаыштарды німділігін есептеуді дістемелеріні андай айырмашылыы бар?

2. Татайшалы жне тілімді тасымалдаыштарды айырмашылыы?

 

 

Таырып 10. Тарту жмыс органысыз здіксіз клікті машиналар.

Масаты:Тарту органысыз тасымалдаыштарды конструкцияларымен таныстыру.

Жоспар

1. Брандалы тасымалдаыштары.

2. Шайалан, латыруа арналандар жне ауа клікті рулар.

 

Стационарлы, суырмалы машиналарды сусымалы, дымыл, сйы жантайан горизонтальды жне тік ауыспалылыа арналан брандалы тасымалдаыштар оса салынан агрегаттар трінде халы шаруашылыта ке кп таралан. Кендік жолда иілгіш шнектер арылы тасымалдау ммкін болып келеді. Бл тасымалдаыштар ттас: оларда ауыр орган жо болады.

Шнектерді ртрлі технологиялы операцияларды орындалуы шін олданады: бидай дндерін уландыру жне кептіру, азытарды арластырулары жне лестіріп берулері, жне т.с.с

Шнектерді конструкциясы улы, ащы иісті жне тозаданушы жктерді тасуа рсат етеді, жне оларды орында тиеуді жне жк тсіруді транспортер зындыымен.

Брандалы тасымалдаыштар жк тсіретін рылыдан, жк тасыан жне жк тсіретін рылылапынан тзіледі.

Бранда – е басты жмысшы орган; аптама, тіреу йглектер жне баса элементтер – осалылар.

Ауыстырылатын материал тріне жне таайындаулар туелділігінде бранда блінеді: жаппай - сусымалы жне сйы жктер шін;таспалы – лкен кесектік жне жабысып алан жктер шін(оны олданады,мысалы, ртрлі компоненттерді араластыруына арналан,азытыр); лопастный –кшті жабысып алан жне талшыты жктерді белсенді аралатыруына арналан; шиыршыты – иілгіш бырларды исы сызыты ауыспалылы шін. Орауды бранданы сол жне о баытпен айырып таниды; батуларды санымен – бір жне кпбатырулы. Орау баыты машиналар кинематикамен ескертілінген, ал батуларды саны – жк трімен.

Бранда кш біліктік рекет астында сйрету принципымен тасымалдаыш аптамасында жк орын ауыстырады. Жк аралы ажалуды жне аптамамен жне бранданы ауырлы кштерімен бірге жк айналуымен стап алынады. Жк жне бранда брышты жылдамдыыны айырымыны себебінен жкті тік баытымен орын ауыстыруы жзеге асырылады. Центрден тепкіш кштер арасында айналан жк аптамаа ажалу кшімен тотатылады.

Шнектерге жоары энергия сыйымдылы, уатылу жне ауыстырылатын жкті саталуын мінездемелі (бидай дндері 2%), жне де аптама мен бранда беттеріні маызды тоздыруы.

Брандалы тасымалдаыштара материал орын ауыстырады - жкті физикалы - механикалы асиеттерінен туелсіз, жайлар, транспортерді геометриялы жне параметрдік параметрлеріні. Біра жк кішкентай блшектеріні озалыс траекториясы ртрлі жне бранда айналуыны жиілігіне туелді.

Жай жретін тасымалдаыштары мінездемелі <_к, яни аты брышты жылдамды азыра сыннан. А блшегіні озалу траекториясы m²R<mg араатынасымен аныталады, яни А блшегі бір уаытта біліктік ауыспалылыпен згергіш радиуста тербелмелі озалыстар іске асырады. Жай жретін шнектерді жабыса, жабыса жне байланысты жктер шін олдануа лайыты: буланан картоп, силос, навоз-сыпец жне т.с.с

Жрдектерді тасымалдаыштара сйкесті >_к жне m²Rf²>mg, материал центрге тепкіш кштер рекеті арасында аптама бетімен центрлес орналасады, ал А блшегі брандалы серіппе суреттеушіні р_м адындап р адым азыра траекториясымен озалады. Жк кішкентай блшектерді бір текті еместігі себебінен оны тиеу жне араластыруыны наты траекториясы крделі. Сусымалы жне сйы жктерді горизонтальды, жантайан жне тік тасымалдауы жанында осындай шнектер олданылады: бидай дндеріне, сйы иа, азыты оспалара жне т.с.с

Брандалы тасымалдаыштар жмысы тыыз байлаулы жне зімен келісілген аралы негізгі процестерден тзшледі: тиеу, сондытан шнек жобалауы жанында ажетті амсыздандыру німділікті орынды араатынасы Q₃ , жк тасыанды Q_т жне жк тсіретін Q_p рылыларды.

Q₃> Q_т> Q_p жадайында энергия шыын, уатылуы жне жк саталуы жоарылайды тасымалдаыш тіпті соылады. Q₃< Q_т< Q_p жадайында негізгі талап жне тасымалдаыш жмыса абілеттігін амтамасыз етілуі орындалады. Сол уаытта шнек німділігі Q= Q₃. Тасымалдаыш жмыс схемасы жне элементтерді конструкциялары шнек німділігіне маызды сер етеді.

