Максвелді екінші тедеуі

(3.4) рнегін жне де кптеген тжірибе крсеткіштерін талдай отырып, Максвелл кері былысты болуы ытимал деген орытындыа келді. Яни, оны болжауынша, айнымалы электр рісіні кш сызытары тйыталан магнит рісін туызуа тиіс. Максвелді бл болжамыны дрыстыына тмендегідей тжірибе арылы кз жеткізуге болады. рамында конденсаторы бар айнымалы ток тізбегін арастырайы. Тыыздыы ткізгіштік ток тізбек бліктерінде магнит рісін туызады. Бл тізбекте озалыстаы зарядтардан пайда болан ткізгіштік ток жалаушы сымдардан жреді де конденсаторды астарындаы саылауда (аралыта) ток болмайды. Біра, бл уаыт мезеттерінде конденсатор зарядталып жне разрядталып трандытан астарлады арасында айнымалы электр рісі болады. Бл ріс рбір уаыт мезеттерінде ткізгіштердегі ток ткендегідей, рі оан те ток ткендей магнит рісін тудырады. Айнымалы электр рісі мен одан пайда болан магнит рісіні арасындаы зара млшерлік байланысты анытау шін Максвелл ыысу тогы деген ым енгізді. Токтар сияты кеістікте магнит рісін тудырандытан айнымалы электр рісін Максвелл ыысу тогы деп атады. Ал ткізгіштік тогы мен ыысу тогы те болуы керек, яни _{т ы} , онда оларды тыыздытары да зара те болады деп алуымыз керек _{т ы}.

Конденсаторды астарына жаын жердегі ткізгіштік токты тыыздыы _т , (3.5)

мндаы –зарядты беттік тыыздыы, –конденсатор астарларыны ауданы. Олай болса _т .Электр рісін электр ыысу векторымен сипаттауа болады. Электростатикадан конденсаторды астарындаы зарядты беттік тыыздыы электр ыысуымен байланысты екені белгілі: осыны ескерсек, онда ыысу тогыны тыыздыы _ы . (3.6) Дербес туынды белгісі, магнит рісі тек электр ыысуыны уаыт бойынша згеру жылдамдыымен аныталатынын крсетеді. Мндаы _ы жне _т векторларыны баыттары рашан векторымен баыттас болатынын крсетуге болады, сондытан (3.6) тедігін векторлы трде жазуа болады: _ы . (3.7) ткізгіштік жне ыысу токтарын сйкесінше былай крсетейік _{т т} жне _{ы ы .} Магнит рістерін есептегенде толы токты алу ажет

_{т ы} ( _{т ы}) ( _т+ ) (3.8)

Енді _ы

екенін ескеріп, мндаы _ы – электрлік ыысу векторыны бет арылы тетін элементар аыны, онда:

_{ы .}3.9)

Ыысу тогы жне толы ток тсінігі айнымалы ток тізбегіні рашанда тйы екендігін айындайды: ткізгішітік ток ткізгішті штарында зіліп алады, ал диэлектриктерде жне вакуумда ткізгіштерді штарын ыысу тогы ткізгіштік тогын жалайды. Егер толы токты мына трде жазса: _{т ы} = ( _{т ы} ) , (3.10)

онда магнит рісі кернеулігіні циркуляциясы туралы теореманы былай жазамыз: _{т ы т} + (3.11)

немесе ткізгіштік тогыны жне ыысу тоыны тыыздыы арылы векторлы трде тмендегідей крсетуге болады: _{т ы} ) . (3.12)

Бл Максвелді екінші тедеуі электр рісіні андай згерісі болмасын, ол йынды магнит рісін тудыратынын таайындайды. ткізгіштік тогы жо боланда немесе бл токты ескермеуге болатын кезде (мысала кондесаторды астарларыны арасында) толы ток заын былай жазуа болады

_ы

.