Бсеке мні, оны экономикалы рлі.

Бсеке-нім ндіру мен ткізуді экономикалы жаынан неурлым тиімді жадайлары шін тауар ндірушілер арасындаы жарыс. Бсеке - нарыта реттеушілік ызметін атарады. А. Смит – бсекені нарыты - «Крінбейтін олы» деп атаан. Бсеке арылы нарыты субъектілері з пайдасына арай рекет етіп, ттас боланда оам шін тиімділікті негізін алайды. Осы айтылан элементтерді зара атынасы арылы нары алыптасады. Бсеке – нары субъектілеріні пайданы барынша лайтуа, яни ойылан масатты жзеге асыру жолында ндірісті аса олайлы жадайлары шін ксіпкерлерді зара крес атынастар ретінде крінетін экономикалы жарысы. Бсекені бірнеше белгілері бойынша мынадай трлерге блуге болады:

Даму масштабы бойынша:

1. Жеке бсеке – жеке бір атысушы нарыты аса олайлы жадайларын тадап алуа талаптанады.

2. Жергілікті бсеке – жергілікті айсыбір территорядаы тауар иелеріні жарысы.

3. Сала ішіндегі бсеке – сала ішіндегі жарыс.

4. Сала арасындаы бсеке - ртрлі сала субъектілеріні жарысы.

5. лтты бсеке – ел ішіндегі жарыс.

6. аламды бсеке - р трлі мемлекет субъектілеріні жарысы.

Жргізу серіне арай:

1. Баалы бсеке – бааны тмендету арылы

2. Баасыз бсеке – тауар сапасы, жарнама, ызмет крсету арылы.

Ниет тсілдері бойынша:

1. Адал ниеттілік бсеке

2. Ниетсіз бсеке – нарыты ережелерін бзу, жалан жарнаманы олдану жне т.б. арылы.

Бсеке даму сипатына арай:

1. Жетілген бсеке

2. Жетілмеген бсеке (олигополия, монополия, монополистік бсеке).

Жетілген (таза еркін) бсекені ерекшелігі:Тауарды саралануы жо; німдер ерекшелігі мен сапасы жаынан айырмашылыы жо; Бааа баылауды жотыы;Баалар нарыпен белгіленеді; Тулсіз фирмаларды кптігі; Нарыа кіру мен шыуды біршама оайлыы;

Жетілмеген:

Монополистік бсекені ерекшелігі: Тауарларды айырбасталуы ммкін боландытан бааа ыпалды шектелуі; ызметтер мен тауарларды ндіретін фирмаларды кптігі;Арналуы нарытар шін, тауар мен ызметтерді саралануы; Нарыа кіру мен шыуды біршама оайлыы.

Олигополияны ерекшелігі: тауарлар шыаратын бірнеше ірі фирмалар; «баа кшбасшысыны» ыпалы болады; кейбір німдер шін тауарларды саралау елеулі; нарыа кіру иын.

Монополияны ерекшелігі: бір нім жне бір ірі фирма; тжірибе жзінде бааа толы баылау; тауарлы саралау жо; нарыа кіру те иын

Билет 3

Бсекені трлері. Жетілген жне жетілмеген бсеке теориясы.

Бсекені бірнеше белгілері бойынша мынадай трлерге блуге болады:

Даму масштабы бойынша:

1. Жеке бсеке – жеке бір атысушы нарыты аса олайлы жадайларын тадап алуа талаптанады.

2. Жергілікті бсеке – жергілікті айсыбір территорядаы тауар иелеріні жарысы.

3. Сала ішіндегі бсеке – сала ішіндегі жарыс.

4. Сала арасындаы бсеке - ртрлі сала субъектілеріні жарысы.

5. лтты бсеке – ел ішіндегі жарыс.

6. аламды бсеке - р трлі мемлекет субъектілеріні жарысы.

Жргізу серіне арай:

1. Баалы бсеке – бааны тмендету арылы

2. Баасыз бсеке – тауар сапасы, жарнама, ызмет крсету арылы.

Ниет тсілдері бойынша:

1. Адал ниеттілік бсеке

2. Ниетсіз бсеке – нарыты ережелерін бзу, жалан жарнаманы олдану жне т.б. арылы.

Бсеке даму сипатына арай:

1. Жетілген бсеке

2. Жетілмеген бсеке (олигополия, монополия, монополистік бсеке).

Жетілген (таза еркін) бсекені ерекшелігі:Тауарды саралануы жо; німдер ерекшелігі мен сапасы жаынан айырмашылыы жо; Бааа баылауды жотыы;Баалар нарыпен белгіленеді; Тулсіз фирмаларды кптігі; Нарыа кіру мен шыуды біршама оайлыы;

Жетілмеген:

Монополистік бсекені ерекшелігі: Тауарларды айырбасталуы ммкін боландытан бааа ыпалды шектелуі; ызметтер мен тауарларды ндіретін фирмаларды кптігі;Арналуы нарытар шін, тауар мен ызметтерді саралануы; Нарыа кіру мен шыуды біршама оайлыы.

Олигополияны ерекшелігі: тауарлар шыаратын бірнеше ірі фирмалар; «баа кшбасшысыны» ыпалы болады; кейбір німдер шін тауарларды саралау елеулі; нарыа кіру иын.

Монополияны ерекшелігі: бір нім жне бір ірі фирма; тжірибе жзінде бааа толы баылау; тауарлы саралау жо; нарыа кіру те иын;