Тиейтін рылы тасымалдаыш санды жне сапалы крсеткіштерін анытайды. Осында бранда жне материалды те крделі рекеттестіктері болады. Мысалы бранда айналу жиіліктеріні п артуымен Q₃ жне Q_p німділігі кемиді, ал Q_т німділігі айын шекке дейін седі. Блай, тиейтін рылыдаы бранда блімі зімен крделі айналан жапышты сынады жне тиейтін бункерден тсетін жк сел жолдарында ысым тежейтінге жасайды. Сондытан жрдектерді шнектерді тиеу жасаруына арналан арнайы оректенгіштерді ондырады.

рекет принцибымен гравитация(здігінен аулар) жне мжбрлік тиеулерді айырып таниды.

Жк селі кинематикасымен здігінен ау тиеуді келесі трлерге болады: біліктік – бранда осьтерімен бойлай жк озалысы; брышты – жк брыш астында беріледі; айналма – тиейтін камера кеейтуімен немесе бранда тиеуімен жетеді.

Шнек тиейтін блімдерінде бранда зындыы сынылады: l_з =(1,5…2,5)р.

Жк жасы дуалына жне бастапы кедергілерді тмендеулеріне арналан адындап бірте-бірте демелімен брандаларды зірлейді.

Тік шнек німділігі горизонтальды німділікті 30…40% пайызын райды. Шнекте айналма тиеу камера орнатанда оны німділігі 6…23% артады, ал коректенгіш – 1,7…3 есе.

Шнекті жк тасыыш блімі брандадан жне науадан тзеледі. Тасымалдау процесі ауыстырылатын материала брандалы бетті толассыз серінде болады. Е басты параметр- бранда айналу жиілігіне жне баса факторлара туелді, жкті біліктік бойымен ауыспалылыты жылдамдыы, (жай жретін) горизонтальды шнектерді аптамасы ашы, ал атты екейтілген жне тіктерді (тез жретін) бырлар трінде орындалан. Ашы науаларда тасымалдау брандаа толы абатпен тиелген кезде ммкін жне олармен енжар орын ауыстырыланда; осындай жадайда німділік коэффиценті бірліктен лкен.

Жк тсіретін рылы жк ауыспылылы процеске сер етеді. Біліктік жне айналма схемаларда жк тсіруді е лкен німділігін алады, сонымен атар жк тсіретін камерада бранадалы бетті жо болуы. Жк тсіретін рылыларды брышты конструкциялар жанында німділік 7…12% -а аласарады, ал уаттылы шыыны жоарылайды 50% -а жне одан да кп.

Конструктивтілер: бранданы D диаметрі жне р адым; оларды араатынасы k_p= =0,6…1,25; білікті диаметрі d_в; кинематикалар: айналу жиілігі n жне брышты жылдамды ; эксплуатациялытар: німділікті дифференциалы коэффиценті k_п жне ажалу коэффиценті f (соысыны суімен німділік кемиді). лкен жне кіші k_р мндеріні тадауы німділікті кемуіне келіп соады.

Бранда диаметрі 50…400 мм шектерде аныталады, жкті тріне туелді тік шнектерді німділік коэффиценті 2...3 есе кемиді, ал бранданы айналу жиілігі 5…1300 мин^-1 шектерінде згереді.

Халы шаруашылыында брандалы тасымалдаыштарды олдану аясы ке – азыдайындау механикаландыру жанында, и тасымалдауында, жемфуражды німдер, тамыржемістерді жне сусымалы жктерде.

Шекараны ар жаында шнектерді зындыы 3…16 м,электромоторды келтіруімен немесе ішкі жану озалтышыны 2…40 т\ч німділікпен, трінде мбебап транспортерлерді олданады.

Шайалан конвейерлер зімен арнайы ауыр органсыз жк тасыыш рылыны сынады. Олар сусымалы жктерді ауыспалылыына арналан. Жмысшы орган науа немесе быр трінде берілген баытта тербелулер жасайды.

Тербелулермен шаырылан жмысшы органны, рекет принцибы жк селосты кштерді олдануында негізі салынан. Науаны тзу жру кезінде селосты кштер ажалу кштерінен азыра, сондытан жк науамен бірге орын ауыстырады, кейде тасымалдау баытымен жып беріп кірумен. Кері жру кезінде селосты кштер ажалу кштерінен кп жне жк селостыпен науамен сыранайды немесе тасымалдау баытымен шу іске асырады.

Жкті науамен озалысыны мінез-лы туелдігіне конвейерлерді бліп тастайды:

Науа тбінен айырылмай орын ауыстыратын, тпке жк траты немесе згерілетін ысымындаы инерциялытар;

Тербелмелілер, ауыспалылы науа тбінен жк кішкентай бліктерін жлып алуымен микролатырулармен іске асырады.

Шайалан конвейерлерді артышылытары: конструктивті атаруды арапайымдылыы; сйкелушілерді те аз немесе млдем жо болуы; ызмет ету ыайлыы; жмысшы орган герметизация ммкіншілігі жне тасымалдау технологиялы процестермен бірлесулері (себу, кептіру жне салындату); ызметтілігіні за мерзімділігі.

Ауылшаруашылы ндірісте шайалан конвейерлер тамыржемістеді беруіне арналан ТПК-5/10 трансспортермен сынылан. Ол райсысы з келтіруі бар екі тетелес орналасан секциялардан ралады. Пісірілген трапецеидалды има конструкциялы секцияны 12 м зындыымен жктасушы органы аныталан жайтанан рессорлара сйенеді. 4,83с^-1 науаны тербелулер кезінде німділк 5 т/ч, ал 5,66 с^-1 жиілкте німділк-10 т/ч.

