Таырып. Жер пайдалану ыы.

Жоспар:

1.Жер пайдалану ыыны тсінігі жне оны трлері.

2.Жер пайдалану ыыны субъектілері жне оларды трлері.

3.Жер меншік иелері мен жер пайдаланушыларды жер учаскелерін пайдалануа ытары мен міндеттері.

4.Сервитуттар тсінігі, трлері, пайда болу жне тотату шарттары.

Негізгі ымдар: сервитут, жер пайдалану, жер пайдалану ыы, жер пайдалану ыыны субъектілері.

1. Жер пайдалану ыыны тсінігі жне оны трлері.Жер пайдалану ыыны анытамасы. Жер кодексіні 12-бабында крсетілген. Жер пайдалану ккыы дегеніміз - тланы мемлекеттік меншіктегі жер учаскесін теулі немесе теусіз негізде мерзімсіз немесе белгілі бір мезгіл ішінде иелену жне пайдалану ыы.

Жер пайдалану ыыны келесідей ерекшеліктерін атап крсетуге болады:

Пайдаланудаы жер рашан да мемлекетті меншігінде болып калады;

Жер учаскесін пайдалануа мерзімсіз немесе бір мерзім ішінде беріліп отырады, ал, меншік ыындабарлы пайдала­ну мерзімсіз болып табылады;

Жер учаскесін пайдалануа акылы трде берілуі ммкін, бул пайдалануды трі теулі деп аталады. Жер зандарында керсетілген тлалара жер тегін трде беріледі, бл пайдалануды трі теусіз деп аталады.

Жер пайдалану ыыны мынандай трлері бар:

Траты жер пайдалану ыы;

Уаытша жер пайдалану ыы;

теулі жер пайдалану ыы;

теусіз жер пайдалану ыы;

Иеліктен шыарылатын жер пайдалану ыы;

Иеліктен шыарылмайтын жер пайдалану кыы.

Траты жер пайдалану деп жерді алдын ала мерзімін белгілемей отырып пайдалану болып табылады. Тракты пайдала­нуа тек мемлекеттік тлалара ана беріледі. Жер учаскелері траты жер пайдалану ыымен мынадай мемлекеттік жер пайдаланушылара блінеді:

кондоминиум объектілеріндегі йлерді (рылыстарды, имараттарды), й-жайларды шаруашылык жргізу ыымен немесе оралымды баскару кыымен иеленетін занды тлалара;

ауыл шаруашылыы жне орман шаруашылыы ндірісін жзеге асыратын зады тлалара;

ерекше коралатын табии аумактар жерінде жер пайдалануды жзеге асыратын занды тлалара беріледі. Сонымен атар, траты жер пайдалану кыы шетелдік жер пайдаланушылара тиесілі болмайды.

Уаытша жер пайдалану ыын алдын ала мерзімін белгілей отырып пайдалану. Уакытша жер пайдалану ыы екі трге блінеді:

ыса мерзімді, ол бес жыла дейін пайдалану;

за мерзімді, ол бес жылдан ыры тоыз жьіла дейін. Уакытша жер пайдалану ыын табыстау мерзімдері жеручаскесіне берілетін ыты, оны нысаналы масатын жне ауматы айматара блуді ескере отырып белгіленеді.

теулі жер пайдалану ыы дегеніміз - жер пайдалану ыы мемлекеттен сатып алынатындыын білдіреді. Жер учаскесіне уаытша теулі (ыса мерзімді жне за мерзімді) жерлер пайдалану (жалдау) ыы азаматтара, мемлекеттік емес зады тлалара, сондай-а халыаралы йымдара табысталуы ммкін. Жер кодексіне сйкес, жер учаскесін жеке меншікке сатып алуды трт трлі жадайы крініс тапан.

теусіз жер пайдалану ыы, керісінше мемлекеттен са­тып алынбайтьінын білдіреді. Олара мыналар жатады:

- шалайдаы мал шаруашылыы, маусымды жайылымдар шін;

- трын халыты мал жаю мен шп шабуы ушін;

- мемлекеттік жер пайдаланушылара;

- баша сіру шін;

- ызметтік жер телімі;

- орта пайдаланатын жолдарды салу, мемлекеттік меншігі жне леуметтік мдени максаттаы обьектілер крылысы кезеіне;

- тозан жне блінген жерлерді алпына келтіру кезінде;

- азакстан Республикасыны задарында белгіленген
тртіппен йлерді жне имараттарды уаытша теусіз пайдалануа берілген кезде;

- ибадат объектілері шін діни объектілер.

