Репортажды трлері
Оперативті репортаж. Бл репортаж белгілі бір уаытты ішінде болан оианы ана амтиды. Мысалы, бір делегацияны келуі, салтанатты жиылыстар мен мерекелерді ткізілуі, немесе спортшыларды кездесулері жне таы баса оиалар. Мндай оиалар белгілі бір кнде, натылы бір уаытта теді. Сондытан сол кні, сол саатта оан атысып жазбаса, рине, оны маызы болмай алады. Ал маызын жойып алан репортажды ешбір маынасы алмайды. Сондытан мндай репортажды тек оперативті трде ана жазуа болады.
Оиалы репортаж. Ке-байта Отанымызда талай-талай та аларлы былыстар мен оиалар болып жатады. Кейбір оиаларды оамды-саяси мні болумен бірге, ол Отанымызды даму кезедерінен елеулі орын алатын оиалар болады. Ал, кейде болан оианы тек еліміз шін емес, бкіл лем елдері шін, ала берді бкіл адам баласыны тарихында елеулі орын алатыны да болады. рине, мндай жайлар бкіл елімізді, оны халын, ала берді бкіл жер жзін, бір сілкіндіріп тастайтындыында сз жо. Міне, осындай мні те зор оиаа арналан репортаждарды оиалы репортаж дейміз.
Проблемалы репортаж. Бл репортаж халы шаруашылыыны барлы саласынан жазылады. Репортажды бл трі ксіпорынны кнделікті мірінен, алымны лабораториясынан жазылады. рине, бл жерде ешандай оиа болмайды. йткені, кеше де, бгін де, ерте де заводтар, ксіпорындар жмыс істеген, істеп те жатыр жне істейді де. Репортажды мндай трінде журналист ксіпорындарды бір кнгі ебек крінісін суреттеп жазады. Болмаса жеке бір озат адамны ебек имылын амтиды. Мндай репортажда істі жасы жатары: озат ксіпорын, здік ебекті лгісін крсетуші адам туралы баяндалады. Мндай жайса жайларды крсету арылы, газет оны халы шаруашылыына тартуды кздейді.
Жол-жнекей репортаж.Репортажды бл трі жол-жнекей очеркке сас келеді. Ол оиа туралы баяндаумен атар журналист жол-жнекей кргендеріні ішшде елеулі нрселерді брін ыса баяндап отырады. Журналист заводты, аланы, яни белгілі бір объектіні аралаанда назар аударатын жайларды ысаша, оюлап жазып отырады. Жол-жнекей репартаж кбінесе репартерді оъектіні аралау сапарынан туады.
Сйтіп, жол-жнекей репортаж кбінесе ксіпорындар мен ауыл шаруашылыын аралау стінде туады. Репортёр мндай репортажды жол-жнекей байап, крген-білгендерін демілеп суреттей отырып аралаан жерлеріні барлы жайын, адамдарды ебегін, оларды кіл кйін крсетеді.
Телерепортаж - теледидиарды зіндік имманенттігі, оиаа іштей атысушылыы. Репортаж тележурналистиканы елгезек, ке тараан, рі немі ректтегі жанры. Телерепортажды алаш зерттеушілер оны оны ш трін сынды: трансляция, тікелей хабар жне проблемалы репортаж. Б.Чесноков оны клемді классификациясын сынды. Олар: 1) мселені ойылуы бойынша: а) проблемалы, ) оиалы; 2) репортерді оиаа атысу дрежесіне орай: а) оиалы (репортерді атысуы міндетті); ) тсіндірмелі (репортерді атысуы шектеулі); б) трансляция (репортер атысады); 3) техникалы ралдармен: а) тікелей (оиа ортасынан), ) жартылай лде толытай пленкаа тсірілген.
Репортажды екі жаты арастыруа болады. Біріншіден, баспасзге, радиоа немесе телевидениеге берілетін апараттар жиынтыы. Екіншіден, бізді жмысымыздаы маызды оиа, жадай, былысты жылдам жне маыналы апаратпен жеткізетін апаратты жанр. Репортажа ойылатын негізгі талаптар – авторды болан оиаа атысу тиімділігі, шынайы болан оианы кзімен крген жадайда ана репортаж маыналы болады.
