Максвелл тедеулеріні толы жйесі

Максвелл электр жне магнит рістеріні біріккен теориясын жасап сол кездегі тжірибеден алынан былыстарды ана тсіндіріп оймай алдын ала жаа пікірлерді де яни, электромагниттік толындарды бар екенін айтты. Максвелл сол кездегі электродинамиканы барлы белгілі задарын талдай келе, оларды уаыт бойынша згеретін электр жне магнит рістеріне олдануа адам жасаан. Ол электр жне магнит былыстары арасындаы зарасерлесуіні ассиметриясына мн берген. Максвелл физикаа йынды электр рісі деген ым енгізіп, 1831 жылы Фарадей ашан электромагниттік индукция заына жаа тжырымдама сынды:

Магнит рісіні уаыт бойынша згерісі оршаан кеістікте кш сызытары тйы болатын йынды электр рісін туызады.

Максвелл кері процесті де болатындыы жайында гипотеза айтан:

Уаыт бойынша згеретін электр рісі оршаан кеістікте магнит рісін туызады.

3.1 - суретте электр жне магнит рістеріні зара трленулері келтірілген.а

3.1 - сурет. (а) Максвелді айтуы бойынша электромагниттік индукция заы, (б) Максвелл гипотезасы. Уаыт бойынша згеретін электр рісі магнит рісін туызады. Максвелл жарыты электромагниттік теориясын жасады. Максвелді бірінші тендеуі электр рісіні кзі тек ана зарядтар ана емес айнымалы магнит рісі де электр рісіні кзі бола алатынын натылайды. Оны математикалы рнегіні трі: . (3.13)

Максвелді екінші тедеуі векторыны циркуляциясы туралы теореманы жалпылау. Бл тедеу магнит рісін электр тогы (озалыстаы зарядтар) не айнымалы электр рісі (ыысу тогы) тудыратынын крсетеді, яни . (3.14)

Максвелді шінші тедеуі – Гаусс теоремасыны жалпыламасы . (3.15)

Бл тедеу электрлік ыысу векторыны сызытары зарядтардан басталып зарядтарда аяталатынын ерекше айын крсетеді. Максвелді тртінші тедеуі: . (3.16)

Бл тедеу магнит индукция векторыны кш сызытарыны тйы екенін жне магнит зарядтарыны жо екенін натылайды. Электромагниттік рістерді (санаанда) есептегенде жоарыда айтылан тедеулерге мына жне , жне шамаларды арасындаы байланыстарды пайдалану керек , (3.17) (3.18)

жне Ом заыны ткізгіштік тогыны тыыздыы шін рнегін де пайдалану керек ,(3.19)

мндаы ₀ мен ₀ – электр жне магнит тратылары, мен – диэлектрлік жне магнит тімділіктері, – зарядтарды меншікті электр ткізгіштігі.

 

Электромагниттік толындар жне оларды асиеттері.

Электромагниттік толындарды шаылуы

Таратыш жне абылдаыш рупорларды арасына металл аылтыр ойылса, дыбыс естілмейді. Электромагниттік толын металл аылтырдан те алмай шаылады. Электромагниттік толынны шаылу асиеті радиобайланыс жйесінде, радиолокадияда олданылады.