Шайалан конвейерлерді кемшіліктеріне жатады: жктерді жне клдей жктерді жантайан бетпен жоары тасымалдауы кезінде німділікті тмендеуі; жабыса жктерді тасымалдауы ммкін еместігі; тіреу конструкцияларына дірілдеуді берілуі, рамалар жне жабулы имараттар; айра жктерді инерциялы транспортерлермен тасымалдауы жанында науана маызды тоздыруы.

Науа тбіне траты ысымымен инерциялы конвейер науа осьтерін бойлай тербелмелі озалыстар іске. Науаны тзу жне кері жру жанында ртрлі тездетулерді жасауына арналан екіисышипті немесе кулисті – исышипті привод олданады.

Науа тбінде орналасан затты кішкентай блікке F_g=mg; F_f=mgf жне F_и=ma кштері сер етеді. Кішкентай блшек науа бойымен F_и F_f шартпен озалады. Ауыспалылы материалды баытымен немесе оан арсы баытпен ммкін. Біра жол l₁ сыранауды ала жрумен кп, журіне арсы l₂ араанда. Сондытан конвейерді ауыспалылы абілеттігі

k_т=

осындаы l₀-науаны жруі.

k_т лкен мндері науаны абылданан жру кезінде кбірек жк ауыспалылы жылдамдыыны амсыздандырады.

Ауыспалылыты е лкен абілеттілігі k_т = 1,0…1,65; оны одан кейін артуы динамикалы жкті тиеулерді суіне келеді.

Конвейер науаны жантайан орналасуы кезінде ауыспалылыты жылдамдыы ылдины брышына туелді. Жантайан науада материал кішкентай блшегіне келесі кштер сер етеді: F_g=mg ауырлы кш, науаны нормалы реакциясында F_п= F_gcos, растырушы ауырлы кш F_gsin, кішкентай блікті науаа йкеліс кші F_f=f F_gcos жне кішкентай блшекті инерциялы кші F_и=ma. Сол уаытта шекті тепе-тедік шарттарынан f=tg ажалуы коэффицентті кішкентай блшекті жоары жне тмен сыранауды бас кезінде тездетулер келесі трде болады:

а₀^'= а₀^''=

 

Осымен, тмен тасымалдау еісті кез-келген брыштарында ммкін, біра жадайында здігінен ау басталады. Еіс бойымен жоары тасымалдау тек ана кіші брыштарында ммкін.

Инерциялы конвейерлерді, кг/са, німділік

Q_m=k_vA_жс,

осындаы kv=0,5…0,8 быр немесе науаны толу коэффицентті; Аж- науаны ауданы, bh0 те, егер h0= (0,4…0,6)b, немесе 0,25D2,м2 бырды; с=(0,15…0,45) м/с- ауыспалылыты орташа жылдамдыы, эмпиризмдік формуламен олданылатын с= (мндаы f=0,2…0,8 – йкеліс коэффицентті; r- исышипті радиусы, мм.)

уат, Вт, тмендегі формуламен жуы аныталады

P=Q_mgLk_c,

осындаы L- конвейер зындыы, м; k_c=1,5…2- керілу коэффицентті.

Науа тбіне згергіш ысымымен конвейерді айырыша ерекшелігі келісіде, рамада = 20…30º тікке брыш астында бекітілген, серпінді элементтерде (рессорларда) науа орнатылан. Шатунды-исышипті немесе баса оздырышты рекетіні астында науа зіне меншікті осьа бойлай брышымен шайалады.

Кинематика жне динамикалыты жмыс тртібіні дрыс тадау туралы айтуды _н жне _ж науа мен жк жылдамдытарыны жне науаны деуіні а_н диаграмасын ру негізінде болады. Жобалау кезінде келесіні еске алуа келеді: жк науадан айырып алмауы тиіс; науаны кері жру жанында жк селосты кштерді рекет етуіне карамай ала озалысты жаластыру тиіс. Осы кері ауыспалылысыз жкті ала соатын озалыстарды жетуге рсат етеді.

Науамен жк кішкентай блшектеріні брыш астында орналасан, брышына баытталан тербелулер баытында тепе-тедік жне озалыстарды шарттарын арап шыайы.

F_иsin F_gcos кішкентай блшке озалысыны шартты амтамасыз етеді. йткені F_иmasin sin (мндаы - тербелуіні фазолы брышы; егер = 90º а = А , А-тербелу амплитудасы ) жне F_g=mg, осыдан А sin gcos. Сонда жмыс тртібіні коэффицентті,

Г= Осындай жолмен,

А

Науаны кері жру жанында кішкентай блшекті ала жруін амтамасыз етілу шартын, х осьа кштерді проекцияларды сома тедеуінен табамыз:

F_иcos> F_gsin+f(F_gcos-F_иsin).

згертулерден кейін

А =

Ктеру брыш 10…15º ыпалын жасауы еске алына ,німділік аныталады. Ктеру рбір градусына німділікті 3% кемуі жете алады. 50…140 мм жне =20º n жгі абатыны биіктігін бірдей деп абылдайды.

