Таырып. Халыаралы атынас жне сырты саясат.

1. Халыаралы атынас, оны алыптасу эволюциясы мен даму тенденциясы.

2. Сырты саясат: мні мен ызметі.

1. Халыаралы атынас дегеніміз - ол лемдік ауымдастыты негізгі субъектілеріні арасындаы саяси экономикалы, леуметтік, динломатиялы, ыты, скери жне гуманитарлы зара байланыстары мен атынастарыны жйелік жиынтыы. Халыаралы атынас - ол халы немесе мемлекеттер арасындаы атынастарды жй ана жинтыы емес, керісінше зара туелді болатын, зара дамып отыратын субъектілер арасындаы табии диалектикалы байланыстар жйесі. Халыаралы атынас мемлекетті пайда болуынан басталады жне ол елдер мен мемлекеттерді бір - бірімен байланыс жасауды тарихи ажеттілігінен туындайды. Халыаралы атынасты алыптасу эволюциясына келетін болса, оны адамдар арасындаы зара атынасты ерекше трі ретіндегі блінуі ріден аланда алашы этностарды шыуынан жне оларды зіндік санасыны алыптасуынан басталады. Адамзат оамыны дамуына байланысты оларды арасындаы атынас та крделене тсті. Халыаралы атынасты алыптасу тарихындаы сапалы кезе мемлекетті пайда болуымен байланысты. Яни, осыан орай мемлекетті ішкі жне сырты атынастары жіктеле бастады. Халыаралы атынас ымыны дстріне баынатын болса оан мемлекетті ішкі мселелері кірмейді. Сонымен, мемлекеттерді сырты халыаралы атыасы елдер арасындаы атынасты зегіне айнала отыръш, бірте - бірте саяси сипата ие болды. йткені, р мемлекетті шекарасыны аныталуы, алдымен оны егемендігін білдірсе, біріншіден - мемлекетті сырты саясатын бліп шыарады. Осыан орай сырты саясат немесе халыаралы атынас мемлекет шекарасыны сыртында болатын жадайларды білдіреді. Екіншіден - р мемлекет зіні ішкі саясатымен бірге з территориясына сырты ыпалдарды стіненде баылау ояды. Алайда халыаралы саяси атынасты масатына, тріне жне мазмнына атысты мселелер ерте дуірден - а алыптасты. Мселен, сол кезден бастап мемлекет аралы атынаса атысты рекеттерді стратегиясы, масат иерархияларыны наты трлері кштер мен ралдары ыпал етуді тсілдері анытала бастады. Бгінгі халыарлы атынасты дамуындаы негізгі тенденциялара ілсек, е аддымен халыаралы атынастаы кешегі биполярлы жйені жойыландыын креміз. Яни, осыан дейін мемлекеттер дниесі полюске блініп, бір тобы КСРО - ны тірегіне шоырланса, екіншісі АШ-ты маына жиналан еді. Халыаралы атынастаы мндай жйе- биполярлы жйе деп аталынды. Оны ыдырауына байланысты Экономикалы зара кмек Кеесі (ЭК) жне Варшава Шарты йымдары тариха кетті. азіргі алыптасып келе жатан халыаралы атынас жйесі саясаттанушы алымдарды пікірінше, блоктара блінген кп полюсті жйеге айналуы ммкін дейтін болжам бар. Мселен, американды саясаттанушы. алым С.Хантингон адамзат дниесіні ертегі тадыры 7- 8 негізгі ркениеттерді араатынасына туелді дегенді крсетеді: Батыс, конфуционды Жапонды, Ислам, Индуистік, Славяно - православиялы, Латын американды жне Американды. Бгінгі аламды мселелер: леуметтік - саяси сипаттаы мселелер, леуметтік - экономикалы сипаттаы мселелер, леуметтік - экологиялы мселелер, адам мселесі.

2.детте мемлекетті сырты саяси атынасты баса да субъективтілерімен халыаралы аренада з атынасын реттеуге байланысты рекетін сырты саясат деп атайды. Мемлекетті сырты саясатыны мазмнын айтатын басты мселе - лтты мдде. лтты мдде хаындаы мселелерге, детте лтты еркін жне туелсіз мемлекет ретінде саталуы, сырты соыс ауіпінен саталу, лтты трмыс - жадайын жасарту, халыаралы аренада мемлекетті экономикалы жне саяси позицияларын орау, дниежзілік саясатта мемлекетті ыпалын сатау жне оны аясын кеейту. лтты мдделер сырты саясатында крініс тауып отырады. Жне ол баса мемлекетпен арым - атынас жасауды масатын, оны шешу жолдарын анытап отырады.

Сырты саясаттаы маызды ралдарды бірі дипломатия болып табылады. Дипломатия - сырты атынасты амтамасыз ететін жне шетелде мемлекетін ы мен мддесін орау жніндегі мемлекет, кімет басшыларыны жне сырты атынаса тсетін мекемелерді ресми рекеті. Шет елдермен дипломатиялы арым - атынас жасау сырты саясатты жзеге асыруды дстрі болып табылады. Сондай - а дниежзілік жне айматы халыаралы йымдарда кілеттілік ашу немесе оларды рамына ену, шетелдік саяси партиялармен досты арым - атынаста болу, дипломатиялы атынастара тспеген елдермен де эпизотты байланыстар жасау арылы да сырты саясат жргізіліп отырады. Сырты саяси байланыстар, сонымен бірге, экономикалы сауда, ылыми-техникалы, финанс - несие жне мдени арым атынастар жасау арылы да іске асырылады. Мемлекетті шетелдермен атынасы сырты барлау арылы да жреді. Мемлекетті сырты саясатын жзеге асырып, оны адаалап отыратын арнайы органдар болады. Олара: сырты істер министрлігі, сырты саясат жніндегі парламенттік комитеттер, елшіліктер мен кілеттілітер, шетелдегі ылыми жне мдени орталытар, ресми жне жартылай ресми миссиялар жатады.