§ Репортаж- белгілі бір наты оиа туралы жедел рі жылдам трде оиа орнынан апарат беру. Репортаж шынайы мірге еніп кету. Ол танымды, талдамалы, оиалы жне Кимні тжырымдамасы бойынша тсіндірмелі деп блінеді.
-Танымды-леуметтік мірді белгісіз, беймлім тстары жайлы сз озау. Ол тжірибелі репортерге тапсырылады. Е иын репортаж трі. Репортер міріне ауіп тндіретін тстары бар. Мысалы, Ауанстан жайла алашы деректер
Репортаж (лат.»жеткізу», «хабарлау») – 19.бірінші жартсыында пайда болан жанр. Ол алашында – сот отырыстары, парламент дебаты, баса да трлі жиналыстар туралы млімет еді. Кейін оны орнын есеп жанры болып, репортаж жаа лгіге ие болды.
Репортажда оиа барысы крсетіледі.
ойылатын талап:
- Оиа осы шата;
- Шынайы;
- оиа орнында болангы сзінен білінуі керек;
- Репортаж динаимкасы.
Дстрлі репортажа хроникалы тн. Ол белгілі бір оианы басы-асынды болып, кзбе –кз крген журналисті оны ізінше з байауы мен тйсігі, з кзарасы мен баасы трысынан серлі трде баяндауы. БА р саласында, репортажды зіндік ерекшеліктері мен берілу тсілдері арыы. Баспасзде оамды-саяси мні зор оиалар мен былыстара арналан оиалы репортаж, р кезеде болан оиаларды бір таырыпа біріктіріп суреттейтін таырыпты репортаж, белгілі бір мселе тірегінде проблемалы репортаж жиі олданылады. Сондай-а «ткен кннен», «келер кнге» репортажы мен бгінгі «шартты репортаж – толау» трі де бар.барлыы авторлы импровизацияа бейіл.
Репортаж - журналистік іс-рекетті бір трі; оиа орнынан баспа, радио, теледидар арылы берілетін, ішкі жне халыаралы мір оиалары туралы апарат, гіме.[1] Репортаж оиа болан жерді топыраында туады. Сондытан да репортаж дегеніміз-оианы зі. Репортажды баса жанрлардан ерекшелігі-ткен оианы емес, болып жатан оианы сол бойда баяндайды, соны суреттейді. Ол жаадан ана онан космонавтар туралы да, іске осылып жатан рылыс, жаа ашылан стадион немесе мдениет сарайы жайында да, алай боланда да болып жатан оиа ана баяндалады. Репортажа тек ірі оиалар ана таырып боладыы деу дрыс бола бермейді. Репортерді жазуа ыыласы ауан оиасыны екінші бір жерде ешбір айтланбайтын ерекшеліктері болады. Репортажды масаты-болан оианы блжытпастан суретке тсіру емес. Сол оианы леуметтік мні мен маызын аша отырып, оырманны таламын таба білу. Репортаж жазу ісі натылыты талап етеді. Репортаж-шын фактілер мен оиаларды дл, іле-шала крсете алатын жанрды бірі. Сондытан репортаж нерлым оперативті болып, оианы оушылара нерлым тез, айын, серлі трде ой толарлы дрежеде жеткізсе, ол сорлым баалы, ыпалды да тартымды болады. Репотажа тн нрселер: репортер оианы басы-асында болуы шарт. Сол оианы аз алпында суреттеп жазады, оан зіні атысын білдіріп, оны оамды пікір талабымен толытырады. Кез келген са-тйек оиаларды брі бірдей репортаж жазуа негіз бола бермейді. Оны негізінде оамды-леуметтік маызды оиалар жатуа тиіс. Оиалар толы, жан-жаты, жйулі трде жазылады. Репортаж мір шындыына сйенеді. Тілі нрлі, стилі тартымды келеді.
Теледидардаы соы жаалытар тізбегіні ай-айсысы да репортажсыз,репортажды атысынсыз жары крген емес.Шешенстаннан жасалан репортаж,велосипед жарысы ткен жерден алынан репортаж,апат орын алан жерден репортаж.Газеттегі репортаж бен теледидардаы репортаж жанрыны арасы жер мен кктей.
