Есептік-графикалық жұмысты орындауға арналған анықтамалық ақпараттар
Кесте В.1 – Бүтін оң сандарды бір санақ жүйесінен басқа жүйеге ауыстыру алгоритмі
| Ауыстыру алгоритмі | Мысал |
| Ондық санақ жүйесінен екілік санақ жүйесіне ауыстыру | |
| Алгоритм басы а) берілген санды Алымы деп алайық б) цикл басы егер Алымы >0 болса (цикла шартының орындалуы), онда келесіні орындаңыз: Алымдыжүйенің негізіне бөлейік, осы бөлідіден бүтін бөлікті және бүтін қалдықты табу керек; Енді осы бүтін бөлікті жаңадан Алымыдеп аламыз; (цикл басына қайту) цикл соңы в) Табылған қалдықтарды кері ретпен жазу қажет; Алгоритм соңы | 2310 → ?2 орындау а) 23 ті Алымы деп алайық; б) цикл басы шарт (Алымы 23 > 0) орындалды, 23:2 = (бүтіні =11, қалдық =1); жаңа Алымы = 11; шарт (Алымы 11 > 0) орындалды, 11:2 = (бүтіні =5, Остаток =1); жаңа Алымы = 5; шарт (Алымы 5 > 0) орындалды, 5:2 = (бүтіні =2, Остаток =1); жаңа Алымы = 2; шарт (Алымы 2 > 0) орындалды, 2:2 = (бүтіні =1, Остаток =0); жаңа Алымы = 1; шарт (Алымы 1 > 0) орындалды, 1:2 = (бүтіні =0, Остаток =1); жаңа Алымы = 0; шарт (Алымы0 > 0) орындалмады; циклдың соңы в) қалдықтарды кері ретпен жазамыз, жауабы: 2310 → 101112 |
В.1 кестесінің жалғасы
| Екілік жүйесінен ондық жүйеге ауыстыру | |
| Алгоритм басы а) оңнан солға қарай әрбір санның үстіне 0-ден басталған реттік нөмірін жазыңыз; б) әрбір санды жүйе негізінің сәйкес реттік дәрежесіне көбейтеміз; в) қосындысын табамыз; г) нәтижесін жазыңыз; Алгоритм соңы | 101112 → ?10 орындаңыз а) реттік нөмірін жазайық: 4 3 2 1 0 1 0 1 1 12 б) қосындылар қатарын қүрастырамыз : 1*24+0*23+1*22+1*21+1*20 в) қосындысын табамыз 16+0+4+2+1=23 г) жауабы: 1 0 1 1 12 → 2310 |
| Екілік жүйеден оналтылық жүйеге ауыстыру | |
| Алгоритм басы а) екілік санды соңынан бастап төрт-төртен топтаймыз; б) әр топқа сәйкес оның эквивалентін жазамыз (Г1 кестесі); Алгоритм соңы | 1001101101012 → ?16орындаңыз а) санды төрттікке бөлеміз: 1001 1011 0101 2 б) әр төртікке оның эквивалентін жазамыз: 1001=9; 1011=В; 0101=5 жауабы: 1001101101012→9В516 |
В.1 кестесінің соңы
| Екілік жүйеден сегіздік жүйеге ауыстыру | |
| Алгоритм басы а) екілік санды соңынан бастап үш-үштен топтаймыз; б) әр топқа сәйкес оның эквивалентін жазамыз (Г1 кестесі); Алгоритм соңы | 1001101101012 → ?8 орындаңыз а) санды үштікке бөлеміз: 100 110 110 101 2 б) әр үштікке оның эквивалентін жазамыз: 100=4; 110=6; 110=6;101=5 результат: 1001101101012→46658 |
| Сегіздік жүйеден екілік жүйеге ауыстыру | |
| Алгоритм басы Сегіздік санның әрбір цифрасының сәйкес екілік жүйедегі эквивалентін (Г1 кестесі) жазамыз; қажет болса, сол жағынан үш санға дейін толтырамыз. Алгоритм соңы | 46658 → ?2 орындаңыз санның әрбір цифрасының эквивалентін жазамыз: 4=100; 6=110; 6=110; 5=101 жауабы: 46658→1001101101012 |