ызметтік жер телімі за мерзімді уакытша теусіз жер пайдалануды ерекше бір трі болып табылады. Кызметтік жер телімі азакстан Республикасыны кіметі белгілеген тізімге сйкес, осы телімге ккыы бар адамдар жмыс істейтін мемле­кеттік зады тлаларды жер пайдалануындаы жерден блінеді. Ол ызметтік трын йді ктіпстау, ауыл шаруашылыы да сіру, шп шабу жне мал жаю шін беріледі.

Иеліктен шыарылатын жер пайдалану ыы дегеніміз -оны иесі зіне тиесілі жер учаскесін занды тадырын шешуге ыы бар жадайдаы пайдалану. Яни, иеліктен шыарылатын жер пайдалану ыы деп оны иесі зіне тиесілі жер пайдалану ыы занда крсетілген жадайлар мен тртіптер арылы ошаулауа ылы екендерін білдіреді. Ошаулау деп - азаматтык задармен реттелетін азаматты жер учаскесімен ккыты ммілелерді жасауа ммкіндігі болып табылады. Бл кы барлык жер пайдаланушылара тиесілі емес.

Иеліктен шыарылмайтын жер пайдалану ыы дегеніміз -оны иесі зіне тиесілі жер учаскесін занды тадырын шешуге ыы болмайтын жадайдаы пайдалану ыы.

Жер пайдаланушыларды:

- орта пайдаланудаы;

- ораныс ажеттеріне берілген;

- орман орыны;

- ерекше коралатын табии ауматар, сауыктыру, рекреациялы жне тарихи-мдени масаттаы;

- ызметтік жер теліміні;

- уакытша теусіз жне уаытша ыса мерзімді теулі жер пайдалану кыымен берілген жер учаскелеріні;

- кепілге беруді оспаанда, шаруа (фермер) кожалыын жне тауарлы ауыл шаруашылыы ндірісін жргізу шін уакытша жер пайдалану ыымен берілген жер учаскелеріні;

- су корыны жерінде жер пайдалану ккыын иеліктен шыаруды оса аланда, жер пайдалану ккыына атысты ммілелер жасасуына жол берілмейді.

Жер пайдалану кыын иеліктен шыару жне оны беру кезінде жер пайдаланушыларды жер учаскесінін нысаналы масатын з бетінше згертуге ыы жо.

2. Жер пайдалану ьныны субъектілері жне оларды трлері.Жер пайдалану ыыны субъектілері бірнеше топа блінеді:

жеке жне зады тлалар;

лтты жне шетелдік тлалар.

лтты жер пайдаланушылара мыналаржатады: азастан Республикасыны азаматтары,азастан Республикасыны занды тлалары, шетелдік атысуы бар азакстан Республикасыны зады тлалары; ал, енді шетелдік жер пайдаланушылара келесі тлалар жатады: Шетел азаматтары, азаматтыы жок адамдар, шетелдік занды тлалар, шетел мемлекеттері, халыкаралы йымдар мен бірлестіктер.

Мемлекеттік жер пайдаланушыларды зіне тиесілі жер пай­далану ыын иелігінен шыаруа, сондай-ак кепілге беруге ыы жок.

кейінгі жер пайдалану туралы шарт жалдау шарты немесе уакытша етеусіз пайдалану туралы шарт нысанында жасалады.

Кейінгі жер пайдаланушы жер учаскесінде шартты жр­гізуді жзеге асырады, сондай-а кейінгі жер пайдалану туралышарттар,белгіленген шарттарды сатай отырып жер пайдаланушыны баса да ытар мен міндеттерді жзеге асырады. Мемлекеттік емес тлалара: азаматтар, мемлекеттік емес за­ды тлалар, ксіпкерлер жатады.

траты жне уаытша жер пайдаланушылар;бастапы жне кейінгі жер пайдаланушылар. Бастапы жер пайдаланушылара: жерді тікелей мемлекеттен немесе баска бас­тапы жер пайдаланушыдан тртібі арылы алан тлалар болып табылады. Кейінгі жер пайдалануда бастапы жер пайдала­нушы зіні биліктік мртебесін сатап отырады. Ал, кейінгі жер пайдаланушыларды ытары бастапы жер пайдаланушылармен шектеліп отыруы ммкін.