Жмыс тртібіні коэффиценттімен Г сипатталатын, тртіппен инерциялы жмыс пен тербелмелі конвейерлер ажыратылады. Тербелмелі конвейерлер шін Г>1. Бл нормалы селосты растырушы кш нормалы ауырлы растырушы кшінен кп екені білдіреді, кішкентай блік науаны бетінен айырып алады ауыспалылы прцесс кезінде. Тербелмелі конвейерлер тербелулерді жоары жиілігіне ие болады п=7…100 с^-1 жне салыстырмалы аз амплитудасымен А=15…0,2 мм.

Салпынша серпінді жйесіні туелділігіне арай конвейерлер бледі:

Жасы естілетіндер(резонансные) – орта жне ауыр лгілерді руларда; Оларды п ашуландырушы кш тербелулеріні жне п₀ зіне меншікті тербелулерді таяу немесе бірдей .

0,85 1,25 – траты тжмыс амтамасыз етіледі;

дорезонансные– олара п< п₀ талапа сай келеді, аз таралан. зарезонансные - олара п> п₀ тиісті, аспалыларды жеіл лгі конвейерлерде олданады. Жіберу жанында жне конвейер аялдамасына серпінді элементтер тыыз-таяды лкен кштенулерді сынайды.

Тербелмелі конвейерлер келесі белгілермен айырып таниды:

рылы принципшіл схемасымен – горизонтальды жне ктеру брышы 15º дейін пологонаклонные, спираль трізді тік науамен;

Жктасушы органны клдене има трімен – быр тріздес(домала, квадратты жне тікбрышты) жне науа тріздес(тікбрышты, жарты щенберлес жне трапеция трізді);

Динамикалы мінемдемемен – шала жне салматылар;

Шайалатын кпшіліктерді санымен - бір-, екі - жіне кпмассалы.

Тжірибелі зертеулермен жне тжірибімен есеп айыратын кепілдемілер біріктіре ана, тербелмелі конвейерлерді жобалау сратарын шешуге болады.

Тербелмелі конвейерлерді жк ауыспалылы процесі крделі былыстармен орындалады, оны физика-механикалы асиеттеріні жне ауа кедергілеріні ыпалыны жасауы. бырларды секірмелі озалыс кезінде жк астында жне стінде сирету айматары жне жоары ысымдары жасалады,сіресе клдей жктерді тасымалдауы жанында. Науаны тозы азаюына арналан, жк пен науа бірге озалыс уаытына тппен сыранамады, яни рбірмен крнектіде науамен шапша контактіден кейін келесі ыру тиісті еру. Жк озалысыны осындай тртібі толассыз ктеріп тастау тртібімен аталады. Теориялы аныталан, толассыз ктеріп тастау тртібінде ауыспалылы ммкін келесі шартта

Г=

осындаы –кез-келген наты сан.

=0,1,2 жне т.с.с деп алып, сйкес жмыс тртібіні Г коэффицентіне 1;3,3; 6,36 жне т.с.с мндерін аламыз. Егер Г=1 болса, онда кішкентай блшек лшенген кй-жадайында болады; Егер Г=3,3, онда шу уаыты t_п=Т, яни период уаытына те, ал Г=6,36 жадайында t_п=2Т, яни рбір екі тербелістен кейін кішкентай блшек науа тбімен итеріледі, ол лкен тездетулерге жне сйкесті жкті динамикалы тиеулерге ертіп келеді. Кішкентай блшекті t_п=Т шу уаытында, теориялы ауыспалылыты е лкен эффектісі байалады. Сйкесінше, жмыс тртібіні коэффицентті 1<Г<3,3 аралыта тадалуы тиіс.

анау тжірибелері негізінде келесі мліметтер сынылады: Г=1,2…3,3 жне тербелу жиілігі п=7,5…50с^-1 А=0,2…8,0 мм – бидай днді жне кесектік жктерге арналан жне А=0,5…15,0 мм –клдей жне нтатріздес шін.

Ауыспалылы жылдамдыы_с – конвейер німділігін анытайтын жне жкті физика-механикалы асиеттеріне жне тербелу параметрлеріне туелді, параметр.

Амплитудасынын жне тербелулерді жиілігінен суімен ауыспалылы жылдамдыы жоарылайды. Сондытан жобалау кезінде ммкіндігінше е лкен мндерін ескерту ажет. Соан арамастан жеіл жне ыса конвейерлерге арналан жмыс тртібіні коэффицентті, егер жмысшы органны конструкциясы беріктігі мен аттылы шарттарынан рсат етсе, 6-а дейін жеткізуге ммкін.

А жне рбір наты шешімдері шін тербелулерді баыт брышыны йлесімді маыналарын =15…45º тандаанда максималды жылдамды жете алады. кіші мндері тербелулерді арынды тртіптеріне кбірек талапа сай болады. Е кп олданылан мндер =20…30º.

Тербелмелі конвейерлер мен коректенгіштер негізінен жкті горизонтальды ауыспалылыа арналаныны арамастан, кей-кезде практикалы жмыстарда ылди науаны орнатыландыы дрыс болар еді. Сонымен атар німділікті жнге келтіргенде осы шартты олданады. Науа ылди брышыны е кп абылдайтын брыштар ±10º щегінде жатыр. Жоарыа тасымалдау кезінде брышты 10º кбірек суі німділікті кпек тмендеуіне келеді, ал ылди тасымалдау кезінде – здігінен ауына. В.А.Бауман формуласы арылы жк тасымалдау жылдамдыы аныталады.

