Азастан республикасында экономиканы рылымды трыдан айта ру мселелері.

азастанны тпелі экономикасы шін Жапония мен Отстік Кореяны нерксіптеріні рылымды айта ру тжірибелері те маызды.

ндірісті рылымды трыдан айта руды отстік Кореялы моделіне сйене отырып, салаларды басыы баыттарыны алты критериі олданылады:

1. Саланы экономикалы леуеті бааланады, яни лтты экономиканы салыстырмалы артышылыына сйеніп, тезірек экспортты арындату ммкіндігі.

2. Ішкі нарыта сала німіне сранысты суі.

3. Осы саланы дамуы елді е жоары индустриальды стадиясына жетуге сйкес келуі тиіс.

4. Салалар дамуы оларды шикізат пен энергия импортына аз клемде туелді болуы керек.

5. Елді сауда балансында тапшылыты аз млшерге дейін ысарту ммкіндіктерене баа беру.

6. Басым баыттаы сала дамуы аншалыты жаымды эффект беруге абілетті болып, сонымен атар экономиканы баса сектор мен саласындаы ндіріс тиімділігін амтамасыз етуі ажет.

Аталан критерийлерді талдаудан кейін тадап алынан саланы жеделдете дамыту жоспарын руа кіріседі.

Осы масаттара лемдік тжірибе крсеткендей инвестиция кздеріне мыналар жатады:

- халы жинатарын банктермен, мемлекетпен бтіндей, жартылай емес, орау кепілдіктері негізінде тарту;

- шикізат экспортынан табыс пен лтты орды ру;

- тікелей жне портфельді шетел инвестицияларын тарту;

- ксіпорынны шетел капиталымен бірлескен ксіпорындар ру.

«азастан –2030» стратегиясы»

Бадарламаны басты стратегиялы масаты – азастан республикасыны жоары индустриальды дамуа ол жеткізуді жне дамушы елдер атарынан, азіргі «азиялы жолбарыстары» деп аталатын Отстік Корея, Малайзия, Бруней, Сингапур, Тайвань сияты Азияны глденген индустриальды елдер атарына туін жзеге асыру. Осы масата жетудегі жолдар:

1. Бизнесті барлы трт дегейінде: тпелі экономиканы барлы сфераларында ылыми-техникалы жетістіктерді ашу мен енгізу жолдарында ішкі жне сырты мемлекетаралы ксіпкерлік ызметті (шаын, орта, ірі жне мемлекеттік) алыптастыру мен ынталандыру саясатын жаластыру.

2. Экономикада салалы, рылымды айта руды жзеге асыру.

азастан алымдары атап крсеткендей, азастанда з уаытында жргізілген индустриализация – ірі экономикалы іс-рекет алыптастыруа жол ашты. Біра та, республикадаы индустриализация процесіні зі, егер оны экономикалы техникалы рылымыны згерістерімен байланыстыранда - ол аяталады, оны себептері:

- технологиялы базисті штен екісі тменгі ескішеге негізделген алашы машиналы технологияларды райды;

- автоматтандырылан жне кешенді механикаландырылан ндіріс техникалы базисті штен бірін райды;

- кибернетикалы техника мен апаратты технология технологиялы базисте жекеленген ошатармен берілген.

1997 жылды араша айындаы ел Президентіні азастан халына Жолдауында тпелі кезедегі леуметтік – экономикалы орытындыны шыарылуы, тежеуші факторлары айындалып, 2030 жыла дейін жзеге асыруа кзделген жеті за мерзімді масаттар мен оларды мерзімдері крсетілді.

за мерзімді жеті басымды:

1. лтты ауіпсіздік.

2. Ішкі саяси тратылы пен оамны топтасуы.

3. Шетел инвестициялары мен ішкі жинаталымдарды дегейі жоары ашы нарыты экономикаа негізделген – экономикалы су.

4. азастан азаматтарыны денсаулыы, білімі мен л-ауаты.

5. Энергетика ресурстары.

6. Инфрарылым. сіресе клік жне байланыс.

7. Ксіби мемлекет.

ойылан масаттарды жзеге асыру шін мына ш кезеде болуы ажет:

- 1998-2000 жылдар,

- 2001-2010 жылдар,

- 2011-2030 жылдар,

2000 жылды 21 апанында Республика кіметімен кездесуінде азастан республикасы Президенті за мерзімді стратегияда аныталан реформаларды І кезеі аяталанын атап крсетті:

- леуметтік ахуалды жасарту жне ксіпкерлік ызметті одан рі дамыту;

- басаруды тиімділігін арттыру;

- ндіріс секторына несие беру;

- экономикалы шикізат бадарын згерту;

- айматы диспропорцияларды жою

Президент леуметтік ахуалды жасарту деп е маызды мселе халыты жмыспен амту мселесі екенін атап крсетті. Жмыспен амту мселесін шешуде шаын ксіпкерлікке маызды рл берілді. Осы мселелер туралы дайындалатын бадарламаларда шаын жне орта бизнесті одан рі дамыту, оларды кілдері азастан шикізатын ндеуді кеейтуге негізделген ндірістерді рауа жне дамытуа атсалысу ажеттілігі кзделеді.

Экономикада шикізат бадарын згерту мселесі шешумен байланысты кешенді рылымды саясат жргізу, яни отанды шикізатты жаа, бірінші, екінші, шінші жне тртінші сатыларын руда, ауыл шаруашылыын деу нерксібін ру мен дамытуда айын белгіленген стратегия, импортты алмастыру бадарламасын ру.

Мнай деуді йымдастыру, мнай химиясыны баса да німдеріні ндірістерін йымдастыру, мнай деу мен мнай ндіру шін машина жасау нерксібін дамыту міндеттері ойылды.

Осы жмысты негізгісі – бсекеге абілетті баа мен технология сапасын амтамасыз ету, яни бсекеге абілетті деу нерксібін ру.

Экономикалы саясатты таы бір баыты айматар дамуындаы диспропорциялар сіресе, отстік пен солтстік аудандардаы диспропорциялар, отстік аудандарда солтстік аудандармен салыстыранда жмыссыздыты басымдылыынан болатын тмен табыстар мен кедейлік дегейі бойынша халыты жіктелуінен крініс табады. Осындай диспропорция салдары халыты елді е олайлы аудандарына оныс аударуынан крінеді.

Ауыл шаруашылыы мен нерксіпті лі іске жаратылмаан леуетінде жаа жмыс орындарын руды, шаын жне орта бизнесті дамытуда арастырылатын кші - он саясатын жасау міндеті ойылды.