3. Жер меншік иелері мен жер пайдаланушыларды ытары мен міндеттері.Жер учаскесін оны нысанасынан туындайтын максатта пайдалана отырып, жерде дербес шаруашылы жргізу;ауыл шаруашылыы жне зге де даылдар мен екпелер себу мен отырызуа, ндірілген ауылшаруашылыы німі мен жер учаскесін пайдалану нтижесінде алынан зге де німге жне оны ткізуден тскен табыса меншік, шаруашылы жргізу, оралымды басару;з шаруашылыыны ажеттері шін жер учаскесінде бар кмды, сазды, иыршытасты жне баска да кетаралан пайдалы азбаларды, шымтезекті, екпелерді, жер сті жне жер асты суларын, кейіннен ммілелер жасасу ниетін кездемей, белгіленген тртіппен пайдалану, сондай-а жерді зге де пайдалы касиеттерін пайдалану;жер учаскесі мемлекеттік ажеттіктер шін алып ойылан (сатып алынан) жадайда келтірілген шыынды толы клемінде тетіп алу;жерді айматара блуді ескере отырып, меншік, шаруашылы жргізу, оралымды басару ыымен жер учаскесіні нысаналы масатына сйкестікте трын йлер, ндірістік, трмысты жне зге де йлер (крылыстар, имараттар) салу.

4. Сервитуттар тсінігі, трлері, пайда болу жне тотату шарттары.Сервитут дегеніміз — бтен жер учаскелерін шектеулі масатты пайдалану, оны ішінде жаяу ту, клікпен ту, ажетті коммуникацияларды тарту мен пайдалану, а аулау шаруашылыы жне зге де ажеттер шін пайдалану ыы.

Сервитут белгілері:

Сервитут дегеніміз бтенні иелігіндегі жер учаскесін шектеулі пайдалану ыы;

Сервитут ы емес, міндет болып табылады;

Сервитуттыобъектісі кез келген млік емес жер учаскесі;

Сервитут ммілені, оны ішінде сатып алу-сатуды жне кепілге салуды дербес нысанасы бола алмайды. Сервитут баса тлалара амтамасыз етілуі шін сервитут белгіленген кыпен бірге ана ауыса алады

Сервитут рашан да уаытша сипатта болады;

Сервитутты пайда болуы шарты ретінде бтенніиелігіндегі жер учаскесініболуы;

Нормативтік-ытыактілерден туындаан сервитуттар тіркелуге жатпайды;

Жер учаскесін шектеулі ыпен пайдаланушы ы субъектісі жеке меншік иесіне немесе жер пайдаланушы сервитутпен байланысты келтірілген барлы шыынды теуге тиіс;

Жер учаскесіне меншік ыы немесе сервитутпен ауыртпалы салынан жер учаскесіне жер пайдалану ыы баска тлаа ауысан жадайда сервитут саталады.

Жер учаскесіне меншік ыы немесе сервитутпен ауыртпалы салынан жер учаскесіне жер пайдалану ыы баса тлаа ауысан жадайда сервитут саталады.

Сервитут ммілені, оны ішінде сатып алу-сатудын жне кепілге салуды дербес нысанасы бола алмайды. Сервитут баса тлалара амтамасыз етілуі шін сервитут белгіленген кыпен бірге ана ауыса алады. .

Сервитутты пайда болу негіздері:

Бтенні жер учаскесін шектеулі масатта пайдалану ыы келесідей негіздер бойынша туындайды:

1.Тікелей нормативтік-кытыактілері негізінде;

2.Мделлі тламен жер меншік иесі немесе жер пайдаланушы арасында жасалан шарт негізінде;

3.Тікелей сот шешімі негізінде;

4.Жергілікті аткарушы орган актісі негізінде.

5.зге де зандар негізінде туындауы ммкін.

Жер кодексіне сйкес, сервитутты екі трі арастырылан.Олар жекеше сервитут жне ауымдык сервитут. Жеке меншік иесі немесе жер пайдаланушы — крші жер учаскесіне жеке меншік немесе жер пайдалану ыыны субъектісінен, ал, кажет болан жадайда зге учаскеге де жеке меншік немесе жер пайдалану ыыны субъектілерінен осы учаскелерді шектеулі пайдалану ыын (жекеше сервитут) табыстауды талап етуге ылы.