_с=(k₁±k₂sin)Acos

мндаы k₁=0,2…1,1 жне k₂=1,5…2,5- коэффиценттер, жкті физика-механикалы асиеттеріне туелді.

k₁ лкен мндерін кесектік жне зара байланысан жктер шін абылдайды. Тйіршікті жктер шін коэффициент k₂=1,6…2, саталан рескел азытарды жне комбикормны шін -2,3…2,5.

Виброконвейер німділігі – бірнеше крделі параметрлеріні функциясы: тербелу жиілігі мен амплитуданы, науаны геометриялы млшеріні, тасымалданатын жкті физико-механикалы асиеттері. Науаны b еніні мен тасымалданатын абатты h алындыыны суімен німділік седі, біра су шегі екпіні Q_m h бойынша тотатылады.

Жеілшашыраны материалдар шін k= =0,3…0,8 жне одан лкен мндерін абылдау ммкін. k кіші мндері h=120…140мм мндеріне сай болуы тиіс. Тар науалар кезінде німділік су екпіні аз, себебі пристенного тежеу кші серінен.

_max жне _min жылдамдытарыны ауытуы абыра жанында _с желіден маыздысыз жне 3…5% шектерінде орналасады. hb сел клдеен ималарына німділік сззіс туелді. німділікті анытаан кезінде толтыру коэффиценттін k_v=0,6…0,9 абылдайды; науа шін – мндері лкенірек. Латыруа арналан транспортерлер сусымалы, байланысты жне кесектік жктерді ауыспалылыына жне ндеуіне арналан. Латыруа арналан транспортерлер жмысшы органдарды кмегімен лкен жылдамдыта, аныталан араашытыа,материал кішкентай блшектеріні баытты шуына арналан кинематикалы энергияны береді.

Бидайды дндерін тиегенде жне тсіру кезінде латыруа арналан транспортерлер олданылады; гидромелиоративтік жмыстарында грунттарды ауыспалылыында, тиеу силості жне буртты жабу; бліп тратын жмыстарында – рту, и, компос, мны шашып тастау жанында. Асты оймаларында жне асты тотарында олар кп таралан. Бл машиналарды артышылытары: аз энергиясыйымдылы; конструкция ттастыы; лкен ептілік; ртрлі баытта жне рен жететін орындара материалдарды тасымалдау ммкіншілігі. Бидай дндерін латыруа арналан машиналарымен жргізгенде ылалдылыты 3…5% тмендетуге болады, ал температурасын 30…35º -тен 20ºС –а дейін, зиянды жндіктерден тылу жне дндерді сорттара блуге ммкіндік болады.

Дн кішкентай блшектеріні шу жолы 30 м аспайды, грунттын,

шашылыш жне баса жктерді-40 м. Латыруа арналан машиналарыны німділіг 200 т\ч жне одан да кпке жетеді.

Жмыс тртібіне арай латыру машиналарын толассыз жне отын-отын рекетті деп таниды, ал рекет принцибыне арай, аныталан араашытыа жмысшы органа йкелу арылы жкті кішкентай блшектеріні баытталан озалысына кинетикалы энергия беруімен, басып алумен- итерумен жне иыстырылан тсілмен.

Латыруа арналан транспортерлерді негізгі жмысшы органдары ленталы, лопасты, диск тлалы, айналмалар жне вентилятор трінде болады.

Ленталы латыру машиналар–принципті бл ленталы транспортерлер, жкті азат шуін амтамасыз ететіндер. Олар бір - екіленталы жне исы ленталы болады. Бау(лента) тегісті жне жк басып алуына арналан клденен абыралы бола алады.

Жк блшектері бауа v_н бастапы жылдамдыпен тсіп, v_л >v_н жылдамдыпен озалады, олар мен бау арасында пайда болан ажалу кшімен елігеді, жне шуды(метания) соы v_к жылдамдыына ие болады.

зіні лкен зындыынан, бауды маызды тоздырудан, латыру брышыны (<) жне блшектерді бастапы жылдамдыты (v_k до 3…4 м\с) шек оюны себебінен – бірленталы латырушылар кп таралмады.

Иілген баулы латырушы кбірек компакті. Жолды иілген учаскісінде центрден тепкіш кші рекеті нтижесінде бауа ажалу кші седі. Тменгі жне жоары шумен латырушыларды айырып таниды. Соысыны артышылыы – дабыл амту лкен брышы, кемшілік- жкті бауа апару кезіндегі конструкциясынын крделілігі.

Тартыш жне бастаушы дабылдарды оршап, тйы баудан тзілген, тменгі шумен латырушы кбірек олданады. Катушка трінде орындалан бау дабылмен иілген. Сйтіп келгенде, аралы баумен жне дабыл жа тегеріштерімен бункерден тиеулер - материала арналан канал жасалады. Биік німділікпен ожалы етушілер екіленталы латырушыларды сияты, иілгенмен баумен машиналара арналан, толассыз автоматты тиеуді амтамасыз етуші коректенгіштер ажет.

здігінен дербес жне силос жинаушы комбайндерге, шпжинаушы машиналара оса салынан агрегаттар ролінде лопасты латырушылар ке олданылады.

Латырушыны жмысшы органы – жк блігін алатын жне кішкентай бліктерге берілген араашытыа дербес шуа арналан жылдамдыты беретін алаты донала. Тасымалдау процесі ала пен материал контактісімен жне оан азат шуа жеткілікті кинетикалы энергияны беруімен жзеге асады. Осыан арамастан материал шу жылдамдыы v_к ауа жылдамдыынан v_в кп, салдарынан жкті аэродинамикалы кедергі азаяды. сас былыс ыса бырларда немесе ашы беттететін науаларда кішкене (4…5 м дейін) араашытыа латырушыларда байалады. уедегі сел жасауына барлы энергияны 6 -15 % шыыны жмсалады.

