Сулелк оптика. Жарыты шаылу жне сыну задары. Толы ішкі шаылу.

Фотометрия. – жары аынымен жне осы аына байланысты шамаларды лшейтін оптиканы бір блімі.

Жары толындары тасымалдайтын энергия жары энергиясы немесе сулелік энергия д/а. (W)

Dw=Ф*dt(1св=1лм*1с)

Сулелік энергия аыныны кзге сер етіп, кру сезімін туызатын блігі жары аыны Ф д/а.

dФ=I*d, -денелік брыш, Ф-люмен, I- жары кші-канделла, -стердиан.

Егер нктелік жары кзінен шыан крінетін жары барлы жаа біралыпты таралып , толы денелік брыш (4) амтитын барлы жары аыны Ф болса, онда жары кші I=Ф/4- ге те болады.Практикада кездесетін жары кзінен шыатын жары аыны барлы жаа бірдей таралмайды. Сонд берілген бір баыттаы шын жары шін табу шін осы баыт бойынша элементтер денелік брыш (d )алынып, сол денелік брыша dФ жары аыны лшенеді, яни:

I= dФ /d [лм/стер=канделла]

Егер жары аыны барлы жаа біралыпты таралатын болса, жары кзінен шыатын толы жары аыны былай аныталады: Ф=4* I

Жарыталыну. здері жары шыармайтын денелер олара жары тссе ана крінеді, йткені ондай денелерге тскен жары азды-кпті шаылып жан-жаына шашырайды. Дене нерлым кштірек жарыталса, сорлым одан жары кп шашырайды. Денені жары блу дрежесін сипаттау шін жарыталыну деген шама олданылады. Сонда жарыталыну (E) деп жары тскен бетін аудан лшеу бірлігіне келетін жары аыны айтылады.

Е=dФ/dS (1)

1лк=1лм/м² , dФ- денені бетіне тскен жары аыны. Мысалы, жары тскен бетті нктедей жары кзінен ашытыы болып, сол бетке тсірілген нормаль мен тскенн сулелер аралыындаы брыш і болсын.

dФ=I* d (2)

d= dS*cos i/r² олай болса (2) ойса

dФ=I* dS*cos i/r² (3). (3)-ті (1)-ге ойса:

Е=( I* dS*cos i)/dS*r² = I*cos i/r² (4)

Жарыталыну заы бойынша табылады.

Жарырау. М/ы: жарырауы атты денені белгілі лшемдері болады. Жары аыныны сол dS бетке атынасы жарырау R д/а.

R= dФ/dS [лм/м²] (5)

Жарытылы. Жары кзіні жары шыаруын сипаттау шін жарытылы делінетін шама олданылады.

В=I/(dS*cos ) ; 1нт=1кг/1м²

R=*B; =3.14

Жарырау шамасы жарытылытан =3.14 есе арты.

Жарыты шаылу задары. Жары жолындаы кедергіден шаылуы ммкін. Шаылу кедергі бетіні делуіне туелді екі трлі болады. Егер кедергіні беті бдыр рі бдырларыны лшемдері жарыты толын зындыынан анарлым лкен болса , онда жары ондай беттен шашырай шаылады.Оны басаша диффузиялы д/а. Егер жары шаылатын кедергіні беті тегіс болса, ондай бетті айна деп атайды да жарыты айнадан шаылды дейді. Жарыты айнадан шаылуы мынандай задара баынады:

1. Екі ортаны бліп тран жазытыа тскен суле, шаылан суле жне сол жазытыа суле тскен нктеде жргізілген перпендикуляр бір жазытыта жатады.

2. Тсу брышы шаылу брышына те =.

Жарыты сыну задары. Жарыты вакуумдаы жылдамдыы материалды дене жылдамдыыны ішіндегі е лкені болып табылады. Жарыты зіні де баса ортадаы жылдамдыы оны вакуумдаы жылдамдыынан аз болады. Жары оптикалы тыыз ортада жай тарайды да, ал тыыз емес ортада тез тарайды. Ортаны оптикалы тыыздыын сипаттайтын шама сол ортаны сыну крсеткіші д/а. Ортаны абсолют сыну крсеткіші жарыты вакуумдаы жылдамдыыны арастырылып отыран ортадаы жылд-на атынасына те.

n=c/

Мндаы -жарыты берілген ортадаы жылд, с-жарыты вакуумдаы жылд. Бір ортаны оптикалы тыыздыын екінші ортаны оптикалы тыыздыымен салыстыру шін жарыты сол орталардаы жылд- атынасын аламыз. Екі ортаны зара салыстырмалы сыну крсеткіштері былай аныталады:

n₁₂=n1/n2= c/1: c/2= 2/ 1.

Жары оптикалы тыыздытары ртрлі екі ортаны бліп тран шекарада сынады. Жарыты сынуы мына задара баынады:

1. Тскен суле, сынан суле жне екі ортаны бліп тран бетке жары тскен нктесінде трызылын перпендикуляр бір жазытыта жатады.

2. Тсу брышы, сыну брышы жне екі ортаны салыстырмалы сыну крсеткіші зара мына тедеу арылы байланысады:

sin/sin=n2/n1.

Жары оптикалы тыыздыы аз ортадан оптикалы тыыздыы кп ортаа ткенде сынан суле тсу нктесінен жргізілген нормальа жаындайды не тыыздыы кп ортадан тыыздыы аз ортаа ткенде ол нормальдан ашытайды.

Тсу брышы белгілі бір шамаа теелген кезде сыну брышы /2-ге те болады. Егер брышы, яни жарыты тсу брышы, белгілі бір брыштан ₀ лкен болса, онда шекаралы беттен, тскен жары тгел шаылып , кейін серпіледі. Жары оптикалы тыыздыы арты ортадан тыыздыы кем ортаа ткендегі осы былыс толы ішкі шаылу д/а., ал ₀ – толы ішкі шаылу брышы не шекті брыш д/а.

sin ₀ = 1/n.