Білім мазмныны компоненттеріне сипаттама
азігі демократиялы оамда еркін, шыармашылыпен ойлай білетін адамды алыптастыру міндетіне сйкес азігі білім беруді мазмнында тжырымдаманы кеінен танымал ш трі бар. Сол білім
мазмныны тжырымдамасыны бірінде ылымдарды негізіне педагогикалы бейімделуіне мектепте оыта отырып жеке тланы шыармашылыа деген абілеттілігі еркін тадауды іске асыра білуге, адамдара деген діл арым-атынас сияты жеке тланы асиеттері. азіргі демократиялы оамда адамны з еркімен толы мір сруіне емес бл діс оушыларды ылыммен жне ндіріспен араластыруа баытталан. Бл жерде адама сер ететін ндірістік фактор ретінде арастырылады.
Білім беру мазмныны келесі тжырымдамасында оушылар мегеретін білім, дады, іскерлік бірлікте арастырылады.
Оыту барысында оушылар міндетті трде білім мазмныны астары ретінде ылыми білімдер жйесін тжірибелік іс-рекет дадыны, сонымен бірге дниетанымды жне адамгершілік, эстетикалы идеяларды тсінуі ажет (И.Ф. Харламов). Бл аныгама адамзатты мдениетті барлы рамын талдауа негізделмеген жне білім мен дадыны негізі сипатын аша алмайды. Негізгі біліммен ылымды мегеру адама алыптасан оам рылысыны ішкі жадайына сйкес, ызмет жасауа ммкіндік береді. Адамнан білуді жне не істеу керек екенін талап ету жеткілікті. Бл жадайда білім беру мазмныны талаптарына сйкес; жеткіншек рпаа ана тілінде (математика, физика т.б.) оу пдеріндегі білімді жне дадыны жеткілікті жеткізілуі ажет. азіргі даму жадайында азастандаы жалпы білім беру мектептерідегі жадай айтарлыгай емес.
оам міріні кейбір салаларына байланысты мселелерін шешу, оушылардан білім мазмнын мегеру, ерік-жігері аншалыты дамыандыын з ісіне жауапкершілігін, Отана, оама зіні тадырына кзарасы, оршаан ортаны орау, атыгездікке, тірікке тзбеу, техникалы жне оамды прогресті дамуына дрыс кзарасты талап етеді. Трбиеленушілерді осы асиеттерін дамыту, ндылы мні бар сраныстарды алыптастыру оамды мірдегі маызды факторды бірі здігінен білімін ктеруді ажет етеді.
Білім беру мазмныны тжырыдамасындаы масат-гуманды ойлауа, леуметтік тжірибені барлы
рылымды бліктерінде педагогикалы бейімделуіне сйкес келеді. Одан баса білім мен тжірибені іске асыру барысында бл тжырымдама шыармашылы іс-рекеттік жне ндылы эмоционалды атынас тжірибесін енгізеді. рбір осы аталан тжірибелер білім беру мазмныны зіндік трі.
-табиат, оам, техника туралы білім, ойлау жне оны іске асыру абілеті. Осы білімдерді мегере отырып оушы дниені шынайы бейнесін алыптастыру, танымды жне іс-рекетінде дрыс діспен амтамасыз етеді.
-белгілі іс-рекет тсілдеріні ішінде тланы дады, іскерлік білімді игеруі бл тжірибені кеейте тсері аны. Жалпы практикалы-интеллектуальды дады іскерлік жйесі осы тжірибені мазмнын рады. сіп келе жатан жастар істерді мегеру нтижесінде леуметтік мдениетін сатауа ол жеткізуде.
-шыармашылы ізденушілік рекет оамда пайда болан жаа проблемаларды шешуде іске асады. Брыннан белгілі іс-рекеттерді алыптастыруды жаа дістері алан білімін-іскерлігін азіргі жадайда іс-рекетті жаа тсілдерін здігінен іске асыруды талап етеді. Бл тжірибе жас рпаты абілетіні дамуын жне ары арай мдениетіні дамуына да з серін тигізеді. рбір адамны алыптасуыны крсеткіші ретінде белсенділігі жне зіндік дамуы кішкентай бала кезінен шыармашылыпен жмыс істеу барысында алыптасады, біра білім беру мазмнында оны бадарламаа енгізу ажет. Объектіге адамны іс-рекетіне оны айналадаы оршаан дниеге деген баса адамдарды талаптарына, тланы белгілі бір объектіге байланысты сезімдік абылдауына сйкес ндылы атынас тжірибесі.
оршаан дниеге атынас нормасы зі-зіне кзарасы, сенімі оан жаымды кзарасты білдіреді. Бл адам мінезіндегі атынас жеке іс-рекетте крінеді. Оушыа бл тжірибелерді игеру леуметтік тжірибеде оны жеке басыны тжірибесінен жеке оушыларды бірлескен іс-рекетінен крінеді. Барлы білім мазмныны аталан компоненттері бірімен-бірі тыыз шартты байланысты. Білімсіз іскерлік ммкін емес. Шыармашылы іс-рекет білім мен іскерлікті тжірибесінен крінеді. арым-атынас білімділік іс-
рекет тжірибесінен крінеді. леуметтік тжірибеде оу мазмнын игеруде адам оамда здігімен істей білетін жне оны згерте де алатын дрежеде болу. Сондытан да мектептегі алан білімін мірде олдануы. Жалпы білім мазмны бір жаынан оу-танымды іс-рекет жадайында, екінші жаынан іс-рекетті игеруді ралы болып табылады. Адамды оытуда тланы ажеттіліктерін теу оу мазмны больіп табылады. Мектептегі білім беру мазмнын алыптастыруды негізгі кзі мдениет пен леуметтік тжірибе болып табылады. Мектепте білім беру мазмнын алыптастыруды жолы леуметтік тжірибені йымдастыру, нер-мдениетпен таныстыру.
Адам іс-рекетіні трлері оамды сана формалары, оамды атынас тжірибелері, рухани ндылыы, материалды жадайы оу барысында танымды, коммунитивтік, бадарлы-ндылы, кркемдік іс-рекет. Білім мазмны оу материалдарын жинатау, наты тарихи, психологиялы-педагогикалы деуден теді. Білім ол мектеп бітірушіні мірге белсенді араласуын, ндылытар мен ажеттіліктер трысынан жне тланы санасымен жне психологиялы асиеттеріні даму міндетін шешуге сйенеді. Білім беру мазмнын алыстастыру барысында баланы жеке басыны дамуы, ызыушылыы, дарыны , ескеріледі. Оушыларды ызыушылыын арттыратын (міндетті пндерден баса) з алауы бойынша оу пндеріні жалпы білім беру мазмныны масатын белгілеу. Мектептегі білім беру мазмнына сер ететін фактор ретінде оамдаы жалпы білім беретін мектепті алдындаы масаты, зіні тарихи даму жолындаы оу процесіні, оушыларды орта жне барынша ммкіндіктері жне жеке тланы білім алудаы талап тілегі. Оу процесіні зінде оамны жеке басты талап тілегі мен ызыушылыына сйкес ндірісті, ылым мен техниканы дамуы уаыт згеруіне байланысты білімні мазмныда згереді..
Халыты білім алуа кштарлыы білім беру ызметі, осымша білім беру, дифференсацияланан оыту. Біліммен амтамасыз ету, мемлекеттік стандарта сай міндетті трде бадарламаа сйкес дегейде білім беру мемлекетті зырына кіреді. Мектептегі білім
мазмныны принципі мен лшемі оу материалыны мазмны пнге байланысты.