Слем – сзді анасы!
Cлемдесу - батыс елдерінде кбінесе «айырлы та, айырлы кн, айырлы кеш, айырлы тн!» болып келеді. Француздар снді алпатарын ктере бас изесіп, не-містер о олын кілдене ктеріп есендік ілтипатын білдіреді. Шыыс елдерінде слемдесуді трі тіпті кп, ызыы з алдына. Мселен, кне ытайды халы бір-бірімен амандасанда «Чылым-ю?» дейтін болан. Онысы «Тама ішті бе?» дегені. Сір, ашаршылы жанына батан бара «арны то болса, аманды сол» деп ынса керек. Алда-жалда жапон фирмасына жмыса тра алсаыз, сізге алдымен бір ай бойы кіммен алай амандасу керектігін йретеді екен. Дегейі зіізбен шамалас адамны асында бірдей ана бас иесіз, дрежесі зіізден жоары Че-ны яни фирма директорыны алдында барынша бгіліп, иіліп слем беруге тура келеді. Тіпті кейде лкен басшыны алдында жерге жыылып, мадайды жерге тигізетін жайттар лі де бар. Тс аысу, шатау, бір тізерлеп отыра алып, олын кеудесіне ою, мадайдан иіскеу, олынан сю, бетке-бетті тигізу де осы шыыс халытарына тн амандасуды дстрлері. Ал жалпы слемдесуді оамды мірімізде алатын орны андай дегенге келейікші.
Баянауыл ірінен шыан, артына 30 томды мол мра алдыран лкен ислам ламасы Мшр Жсіп:
«Біздерге слем беру болды - сннет,
Пайамбар сннетін тт болса мбет» деп, слемдесуді е уелі Мхаммед (с.а.у.) пайамбарды істеген істерін неге ттатын, ізінен ерген иісі мсылман баласыны барлыына тн сауапты іс екенін жп-жмыр екі-а жол лемен бедерлеп берген.
асиетті ранды ашса бл жайында мынандай демі аята кзіміз тседі:
«Егер сіздерге біреу амандасса, слемін одан да асыра не дл солай абыл алыыздар!» (Ниса сресі, 86).
йткені слемдесу, аманды-саулы срасу - адамдарды бір-бірімен тез тіл табысуына, гімелесуіне, араласуына, зара сыйласты, татулы, бауырмашылды, жолдасты, досты руына жол ашатын кілт.
Пайамбарымыз бір хадисінде «Сендер толы иман келтірмейінше - жнната кіре алмайсыдар. Ал зара сйіспеншілікте болмайынша - толы имана келмейсідер. зара сйіспеншіліктеріді арттыруа септігі тиетін нрсені айтайын ба? зара слемдесідер, араларыда слемдесуді жайыдар!» дейді. Бны естіген сахабалар немі бірін-бірі крген жерде ысты ыыласпен слемдесу арылы араларындаы сйіспеншіліктерін, рметтерін ныайтуа мтылан. Тіпті мынадай ызыты рі негелі жайттар да кездескен.
Бірде Тфайл ибн бей зімен бірге базара барысы келген Абдулла ибн Омара:
- Сіз базара не шін бармасыз? Бір нрсе сатып алатын, не бір нрсе сатайын деген трііз байалмайды. Одан да келііз мына бір жерге отырып, біраз гіме-дкен рысайы,- дейді.
Сонда Абдулла ибн Омар оан:
- Біз кейде йден тек слемдесу шін шыамыз. Кездескен кісілермен амандасып, есен-саулытарын срасып айтса боланы,- деп жауап берген екен.
нас ибн Млікті айтуынша, таы бірде мынадай оиа болады:
Бір кні Омар ибн Хаттаба біреу келіп слем береді. Ол слемін алып трып, «алы жасы ма?» деп лгіні ал-жадайын тптіштей срады. Ол дайа шкіршілік айта жауап атты. Сонда хазіреті Омар «Мені сенен естігім келгені осы еді» деп, ай кезде де е уелгі сзді Алла Тааланы еске алып, іле бас амандыы шін шкіршілік айту боланы дрыс екенін тырды.