Жабы бырларда лкен зындыа тасымалдау кезінде, v_kv _в жадайында транспортер ала донала арылы материал кіргізумен пневматикалы функцияны орындайды.

Ашы жне жабы типті алаты латырушыларды аптама трімен айырады. Машина озалыс кезінде бірінші типті латырушыларда жк доналатара беріледі, ал екінші арнайы рылдара немесе транспортерлерге.

Кинетикалы параметрлер жне негізгі функциялар: аптама лгісі, оны диаметрі жне ені (D жне B), ала саны(z), айналу жиілігі (n) жне айналадаы жылдамды (v_t).

Латырушы жмысыны йлесімді шарттары материал беруді орны дрыс тадаумен жне крекше соына баытты алып тастауды материал концентрациясымен амтамасыз етіледі. Ол материалды айта айналымдарынан сатайды. Осындай шек ойылан айма 15, б суретте штрихталан.

Келесі ерекшеліктерді есепке ала отырып аптама трін тадау ажет: тармдалан vR=0 жылдамдыында жне тангенциялды латыруда (15,а суретте), патрубок абыралара ажалудан кедергі алу шін кп кеейген; vt жне vR лкен жылдамдытарында тастау орындары жанында кішкентай блшекті шу шарттарын жасаруларына арналан табалдыры болу тиіс.

Латырушыны геометриялы млшерлері округтік жылдамдыа туелді: сусымалы жктер шін v_t=9…20 м\с, байланысан жне жабыса материалдар(топыра, силос) шін v_t=30…45 м\с, алаты латырушылар шін маыналары азыра. олданылатындарды латырушыларда ала доналатарды диаметр D=0,4…1,3 м, аптама еі В=160…240 мм, быр диаметрі немесе оны еі (0,8…1,0) В, алатарды саны z=2…6. алаты доналатарды айналу жиілігі n=200…1400 мин^-1. Ауумен тарамдалан алатар жайастырады ала 2º дейін жне арта 12º дейін ауытиды.

15 сурет. Латырушыларыны пневмолатырыш есеп-исабына схемасы:

а – ашы алаты; б жне в- v_t жне v_k.туелді аптаманы бейнелеуі

 

Латыру жылдамдыы v_k= сйкес формулалар арылы анытауа болады, егер латыруды L зындыы H биіктігі берілсе.

Тік немесе жантайан айналу осімен диск тлалы латырушылар (16 сурет)зімен машиналарды ерекше тобын сынады. Тегіс жне абырасы ырсиан ары тегеріштер болады. Оларды негізгі таайындауы – тасымалданатын материалды (мны, ины, рту, тынайтыштарды жне т.с.с) бет стіне шашу. Сйтіп келгенде, осы машиналарда тасымалдау латырумен технологиялы операцияларды орындау шін олданады.

Материал жылдам айналатын,зіні артынан жк еліктейтін тегерішке беріледі. Тегеріште орналастырылан озалысы жанында центрден тепкіш селосты кш крінеді. Ол кш радиус бойымен баытталан жне кішкентай блшекті R тегеріш ортасынан перифериіне жылдамдыыны кбеюі озалысына жадай жасайды. Жк кішкентай блшектері тегеріш жиегінен жылдамдыпен тсіріледі

v_k= .

мндаы v_{t жне} v_R –жк кішкентай блшектеріне тарамдалан жне тегеріш жиегіне сйкесті айналадаы жылдамдытары;

k₀=

кіші мн – сыранауды лкен коэффицентіне ие жктерге арналан.

Диск тлалы латырушы келтіруіне арналан уаттылы шыыны олданылады: кішкентай блшекке кинетикалы энергияны беруге; алатарды кішкентай блшектерге соылуы жне саталыу; тегеріш пен алатара жкті ажалу кшін жне тіректерде ажалу кедергілерін жеу. Есеп-исаптарды алдын-ала уаттылыты анытау шін

Р=

мндаы k_оп2 – тжірибелі коэффицент; –ПК озалтыш механизмыны.

 

16 сурет. Тегеріш тлалы латырушыны слбасы:1- бункер; 2- білік; 3- алатар; 4-тегеріш.

 

Вентилятор лгідегі латырушылар(17 сурет, б)рылымен жне рекет принцибіне арай пневматикалы тыыздаыш транспортерлерге сас.Материал кішкентай блшектеріне кинетикалы энергияны хабарлауы жне оларды уып жете алуы ауа ысымы астында болады.

Тасымалдау барысында сепарация процесі іске асады: алысыра ауыр кішкентай блшектер кбірек орналасады. Ауыстрылатын материалды таратулары 17,а суретте крсетілген. Осындай транспортер ауыспалылы аралы операциялары шін олдануа болады. Сондай транспортер ауыспалылы аралы операциялары (егер фракциялара бидайды дндерлері бліну масаты ізіне тспесе) шін олдануа болады.

