Жне фискалды саясаты

Мемлекетті андай да болмасын салы жйесі негізінен екі ызметті атарады.

Біріншісі – фискалды ызмет болса, екіншісі реттеуші ызмет. Фискалды ызмет ешкімді де аладата ой»майды, себебі кез келген мемелекетті мір сруі шін аражатты ажеттілігі те маызды нрсе. Реттеуші ызмет ркімні мейлін мелекетті немесе ксіпкерді болсын, аса ызытыратын мселесі болып табылады. Брімізге белгілі таразыны екі жаы бар, біріншісі мемлекетті ажеттілігінен туындаса, ал екіншісі еркін ксіпкерлікті стаандарды мдделерінен шыады.

азастандаы салытарды атаратын реттеуші ызметіне кеінен тоталса, оны оншалыты з атына сйкес келе бермейтіні жатарын байауа болады. Негізінен салытарды реттеушілік ролі мынандай шарттара жауап беру ажет: мемлекетті бюджетіне тсетін кіріс млшеріні белгілі бір дегейінде стап отыру жне ксіпорындар мен жеке тлалар салынатын салытарды ауыртпалыын реттестіру.

азастанны 2030 жыла дейінгі даму стратегиясында болашатаы мелекетімізді негізгі байлы кзі шикізатты, соны ішінде е біріншіден мнайды экспорттау болып табылады. Екнші жаынан, салы салынатын базаны кемуінен экспорттаушы емес экономиканы баса саласындаы ызмет атарып отыран ксіпорындара жктелетін салы ауыртпалыы арта тсуде. Аталан кемшіліктерді жою шін, е алдымен салы заына жаадан згертулер ажет.Салы тлеушілер шін салы жйесіні е болмаанда ш-бес жыла дейін траты болып дамуды аса маызды шарт болып табылады. Ал арты табыс млшері азіргі салы заында ксіпорындары ішкі пайда нормаларына сйкес стеме пайда салыы арылы алынып отыр. Бл аталан салыты кемшілігі мынада: біріншіден, ішкі пайда нормасын анытау кезінде оны млшеріне р трлі себептер мен субъективті жадайлар сер етуі ммкін, екіншіден, пайда нормасын айта-айта арастырып отыру ажет, йткені шикізатты лемдік баасы кн сайын згерістерге шырау ммкін. Сонымен шикізатты экспорттаушылара олданылып келген стеме пайдаа салынатын салыты алып тастап бір ана прогресситі табыс салыын олданан дрыс болар еді.

азіргі тада ксіпорындарда ызмет атаратын жеке тлаларды жалаыларына р трлі: табыс салыы жне леуметтік салы салынады. Мселені зады тлалар жалаыны тлейтін жайын арайтын болса, онда жалаы лестіру барысында ксіпорындарды осымша аржыа шыындалуын байаймыз. Жалаы оры нерлым кбейген сайын ксіпорындар леуметтік салыты сорлым кп тлейді. азастан салы жйесінде орын алып отыран леуметтік салы компания ожайындарыны з ызметткерлеріні жалаы млшерін кбейтуін ынталандыру трма, керісінше бл салытан алай тылуды ойлап, бастарын атыруа итеріп отыр. Тек леуметтік ставкасыны жоарлыында ана болан жо, сонымен атар бл салы салынатын базада да болып трады.

азастанны жалаы алушы азаматтары леуметтік салыты ауыртпалыынан тыланымен, жалаы тлеуші компаниялара лкен ауыртпалы жктеліп отыр. Себебі жылды жалпы жалаы оры орташа есеппен аланда компаниялар пайдасыны 40-70 пайызын райды, ал осы уаыта дейін леуметтік салы ставкасы 26 пайызды раан болса, ксіпорындар

 

 

Компания ызметкелері	Тленетін жалаы млшері (теге)	45 000-нан астам млшер
1. ызметкер 2. ызметкер 3. ызметкер 4. ызметкер 5. ызметкер 6. ызметкер	50 000 40 000 60 000 20 000 10 000 30 000	15 000   55 000
Барлыы	300 000	75 000

 

Таблицадаы крсетілгендегі компанияны тек ш ызметкері ана 45 000 тг арты жалаы алады, ал жалаы оры бойынша компания

75 000 тг леуметтік салы тлемейді. леуметтік салыты салынатын жалаы оры млшерін азайту ажет. азіргі тада республика Президентіні басшылыымен леуметтік салы бойынша аталан згерістерді нтижесінде мемлекетке компаниялара, сіресе елімізді азаматтарына келер пайда айтарлытай болар еді.

Осындай объективті жне субъективті жатарды ескере отырып, келесі сыныстарды озауа болады.

Біріншісі, жеке тлалара олданылатын шегерімні млшерін згерту жне оны тек табысы тмендгілерге ана олдан, екіншіден, табыс салынан е тменгі жалаы алушыларды босату. Сондытан жеке тлаларды табыс салыына олданылатын шегерімні млшеріне кемдеген де е тменгі жалаы млшеріне теестіру ажет.

Ал орташа же жоары дегейдегі млшерде жалаы алатындар шін олданыатын шегерімді ысарту ажет.

орыта айтанда, жоарыда аталан сыныстарды жзеге асыру иына сопайды, ал олардан тсетін экономикалы тиімділік айтарлытай болары аны.

Таырып № 21

оамды ндіріс рылымы: материалды жне материалды емес ндіріс

 

Адамдарды материалды ажеттіліктерін анааттандыру шін ндіріс, яни мірлік ажеттіліктерді анааттандыру рдісі ажет. ндіріс деген ым оамдаы бір атар элементтер мен факторларды (ресурстарды) амтитын ндірістік кштерді білдіреді. Адамны барлы даму кезедеріндегі ндірісті басты факторлары жмыс кші (жеке, немесе адамды фактор) жне ндіріс ралдары (затты немесе материалды фактор) болып табылады. Алайда ндірістік кштер згеріске шырап отырады. оам ркендеген сайын олар немі дамып, жетілдіріліп отырады. азіргі ылыми-техникалы революция жадайында оларды елеулі крделенуі байалып отыр. алыпты жмыс кшіне жне ндіріс ралдарына жаа дербес маыздары бар элементтер мен факторлар осылуда .

ндіріс – бл негізгі пункті, адамдарды ажетін анааттандыру шін німдерді деу жне ндірудегі негізгі блігі. ндіріс - ­ экономикалы айналымны кілті, йткені ндіріссіз ттыну да,айырбас та болмас.

азіргі оамды ндіріс рылымын материалды жне материалды емес ндіріс деп блуге болады. Адам оамыны даму негізі - материалды ндіріс болып табылады. Материалды ндіріс саласы мір сру, жмыс істеу шін ажетті игіліктерді ндіреді. Материалды емес ндіріске ерекше материалды емес (рухани ндылытар) игіліктер ндіру, ызмет крсету саласы жатады.

Жай дайы ндірісте ндіріс процесіні клемі мен ауымы зіліссіз згермеген кйде алады. ндіріс процесіні клемі мен масштабыны еселене зіліссіз айталануын жне жаыруын лаймалы дайы ндіріс дейміз. лаймалы ндірісті трлері: 1. Экстенсивті ндіріс - факторларды сан жаынан молаюы арылы дамиды. 2. Интенсивті ндіріс – техника мен технологияны жетілдіру нтижесінде дамиды. 3. Аралас - ндіріс факторларды сан жаынан молаюы жне техника мен технологияны жетілдіру нтижесінде дамиды.

Таырып № 22