Репортаж з жанына схбат,суреттеме,авторлы мтін сияты жанрларды шоырландырады.Репортаждаы оиа болан заматта жарияланумен нды.Оны тбіне жету шін журналист шыармашылы бабында болып,жанынан шыарып айтуа,ткпелей айтуа икемделуі тиіс.
Оиа мен репортер арасындаы байланыс репортажа негіз болады.
Репортаж-оианы басы-асында болан кісіні оиа туралы з серін жеткізетін,обьективті,жедел шыарма.Баспадаы,теледидардаы жне радиодаы репортерлар оиалар рылымына арай ртрлі болып келеді.Теледидарда ''тікелей '' эфирде кбіне жиі кездесетін репортаждар-оианы зі.Осы жердегі репортерді рлі сзсіз жоа шыпайды.Ол оиалар жинаынан сол немесе зге жадайларды ыпалында,оамды станымынан,берілу ерекшелігінен крініс табады. Кейде оианы блшегі толы суреттеледі.Газетте бл болан оиа жайындаы гіме саналады.Оиадан оырман аншалыты сер алса,репортерді сол жердегі рлі соншалыты боланы.Теледидарда тек репортер ана емес,крерменні зі де оиаа тікелей ку болады.Репортер ол кезде крермен ретінде оианы ыр-сырына аныады.Газетте оырман репортерді басшылыымен жазылан жадаймен танысады.Онда дыбысты та,кріністік те рылылар кездеспейді.
Теледидар репортажыды репортаж кйінде беруге рекет жасап келеді. Мысалы бадарламады жзгіштер сайысыны мараппаттау стін крсете отырып,жеімпазды жзген уаытын,оны мжелі орына алай бірінші жеткенін крсетумен атар,спортшыны кіл-кйін де оса береді.Бл репортажды е крнекі ралы болып табылады.Егер,газет жне радио репортажы оиа боланнан кейін немесе болмас брын тыдарман мен оырман назарына сынылса,телевизиялы репортаж оиа болан стте ана крініс табады.Алашыда ол кзбен шолуа жарамсыз болады.Ешандай репортаж ткен шата айтылмайды.азір не болып жатандыын оиины зі кз алдына келтіреді.
Газетте оиа зге масштабтара негізделеді.Онда кзбен шолуа ммкіндік жо.Оиа мні,мысалы,лабораториядаы ылыми ашылымны баасы бірден берілмеуі ммкін.Газетте репортаж уаыттан тыс жазылуы ммкін- болашатаы репортаж жіне тіп кеткен оиа туралы репортаж,ылыми таырыпа рылан дерексіз репортаж,репортаж-ой шолу.Газет репортажында оианы баяндауды жйесі згеріске кп шырайды.
Оиалылы,озалыс,сер-репортажды негізгі рылыларыны атарынан саналады.
Оианы берудегі репортерді рлі ерекше.Ол оиа жайынан бірінші хабардар болады да,оиа болан орыннан дереу табылуа тырысып,зіне ажет деп тапан барлы мліметтермен аныады.Бл шін репортер оианы ту барысын,ін айналдыруа тиісті емес.
Теледидар репортажыны зерттеушілері бл жанрды ш трін: транцляциялы (студиядан тыс жерден берілген репортаж),тікелей эфир хабары жне проблемалы репортаж деп блінеді.
Теледидарлы,радио,газет репортаждырыны барлыын шке:оиалы,оиаа дейінгі жне оиадан кейінгі деп бліа арастыруа болады.Блу негізінде ш рылым:оиа,тсінік,кру жатыр.Алашысында осы шеуі бірге біріктірілген.Екіншісінде,барлы компоненттер бір-бірінен ажыратылан,бір-біріне баынбайды.Тсінік,сценарий оиа орын алана дейін зірленеді.шіншіден,крініс оиа мен тсініктен млдем ажыратылан.
Тікелей репортаждар бізде кп беріледі,алайда тек республика клемінде ана.Еуропаа,Америкаа,дниежзіне репортаждар беру жола ойылмаан.Ал,рекордтар дниежзілік дегейде талап етіледі.Сондытан,тамаша жанр-репортажды жандандырумен атар,оларды тікелей рі аламды дрежеге ктеру отанды журналистерді міндеті.