Венетиляторлы сыпырыштарды есебі (17,б сурет) жылдамдату жерінде блік жылдамдыын, трубопроводты зыдыын, ысымын жне мытыын анытауа негізделген. Блікті щектік мнді жылдамдыын мына формулармен анытайды:

vk=vв- ;

мндаы vв=20…50 м\с – ауа жылдамдыы немесе vв=(2…4)vкр; vкр- критикалы жылдамды; kпр =kлАв/g- желкендік коэффиценті; А-аудан (миделево сечение); kл=0,12…0,25- беткі кедергі коэффиценті.

Жуы жылдамдыын мына формуламен анытайды:

vk=(0,5…0,8)vв.

Жылдамдату бырыны зындыын 2...4 аралыында алан жн.

 

17 сурет. Латырушыларды есеп-исабыны схемасы:

а – бидай дндеріні шу траекториясы; б - вентиляторлы; I, II, III, IV жне V – жем фракциясы; 1 - бункер; 2-бырлар; 3- желдеткіш.

 

Пнивматикалы орнатуларды ке олданылуы оларды механикалы алдында бар артышылыы шартталан. Оларды озалу принципі 68 быр бойымен озалатынауа потокымен жкті озалуымен аныталады.

Пневматикалы тасымалдаыштарда шп жинау, солома жне шпті маялау жемді тиеу жне тазарту , силосты салматы жинатау жне тиеу,

мал фермасында азытарды тасымалдау шін олдануа болады.

Ауалы тасымалдаыштарды артышылыы: анда да болмасын трассада тасымалдауды олдану ммкіншілігі; кішкене металлсыйымдылыы ; техникалы ызмет крсетуде операцияны иын болмауы; автоматизацияны жоары дегейі; аз щыынмен итерусіз жмыстар; тасымалдау кезінде жкті ауыту жне желдету, бл жем шін оны ылалдылыын 1,0…1,5% -а тмендетіп жне кенелерден залалсыздандыруы шін сіресе маызды. Ауалы тасымалдаыштарды ндіргіштілігі 100 т/са жне одан кпке жетеді.

Ауалы тасымалдаыштарды орнатулары жетіспеулігіне энергия жмсалуыны (механикалыа араанда 4...6 есе арты) кп болуы жне жкпен тйісетін бліктеріні жоары тозуы жатады. рылысы жне дісі бойынша жкті кшіруде ауалы тасымалдаыштар, аэронауа жне аэролифтті ажыратады. Ауалы тасымалдаыштарды озалу принципі бойынша сорыш, тыыздаушы жне аралас болып блінеді.

Сорыш жкті тасымалдаыштарды кішкентай аралыа кшіру кезінде олданады. Олар вентилятормен , ауа ргіштермен немесе вакуумды насостармен пайда болатын разряжениесі 10...50 кПа боланада жмыс істейді.

Бл тасымалдаыштарды шашылыш жктерді вагоннан, барждардан , арбадан, кузовтарынан складтара тсіру шін немесе транспортты ралдара жемді тиеу шін олданады. Ауылшаруашылы орнатулар кп жадайда ауаны айналадаы ортаа латырумен жмыс істейді.

Нагнетательді тасымалдаыштарды жкті лкен ашытыа тасымалдауды (3620 метрге дейін) олданады. Вентилятордан шыарылатын ысымны серінен бл орнатулар мынадай болады: ысымы тмен 1 кПа-а дейін , оны шп, солома, алдыты тасымалдау шін олданады. жем жне баса тгілгіш жктер шін олданылатын орташа (3кПа-а дейін) жне жоары (15 кПа-а дейін) ысым. Е жоары ысымдарда турбонасостар жне компрессорларды олданады. Тасымалданатын материалды егер механикалы лопасттарды сері ауіп тудырмаса немесе заым тиуі ммкін емес жкке (тымды жем, шп) арнайы тиеу рылысы арылы вентиляторды бйір отверствиесі арылы тиеуге болады.

Аралас тасымалдаыштарды айта тиеу жмыстары шін олданады. Мысалы, сатайтын орыннан арбаларды силосты салматы алу шін. Материал осымша маызды энергия саны шыыма шырайтын вентилятор арылы теді. Осы принцип бойынша пневматикалы тиеп алу жмыс атарады. Тасымалданатын материал сопло арылы иілігіш трубопроводты бойымен ауамен бірге вентилятора сорылады. рі арай орнатылу нагнетательный сияты жмыс істейді, яни ауа жкпен бірге ысым астында трубопровода беріледі жне соны бойымен жк тсіруи орнына тасымалданылады.

Ауалы тасымалдаыштарды теориясы потокта пайда болатын процестін оуына негізделген. Есептеу иыншылытары орнатудаы жеке элементтерді шынындаы кедергісіні крінуімен аныталады, сондытан есептеулер маызды млшерде тжірибелі мліметтерге базаланады.

Ауалы тасымалдаыштарды жобалау кезінде негізгі мліметтер : ндіргіштік Q кг/с;

Трубопровод жйесі;

Тасымалданатын жкті физико – механикалы рамы.

Есептеу процесінде мыналар аныталуы керек: ажет ауа шыымы Q_в,

м³/с; ауа ысымы р, Па; трубопроводты ажетті диаметрі d_т, м; вентилятор приводы шін озалтыш мытылыы Р, Вт, жне т.б лшемдер.

Материал блігі лшенген салмата немеесе зіліссіз пульстік озалыста болатын тік шыатын ауа потокыны жылдамдыы жалан жылдамдыы немесе критикалы жылдамды деп аталады.