| Оналтылық жүйеден екілік жүйеге ауыстыру | |
| Алгоритм басы Оналтылық санның әрбір цифрасының сәйкес екілік жүйедегі эквивалентін (Г1 кестесі) жазамыз; қажет болса, сол жағынан төрт санға дейін толтырамыз. Алгоритм соңы | 9В516 → ?2 орындаңыз санның әрбір цифрасының эквивалентін жазамыз: 9=1001; В=1011; 5=0101 жауабы: 9В516 →1001101101012 |
 |
Кесте В.2 – Инженерные категориясының ПРЕОБР функциясымен түрлендірілетін өлшем бірліктердің тізімі және олардың жазылуы
| Өлшем бірліктер | Аргумент ретінде жазылуы | Өлшем бірліктер | Аргумент ретінде жазылуы | Өлшем бірліктер | Аргумент ретінде жазылуы |
| Салмақ және масса | Энергия | Сұйықтық өлшемі | |||
| Грамм | "g" | Джоуль | "J" | Шәй қасық | "tsp" |
| Слаг (slug) | "sg" | Эрг | "e" | Ас қасық | "tbs" |
| Масса фунты (ағыл.) | "lbm" | Термодинам. калория | "c" | Сұйық унция | "oz" |
| U (масса. атом. бірл) | "u" | IT калория | "cal" | Кесе | "cup" |
| Унция (ағыл.) | "ozm" | Электрон-вольт | "eV" | Америкалық пинта | "pt" |
| Температура | Ат күші-сағ | "HPh" | Британдық пинта | "uk_pt" | |
| Цельсий градусы | "C" | Ватт-сағ | "Wh" | Кварта | "qt" |
| Фаренгейт градусы | "F" | Фунт-фут | "flb" | Галлон | "gal" |
| Кельвин градусы | "K" | Британдық жылу бірл. | "BTU" | Литр | "l" |
| Уақыт | Сила | Арақашықтық | |||
| Жыл | "yr" | Ньютон | "N" | Метр | "m" |
| Тәулік | "day" | Дина | "dyn" | Уставная миля | "mi" |
| Сағат | "hr" | Күш Фунт ы | "lbf" | Теңіз милясы | "Nmi" |
| Минут | "mn" | Магнетизм | Дюйм | "in" | |
| Секунд | "sec" | Тесла | "T" | Фут | "ft" |
| Қысым | Гаусс | "ga" | Ярд | "yd" | |
| Паскаль | "Pa" | Дәрежелік | Ангстрем | "ang" | |
| Атмосфера | "atm" | Ат күші | "HP" | Пика (дюймның 1/72) | "Pica" |
| Сынап бағ. мм | "mmHg" | Ватт | "W" |
 |
Кесте В.3 – Метрикалық бірліктердің префикстерінің қысқартылуы
| Префикс | Көбейтілуі | Қысқартылуы |
| экза | 1E+18 | "E" |
| пета | 1E+15 | "P" |
| тера | 1E+12 | "T" |
| гига | 1E+09 | "G" |
| мега | 1E+06 | "M" |
| кило | 1E+03 | "k" |
| гекто | 1E+02 | "h" |
| дека | 1E+01 | "e" |
| деци | 1E-01 | "d" |
| санти | 1E-02 | "c" |
| милли | 1E-03 | "m" |
| микро | 1E-06 | "u" |
| нано | 1E-09 | "n" |
| пико | 1E-12 | "p" |
| фемто | 1E-15 | "f" |
| атто | 1E-18 | "a" |
| Ескерту 1 Егер берілген мәндер рұқсат етілген түрде болмаса, онда ПРЕОБР функциясы #ЗНАЧ! қателік мәнін көрсетеді. 2 Егер түрлендіретін өлшем бірліктер әртүрлі топқа жатса, ондай бірлік мүлдем болмаса немесе қысқартылған префикстер ол бірлік үшін қолданылмаса, онда ПРЕОБР функциясы #Н/Д қателік мәнін көрсетеді. |
Кесте В.4 – Сандардың әртүрлі санақ жүйесінде қалыптасуы
| Ондық | Екілік | Сегіздік | Оналтылық |
| A | |||
| В | |||
| С | |||
| D | |||
| E | |||
| F |
Г қосымшасы