Репортаж (reportageфранц. – хабарласу) – Тележурналистиканы маызды жне заманауи жанрларыны бірі, журналистті оиа орынынан беретін дйекті апараты. Репортажды жанрлы элементтері:
1. Мекенжай
2. Оиа
3. Тілшіні баяндауы
4. Оиаа алыптасышыны немесе оиаа кугерді сзі
5. Оианы ахуалы
Репортаж трлері:
1. Оиалы – оамды маызды оианы хронологиялы тртіппен жеткізеді.Е кп тараын трі.
2. Проблемалы – оиалы сараптау элементтері авторлыжарияламалар жне ортындылар. Автор осымша апараттар, сандар жне жаттар сына алады.
3. Тікелей.
4. Тікелей емес.
Теледидардаы соы жаалытар тізбегіні ай-айсысы да репортажсыз, репортажды атысынсыз жары крген емес. Шешенстаннан жасалан репортаж, апат оырн алан жерден репортаж, велосипед жарысы ткен жерден алынан репортаж. Репортаж жекелеген кп уаыт аралыын амтитын бадарламалара. Футбол сайысынан алынан, Жамбылды 150 жылдыынан, «Азия даусы» байауынан, Алматыдаы жаа она йді ашылу сальтанатынан, «Балалар суреті» конкурсынан , асты жинау науанынан, опера театрыны алдындаы алада ткен байаудан, мерекелік жиындардан, Байоыр арыш айлаынан алынан репортаждар...Репортаж з жанына схбат, суреттеме, авторлы мтін сияты жанрларды шоырландырады. Бл жанрды ерекшеліктерін анытауа иынды тудырады. Кдімгі апарат пен заметканы біз репортаж деп атап жрміз. Репортаж – бл оиалар жайындаы оперативті, озалмалы, кіл-кйге негізделген гіме. Ол зіні жаттылыы, крнектілігі арылы авторды бд оиаа атысандыы кугерлік рліні атысы арылы ерекшеленеді.
Репортаж – оианы басы-асында болан кісіні оиа туралы з серін жеткізетін, обьективті, жедел шыарма. Жалпы, репортажды негізгі элементтері: оиа, мекен-жай, кугер сзі.
Репортаж- белгілі бір наты оиа туралы жедел рі жылдам трде оиа орнынан апарат беру, шынайы мірге еніп кету. Ол Кимні тжырымдамасы бойынша танымды, талдамалы, оиалы жне тсіндірмелі деп блінеді. Танымдыы - леуметтік мірді белгісіз, беймлім тстары жайлы сз озау. Ол тжірибелі репортерге тапсырылады. рі е иын репортаж трі. Репортер міріне ауіп тндіретін тстары болады. Мысалы, Украина, Сирия жайлы деректер.
Репортаж жазу шін е алдымен не ажет? Репортаж. Бл жанр тірегінде зерттеушілер арасында трлі кзарастар бар. Ал, осы пікірлерден шыатын орытынды, біріншіден, репортаж - негізгі фактіге рылатын, оианы шындыпен суреттейтін рі белгілі бір объектіге арналатын жанр. Бл асиеттерді барлыы оны хабарлама жанрына жататынын длелдейді.Екіншіден, репортаж - эмоциямен жазылады. Оианы серлі етіп, демі сздермен рнектейді.шіншіден, репортаж - халыты кзі мен лаы трізді. Оны жазу кез келгенні олынан келе бермейді. Репортажды жазу шін оны жанрлы ерекшелігін жете мегерген жн. Оны жазан журналист зі атысан немесе зі баылап тран оианы лі жеткенше кркем тілмен жазуы керек.Тртіншіден, репортаж - наты бір уаыт аралыындаы болып ткен жаалыты, оианы амтиды. Репортаж баса хабар жанрлары сияты жаалыты, оиа, былысты жай хабарлай салмайды, кз алдымыза елестетеді, суреттеп крсетеді. Оианы болан жері, ондаы кейіпкерді кіл-кйі репортаж арылы крсетілуге тиіс.
Репортаждаы басты масат — оианы елестету, крсету, суреттеу болып табылады. Мысалы, газет репортажы е иыны. Себебі, оырман оны оып отырып, оианы кз алдынан еткізуі шарт. Бндаы оырманны оны кз алдынан ткізіп, сезінуі, бір сзбен айтанда, барлыы да авторды жазу шеберлігіне байланысты. Ал, керісінше, радио мен теледидарда салыстырмалы трде жеілірек. йткені, эфирден дауыс, кіл-кй естіледі, теледидардан рі кріп, рі естиді.Репортаж негізінен 3-ші жата баяндалады. йтсе де, онда авторды «мені» айрыша білініп траны шарт. йткені, оны осы «мені» репортажда оны жне бір ырынан крсетуге кмектеседі.
