Кокильдік (металл алыпа) ю
ю ндірісіндегі кокиль - металл алып, ол йма алу ушін бірнеше рет олданылады, оан балыма еркін аысымен йылады.
Металл алыптарды зіндік ны салыстырмалы трде те жоары, ал жасалуы крделі; оларды пайдалану экономикалы жаынан сериялы жне жаппай ндірісте ана тиімдірек.
Конструкциясы бойынша кокильдер ажырайтын жне сілкімелі тік, клдене, немесе растырылан ажыратылумен болып блінеді. 4-суретте клденеінен ажыратылатын кокильді трі келтірілген.
1-металл алып; 2-орталы зекше (ю жйесімен);
3-аралы зекше; 4-жк; 5-ю тостааны
4-сурет-Клденеінен ажыратылатын кокильді трі
Кокильдерде алюминий мен магний орытпаларынан жасалан ймаларды жартысынан кбірегі жне салмаы бірнеше кг-нан 10 тоннадан кп жай алы абыралы болат пен шойын ймаларыны біраз блігі алынады.
Кокильдер шойыннан немесе болаттан жасалады да, детте бірнеше блімдерден растырылады. Беріктігін жоарылату шін кокиль ойыыны (уысыны) жмыс беттерін кейде анодтайды, борлайды немесе хромдайды, ал рашан жылу ткізгіштігі аз бояулармен немесе сылапен жабылады.
Кокильдерді беріктігі оларды р айсысымен жеіл балыыш орытпалардан бірнеше жз мы ймалар, шойыннан - 1500-5000, болаттан - 400-700 уа ймалар алуа ммкіндік береді.
Орталытан тепкіш машинамен ю
Орталытан тепкіш машинамен ю процесі мынадан трады, онда балыма айналатын металл алып-а йылады да, орталытан тепкіш кштерді серімен атаяды. Кштер балыманы алып абыраларына ысады, содан уыс цилиндр тріздес немесе басадай ймаларды зекше олданбай алуа ммкіндік береді. Сонымен, йманы сырты кескіні алыпты ішкі лшемдеріне сйкес, ал ішкі тесігіні лшемдері алыпа йылан балыманы клеміне байланысты болады.
Орталытан тепкіш машиналар, аида бойынша, екі трлі болады; клдене (5, а-сурет) жне тік (5,6-сурет) айналу осімен.
Алынан ймалар лкен тыыздыымен, са тйіршікті рылымымен жне жоары беріктігімен ерекшеленеді. Бл тсілді артышылытары - ю жйесі мен выпорды жотыы, механикалы деу дібіні аздыы; аауды аз шамасы жне жоары німділігі.
Клдене айналу ості машиналарда зыны диаметрінен айтарлытай лкен ймалар (р трлі бырлар, гильзалар ж.б.) алынады.
а-клдене айналу осімен; б-тік айналу осімен
5-сурет-Орталытан тепкіш машина жмысыны схемасы
Ысыммен ю
Бл процесте йма алу шін балыманы лкен ысыммен металл пресс-алыпа енгізеді, онда ол атаяды жне суынады. Осындай тсілмен жаппай жне ірі сериялы ндірісте алюминийді, магнийді, мысты жне басаларды орытпаларынан массасы бірнеше граммнан (шрифтер) 10 кг дейін (автомобиль цилиндрлеріні блогі) ймаларды дайындайды. Бл ймалар беттері жоары сапалы жне геометриялы лшемдері те длді болады; кейбір жадайларда оларды машиналарды растыранда жалпы механикалы ндеусіз немесе жеке отырызылатын беттерді тек ажарлануымен пайдалануы ммкін.
Балыманы пресс-алыптарды уысына жоары жылдамдыпен жіберілуі онымен ауаны механикалы араласуына жне кей жадайда кеуек ймаларды алынуына кеп соады. Сондытан негізінен абыраларыны алыдыы 6 мм аспайтын ймаларды дайындайды.
азіргі тжірибеде ысыммен ю шін кптен-кп тарааны пресс ысты немесе суы камерамен прес-ейтін гидравликалы машиналар. Ысты камерамен престейтін поршенді машиналар жеіл балитын алайыны, орасынны жне мырышты орытпаларынан жасалынатын ймаларды алу шін олданылады. Ыстытай престейтін машинаны схемасы 6-суретте келтірілген.
Тменнен ыздырылатын тигелде (3) балыма болады. Толтырылар алдында пресс-алыпты жауып ояды. Мштікті шы (7) ттікке (6) кіреді де оны алыпты уысымен жаластырады. Цилиндр 1 осыланнан кейін поршень 2 тмендегенде балыманы цилиндрге (5) пресстелуі орын алады, жне пресс-алыпты ттігімен оны сыып шыарады. Балыма арнаа (6) тесік (4) арылы тседі, сонымен пресс-алып ашылады да йма одан итеріп шыарылады. Пресс-алыпты беттерін рлегеннен кейін процесс айталанады.
6-сурет-Ысты камерамен престеу машинасыны слбасы