Жалан жылдамдыынан жкті тасымалдау жылдамдыы туелді. Жалан жылдамдыы блік лшемдеріне, оны тыыздыына жне серпімділік, ауа тыыздылыына байланысты.

Ауалы тасымалдаыштарды жобалау кезінде ауа озалысын дрыс тадау маызды болады. те лкен жылдамдытар энергияны арты шыымдауа, габариттерді лайтуа жне орнатулар баасына кеп соады; жетіспейтін жылдамдыта кішкене арты тасымалдауда сынуына келеді.

Тменгі ысымдаы сорыш жне нагнетательный орнатыш шін ауа озалысыны жылдамдыын мына формуламен анытаан жн:

(81)

k коэффициентті трасса иындыынан , оспаны концентрациясына жне жкті физико – механикалы рамына байланысты: жемге k=1,25…2,5; днге k=1,5…3,7; солома жне шпке k=1,5…2,5.

Трубопроводты толуына жеткізбеу шін лкен салматы концентрациясында k_-ті лкен мні k_m коэффицентімен есепке ала отырып жне жне тасымалданатын жкті жоары ылалдылыын есепке ала отырып орындалады.

Тасымалданатын жкті блік жылдамдыы _г тасымалдаышты ртлі айматаы бастапы (П:С: Кузьмин бойынша) жылдамдыына туелді емес тік аймата _г=_в-_кр; клдене _г=0,85 _в.

Ауылшаруашылы ндірісте жне тааш нерксібінде олданылатын орнатулады кбісі концентрация коэффиценті k_m8…10 кг/кг жылдамдыы _в=10…30 м/с жмыс істейді. Е кп таралан жылдамдытар 15-тен 25 м/с-а дейін.

Концентрациялы оспаны салматы коэффиценті уаыт бірлігіне ауысатын жк салмаыны ауа салмаына (шыына) атынасы

k_m=

мндаы Q_m- орнатышты німділіг, кг/с; Q_в- ауаны салматы шыыны кг/с.

Эксплуатациялы процесінде салматы концентрациясы ртрлі коэффицент k_m орнатулыры кездеседі : жем жне таамды тасымалдау шін, оны деу шін 1...25, цементті , кмір шаы шін 20...600, шпке,мата – сыра 0,3...0,8; топыра тамырлары жкке орнатылу типіне, тыыздыа байланысты.

k_m тадау кезінде ауалы тасымалдаышты трассасы нерлым иын, оспаны сорлым аз концентрациясын абылдау керек екенін есекреді.

Ауаны салматы шыыны

Q_v=

Осы мнді Q_в-а оя отырып,(82) формуламен аныталуы бойынша, мынаны аламыз

Q_v=

мндаы _в – ауа тыыздыы: атмосфералы ысымны шартына 1,2 кг/м³; жйеде жоары ысымны кезінде 1,6…2,0; сиретукезінде 0,8…0,95 кг/м³.

Кесу ауданы жне труботкізгіш диаметрі ауаны згермелі жылдамдыында

А= d_T=2=

алыпты жылдамдыпен орнатылудаы трубткізгішті диаметрін ауа шыымыны згеруіне байланысты анытайды. Кейбір енгізулермен пневматикалы орнатулара жазуа болады: pV=idem.

Сонда труботкізгішті ртрлі кесулеріне

= = =

мндаы _в – ауа тыыздыы: атмосфералы ысымны шартына 1,2 кг/м³; жйеде жоары ысымны кезінде 1,6…2,0; сиретукезінде 0,8…0,95 кг/м³.

(83) формуласына _в мні оя отырып

d_т=

мндаы р₀ жне ₀-сйкесінше трубопроводтан шыардаы ысым жне тыызды, р₀=0,1 МПа; р_в жне _в- сйкесінше есептеулі кескіштегі ауа ысымы мен тыыздыы.

d_т=const кезінде труботкізгішті рбір кесудегі жылдамдыы айтадан ысыма пропорционал:

_в = ₀

Тжірибеде пневматикалы орнатыштар 2-трде орындалады: труботкізгішті алыпты диаметрімен – оларды приводына аз мытылытаы двигатель жараандытан эксплуатацияда олар арзан; згергіш диаметрмен, біра ауаны алыпты жылдамдыымен труботкізгішті диаметрі ауыл шаруышылы орнатуларда траты бір зындыта алады.

ысым деп жкті тасымалдау кезінде шыатын барлы кедергілерге арсы тратын труботкізгішті соында пайда болатын ысымны ртрлілігімене айтады. Бл ысымны ртрлілігі орнатылуларды тасымалданатын жеке айматарында бкіл жоалтан ысымдарды соммасына те болуы керек.

Жалпы ысым жоалуына труботкізгішті жкті енгізу кезіндегі, трубопровод бойымен жк жне ауа озалысыны жоалуы; жк жне ауаны, тсіруде жне фильтрларды тік ктеруінде.

 

Дебиет

1. Базанов А.Ф. Подъемно-транспортные машины. М., Стройиздат,!990– 312 с.

2. Вайнсон А.А. Подъемно-транспортные машины.-4-е изд. – М.: Машинострое ние – 1989 – 535 с.

3. Красников В.В. Подъемно-транспортные машины. М.: «Агропромиздат». 1987 – 272 с.

Баылау сратары:

1. Шнек німділігін анытайтын негізгі факторлар.

Шайалан трансопртерлерді трлері?