Слемдесу уелі адамды кішіпейілділікке трбиелейді. Хадисте «Клікте отыран адам - жаяуа, жаяу адам - отырана, аз адамдар - кпшілікке, жасы кіші - жасы лкенге слем берсін» дегені де тегін емес. Неге десеіз, кліктен тсіп барып жаяу адама амандасу зіді жаяуды асында арты сезінбе, алдымен кішіпейілділікті сен таныт, оны кіліне аяу келмесін дегені.
«Екі мсылман кездескенде бір-бірлеріні олын алып, ал-жадай срасса, Алла Таала сол мезет олара жз раымын тгеді. Соны тосан тоызы сол екеуді е кішіпейілдісі мен е ізеттісіне, анарлым жылы жз танытанына бйырады»; «Екі мсылман баласы кездескенде олар бір-бірімен амандасып, ол алысанда Алла Таала оларды осы ст бір-біріне тілеген тілек-даларын абыл алады. олдары ажырамай жатып, кнларын кешіреді» деген хадистер адамды жылы жзділікке, кішіпейілділікке трбиелеп ана оймай, слемдескен кезде адамны кнлардан арылатындыын, сауапа кенелетіндігін білдіруде.
Слем беру - адама жасылы, есендік, саулы тілеу дегенді білдіреді. Баласан з леінде «Слем - жолы есендікті адама, Слем берді - саулы берді алара; Игі тілек, танытана мейірім - Алла сыйлар денні саулы, хайырын» дейді. Ислам дегенні зі сол есендік, татулы, бейбітшілікті бтіндеуден туады. «Ассалаумаалайкум» деген сз «Сізге есен-саулы, тынышты тілеймін» дегенді білдіреді. Ал «Уаалайкум ассалам» болса «Маан тілеген есен-саулы, жасылыты сізге де тілеймін» дегендік. Кейде слемді артыымен абыл алу масатында «Ассалаумаалайкум у рахматуллахи» (Сізге дайды тыныштыы, есен-саулыымен атар раымын да тілеймін) деп, оан «Уа алайкумассалам уа рахматуллахи у баракатуху» (Сізге дайды тыныштыын, раымын, оан оса берекетін де тілеймін) деп те жауап беріліп жатады.
Слем беру - сннет болса, алу - парыз. кінішке орай, слемге салын арайтын-дар да кездесіп жатады. Біра ондайлара бола іштей ренжіп, слемдесуден суып алуды реті жо. йткені пайамбарымыз «Слм - Алла Тааланы кркем есімдеріні бірі. Слем беруші, слем алушыны есіне слемді саланы шін бір дреже арты сауапа ие болады. Байаусызда біреу слеміді алмаса, рбір сені слеміді одан грі жасыра, абзалыра періштелер алады» деген.
Мажар халы «Жасы адам алыстан слем береді» десе, мсылманшылыты болмысына сііре білген аза халы да слемдесуге лкен мн берген. «дептен р алмассы, лкенге слем бергені» деп Керейлы Атан аын (ХХ .) айтандай, слем беруді мні тере дептілікке балаан. Амандасанда алыс-жаынды тгел тгендеп шрыраса амандасан. Берген слеміне арап-а адамны андай адам екенін таныан. Тіпті келінні лкендерге иіліп слем салып труы секілді оны жаса, шамаа, жынысына арай реттілігін де дстрге тамаша енгізе білген. Сз адірін биік ойан аза тіпті «Слем - сзді анасы» деп баа берген.
Оны йгілі Бар жырауды мына бір леінен жасы байауа болады:
й, айташы, айтса айт!
...діретімен жаратан,
Он сегіз мы аламды айт.
Атан сия танытан
Дуіт пенен аламды айт.
Сйлеу шін жаратан
Сз анасы - слемді айт!
дайберді БААШАР,
Дінтанушы