Педагог позициясынан тлалы-іс-рекеттік келіс
Тлалы-іс-рекеттік келіс оны компоненттеріні жиынтыыны е орта формасында (сіресе, тлалы) оытушыны позициясынан «оны міріні жалпы контексінде, яни ызыушылытарыны баыттануы, мірлік жоспары, ндылытары, тланы шыармашылы дамуын дамыту шін оуды мнділігін тсінудегі оушыны оу рекетін масатты йымдастыру мен басаруды» білдіреді. Тлалы – іс-рекеттік келіс дегеніміз педагогты оыту процесін дстрлі тжырымдалуына басаша арау, басым кпшілік жадайда оны білім беру, икемділік пен дадыларды алыптастыру, яни тек оу материалын мегеруді йымдастыру ретінде; арым-атынасты субъекттік-объекттік схемасы, оытушы мен оыту объекті - студентті зара рекеттесуі тек мегерілетін білімдерді жиынтыын білдіреді.
Тлалы-іс-рекеттік келіс оушыларды оу рекетін йымдастыру жне басару ретіндегі оу процесіні зін йымдастыруды йара отырып, оларды здері алдына наты оу тапсырамаларын (танымды, зерттеушілік, айта жаартушылы, жобалы жне т.б) ойып, оларды шешу осы процесті айта баыттауды білдіреді. рине, тлалы-іс-рекеттік келіс барысында педагогты тапсырмалар мен рекеттерді номенклатурасын, оны тменнен жоары дамуын, сынылу трін жне оларды орындалуыны алгоритмі мен баыттану негізін мегерген жадайында оушыларды осы рекеттерді орындауын йымдастыру міндеті тр.
Кез-келген рекет, оу рекетін де оса, тлалы-іс-рекеттік келісті жзеге асырушы малім, оытушы шін ажеттелік шартынан туса, негізгі жне е маызды мселе тек ана оушыны коммуникативтік жне оу-танымды ажеттелігін алыптастыру болып ана оймай, оларды здеріні де оу рекетіні жалпыланан дістері мен тсілдерін ойлап табудаы, жаа білімді мегеру, зерттелінетін рекеттерді барлы трлерінде одан да жетік жетілдірілген біліктерді алыптастыру болып табылады.
Тлалы-іс-рекеттік келіс оытуды процесі мен объектісіні сипатыны згеруін анытай отырып, малім, оытушы мен оушыларды, студенттерді зара рекеттесуіні негізгі схемасыны згеруін де йарады. рекеттесуді кенен тараан SО схемасыны орнына, мнда S – малім, оытушы – педагогикалы сер ету мен басаруды субъекті, ал О – оушы, студент – осындай серді объекті, субъекттілік-субъектті, малім, оытушы оу міндеттерін шешуді оушылар мен студентті бірлескен.Малімні, оытушыны апаратты-баылаушы функциялары кп жадайда зіндік йлестірушілік функцияа орын беруі тиіс. «Малім ылыми трыдан, - тек леуметтік трбие беруші ортаны йымдастырушысы, оны рбір оушымен зара рекеттесуіні реттеушісі мен баылаушысы», - деп Л.С. Выготский ерекше кіл аударан.
«Школа-88» ВНИК тжырымдамасыны авторлары атап ткендей, «оушыа оыту мен трбие беруді «объекті» ретінде арау аыр аяында оны малімнен алшатауына келіп соты, оны масаттан мектеп жмысындаы рала айналдырды. Соны нтижесінде оу оушы шін з мнін жоалтты, алынан білім наты мір шындыында сыртта алды. Білім беру процесінен осындай алшата алуды малім де басынан кешірді, ол з бетімен білім беру масаттарын оюдан, з рекетіні ралдары мен дістерін тадаудан алды. Ол зіні ксіптік позициясыны адамды баытын жоалтып алды. Шын мнінде аланда, малім де, оушы да білім беру машинасыны ртрлі «брандасына» айналды». Мектепте оытуды бл сипаттамасы кп жадайда жоары оу орынындаы оытуа да атысты.
Тлалы-іс-рекеттік келісті жадайында оыту мен педагогикалы арым-атынасты зі осылайша S1S2 схемасы бойынша жзеге асырылады, мнда S1 - бл малім, оытушы, яни арым - атынас пніне, зіне серіктес ретінде, оушылара апарат беруші мазмнды тла, ызыты тыдарман ретінде шынайы ызыушылы тудыратын адам; S2 - бл оушы, студент, онымен арым-атынасты оытушы оны йымдастырушылы, йлестірушілік, дрыс баытта стимул беруші жне ныайтушы реакциясын есепке ала отырып оу міндеттерін шешуде ебектестік деп арастырады.
Бл жерде жымды субъект алыптасып жне оытуды жымды коммуникативтілігіні принципі жзеге асырылуы шін оу міндеттерін шешуде оушыларды здеріні оу ебектестігі йымдастырылуы ажет. Бл принципті ересектерді курсты оытудаы азір жзеге асырылып жатан тланы резервтік ммкіндіктерін белсендіру дісіні шінші принципіне жатызуа болады, Г.А.Китайгородская бойынша бл - «топты оыту арылы жекелеп оыту» принципі. Баса сзбен айтанда, оу процесінде «субъект» S1 схемасы (малім, оытушы) S 1 + S2 + S3 + S4 +..... + Sn (оушылар, студенттер), оны нтижесінде бірыай, зара рекеттесуші, жиынты субъект пайда болады (S3).