Талдамалылыында - оианы пайда болу себебі, даму барысы, авторлы ойлар мен мселе тірегіндегі нсалар, ішкі озалыс тетіктері крсетіледі. «Неліктен?» деген сраа жауап іздейді.
Оиалылыы -еле еткізетін оиалар. Оиа осы шата, тек шынайы трде, динамикалы болуы керек.
Тсіндірмелілігінде-болып жатан оианы толыымен тсіндіреді.
Радиорепортаж – радионы табиатына тн, оианы дыбысты суретін тыдарманны кз алдына елестете алатын, жанды сзбен спеттелетін, оиа аясындаы журналисті баяндауын табии шумен толытырып, оиаа атысушыларды гімесімен сер етіп, тыдарманды айталанбас стті кугері ететін ерекше жанр. Радиожурналистиканы тарихында алашы радиорепортаждар “мірді ортасынан берілген хабарлар” деп аталан.
мірді ортасынан берілген хабарлар деп біршама брыс аталан алашы радиорепортаждар студиядан кеістікке шыан микрофонны тааларлы ммкіндіктеріне жол ашты. Радиорепортаждар радиолы шыармаларды е тадаулы трі ретінде крінді.
Демек, радиорепортаж радиожурналистиканы бейнелеуші ралдарын, яни, сзді, шуды, музыканы толы амтыан, уаыт пен кеістік аясындаы деректілігімен ерекшеленетін уе толыныны тл жанры болып табылады. Сондытан да радиорепортажды жргізетін журналист, яни, репортер шыармашылы, рі техникалы трыда ксіби шебер болуы керек. йткені, мірде болып жатан оамды маызы бар оиаларды репортажа айналдыратын репортер.
Репортерді жанрлы элементтері:
1. Оиа
2. Мекен-жай
3. Тілші баяндауы
4. Оиаа атысушыларды гімесі
5. Уаытты крсеткіш.
Эфирден берілу сипатына арай радиорепотаж тікелей жне тікелей емес болып екіге блінеді.
Тікелей репортаж. тіп жатан оиадан жргізілетін репортаж сол стте олма-ол уе толыны арылы таралып, тыдармана жетеді. мірдегі оиа мен эфирдегі репортажды арасында уаыт айырмашылыы болмайды. Тікелей репортаж тарихи маызы зор, елді еле еткізетін айтулы оиалардан жргізіледі.
Тікелей емес репортаж. Оиа ортасынан жазылып алынан репортажды оиалы желісі тізбектеліп, мнді тстары іріктеліп беріледі. Яни, оиа барысынан таспаа басылып алынан дыбысты жазба монтаждалып, айта растырылан алпында эфирге сынылады.
Ал таырыпты трыда амтитын мселесіні исынына арай радиорепортаж оиалы жне проблемалы болып екіге блінеді.
Оиалы репортаж. Оиа орнынан жргізілетін репортаж. Бл ретте таырып оиаа орай туындайды.
Проблемалы репортаж. Бл репортажды масаты – кнделікті мірде, заман аымында туындаан проблемаларды наты дерекке сйеніп сз ету, сол деректі немесе былысты рекет аясында дыбысты жазбамен дйектеп, тыдармана ой салу.
Жалпы, радиорепортаж - синтетикалы жанр. Оны рамына апаратты да, схбатты да элементтері енеді. Радиорепортажды зіне тн айрыша рылымды сипаты бар. Ол те шаын боланына арамастан, шиеленісі, шешуі, шарытау шегі бар бірттас, аяталан дние болып табылады.
Тікелей уе толыныны тл жанры болып есептелетін радиорепортаж азіргі тадаы техникалы ммкіндіктер аясында жааша сипата еніп, толыа тсті. Тонвагенмен де, ялы телефонмен де оиа ортасынан репортаж жргізуге болады. Тікелей репортаж з ретінде, аса маызды айтулы оиалардан жргізілетіні белгілі.