Крші немесе зге де жер учаскесін шектеулі пайдалану кыы (жекеше сервитут):

- егер жеке меншік иесіні немесе жер пайдаланушыны з учаскесіне баса жолмен туі ммкін болмаса, те иын болса немесе шамадан тыс шыындарды керек етсе, крші немесе зге де жер учаскесі арылы жаяу жне клікпен жріп туді;

- крші немесе зге де учаскеге сервитут белгіленбейінше амтамасыз етуге болмайтын, электр таратуды, байланысты ажетті желілерін тартуды жне пайдалануды, сумен, субрышпен,жылумен жабдытауды, мелиорацияны жне жеке меншік иесіні немесе жер пайдаланушыны, баса да ажеттерін амта­масыз ету шін белгіленуі ммкін.

Крші немесе зге де учаскеге жекеше сервитут осы учаскелерге жеке меншік ыы немесе жер пайдалану ыы субъектілерімен жасалатын шарт бойынша белгіленеді. Егер азастан Республикасыны за актілерінде згеше белгіленбесе, жекеше сервитут ауыртпалыын ктеруші жер учаскесіні меншік иесі немесе оны жер пайдаланушысы со-ларды мддесіне орай сервитут белгіленген тлалардан мелшерлес тлемаы талап етуге ылы.

ауымды сервитут дегеніміз - мемлекетті жне жергілікті халыты мдделерін амтамасыз ету шін ажет болан жадайларда жергілікті аткарушы органдарды нормативтік-ыты актілеріні негізінде туындайтын жер учаскелерін меншік иесінен немесе жер пайдаланушыдан алып оймай белгіленетін сервитут трі.

ауымды сервитуттар:

- орта пайдаланудаы объектілерге, зираттара, орымдара жне зге де ибадат объектілеріне жер учаскесі аркылы жаяу немесе клікпен ту;

- жер учаскесін коммуналдык, инженерлі, электр жне баса да желілер мен тораптарды, сондай-а клік инфрарылымыны объектілерін жндеу масатында пайдалану;

- жер учаскесінде межелік жне геодезиялы белгілер мен олара ту жолдарын орналастыру;

- су алу жне суат;

- жер учаскесі арылы мал айдап ту;

- жер учаскесін белгіленген мерзімде жне белгіленген тртіппен а аулау, жер учаскесінде орналасан тйы су айдындарында балы аулау, жабайы сімдіктерді жинау масатында пайдалану;

- іздестіру, зерттеу жне баса да жмыстар жргізу маса­тында жер учаскесін уаытша пайдалану;

- жаалау белдеуіне еркін ту;

- мемлекеттік органдарды шешімімен жер учаскесін мденикпшілік іс-шаралар ткізуге пайдалану;

- оамды жне мемлекеттік мдделерге байланысты згеде жадайлар шін белгіленуі ммкін.

Сервитутты тотатылуы:

ык иесіні бас тартуы;

за уаыт пайдаланылмауы, бл мерзім 3 жылдан арты уаыта белгілеген;

Оны белгіленген мерзіміні туі нтижесінде;

Тараптар арасындаы келісім негізінде;

Сот шешімі негізінде;

азакстан Республикасыны за актілерінде кзделген зге де негіздер бойынша тотатылады.

ауымды сервитут оамды ажеттер шін белгіленіп, ол ажеттер болмаан жадайда жергілікті атарушы органны сервитутты жою туралы шешім абылдауы арылы тотатылуы ммкін. Сервитутты олданылуы азастан Республикасыны за актілерінде немесе тараптарды келісімінде кзделген негіздер бойынша біржаты тртіппен тотатылады. Сервитут белгілі бір мерзімге белгіленген жадайларда, егер тараптарды келісімінде згеше белгіленбесе, оны олданылуы белгіленген мерзім аяталан со тотатылады. Сервитут шарт негізінде та­лап етілетін кезге дейін немесе белгісіз мерзімге белгіленген жа­дайларда сервитутты олданылуы сервитутпен ауыртпалык салынан жылжымайтын млік иесіні сервитутты тотату туралы талап еткен кезінен бастап бір ай мерзім ткен со тотатылады.