БЕР ЯШЬТӘН ЗУРРАК БАЛАЛАРНЫ АШАТУ

Балалыкның һәрбер чорына билгеләмә биргәндә дөрес ашату кирәклегенә әһәмият бирү очраклы түгел. Баланың интенсив үсеше пластик һәм энергетик материалның өзлексез кереп торуын таләп итә. Ә бу материалларның чыганагы — ризык.

Үсеп килә торган организмның ризыкка нык ихтыяҗы, ашкайнату системасының камил булмавы һәм матдәләр алмашының көчле булуы балаларның рациональ туклануларын оештырудагы кыенлыкларның төп сәбәбе булып тора.

Еш кына ата-аналар табиблардан яхшы аппетит булдыру, дөрес үсү һәм үсешкә ирешү өчен баланы нәрсә белән һәм ничек ашату кирәклеге турында сорыйлар. Ата-аналар барынннан да элек туйганчы ашатмауның гына түгел, шулай ук артык һәм бертөрле ашатуның да зарарлы икәнен онытмаска тиешләр.

6 нчы таблица. Балалар туклануы өчен кирәкле продуктларның тәүлеклек җыелмасы (граммнарда)
  Баланың яше
Продуктның исеме 1-1 1/2 1 1/2-3 3-4 5-6 7-10 11-13 14—17
Бодай ипие
Арыш ипие
Бәрәңге оны
Бодай оны
Ярма, макароннар
Печенье
Бәрәңге
Төрле яшелчәләр
Җиләк-җимеш
Татлы ашамлыклар        
Шикәр
Кипкән җимешләр, мүк җиләге
Тоз 6—7
Чәй 0, 2 0, 2 0, 2 0, 2 0, 3 0, 3 0, 3
Кофе  
Какао   0, 3 0, 5 0, 5 1, 5
Ит, бавыр
Балык (филе)
Йомырка (данә) 1/2 1/2 3/4 3/4
Ак май
Үсемлек мае  
Эремчек
Сөт
Каймак (сөт өсте)
Сыр
Маргарин

Баланың ризыгы җитәрлек кадәр витаминлы һәм катнаш (итле-сөтле-үсемлектән) булырга тиеш. Билгеле, барлык азык продуктлары, ул үсемлек азыкмы яисә хайваннардан алынган азыкмы булуына карамастан, яхшы сыйфатлы булырга тиеш. Бозылган продуктларда төрле авырулар барлыкка китерә торган агулар (ит, колбаса агуы, бозылган яшелчә һәм җиләк-җимеш консервлары агуы) була. Барлык туклану продуктлары свежий булырга тиеш, чөнки озак саклаганда аларның тәм сыйфатлары һәм составлары үзгәрә.

6 нчы таблицада туклану продуктларының тәүлеклек үрнәк җыелмасы, ә 7–9 нчы таблицаларда төрле яшьтәге балаларга СССР сәламәтлек саклау Министрлыгы тәкъдим иткән меню-бүленешләр (раскладкалар) китерелә.

7 нче таблица. 1 яшьтән 3 яшькәчә балалар өчен меню-бүленеш.
Меню Ашамлыкның чыгышы, граммнарда(г) Бүленеш продуктлар җыелмасы Күләме, граммнарда(г)
  1 нче көн
  Иртәнге аш  
Сөтле ботка Ярма
    Сөт
    Май
    Шикәр
Сөтле кофе Сөт
    Шикәр
    Кофе
    Ак ипи
Май һәм эремчек белән ипи Май
    Эремчек
  Көндезге аш  
Ит шулпасында пешерелгән борщ Чөгендер
    Кәбестә
    Бәрәңге
    Кишер
    Суган
    Каймак
    Май
Карабодай боткасы белән ит котлеты 60 100 Ит
    Ак ипи
    Суган
    Ярма
    Май
    Он
Чи яшелчә салаты Яшелчә
    Каймак
Кесәл Мүк җиләге
    Шикәр
    Бәрәңге оны
Ипи Арыш ипие
  Полдник  
Кефир Кефир
    Шикәр
Булка Бодай оны
    Сөт
    Шикәр
    Май

 

  Кичке аш  
Томат соусы белән бәрәңге котлеты Бәрәңге
    Йомырка 1/4 данә
    Икмәк
    Томат
    Май
    Он
Сөт Сөт
Ипи Ак ипи
  2 нче көн  
  Иртәнге аш  
Йомырка Йомырка 1/2 данә
Сөтле чәй Сөт
    Шикәр
    Чәй 0, 2
Май белән ипи Ак ипи
    Май
  Көндезге аш  
Каймак белән рассольник Бәрәңге
    Кишер
    Кыяр
    Ярма
    Суган
    Каймак
    Май
Ит һәм дөге белән белен Бодай оны
    Сөт
    Дөге
    Шикәр
    Май
    Ит
Чи яшелчә салаты Яшелчә
    Каймак
Компот Кипкән җимешләр
    Шикәр
Ипи Арыш ипие
  Полдник  
Кефир белән ипи Кефир
  Ипи
    Шикәр
  Кичке аш  
Винегрет Чөгендер
    Кишер

 

Дәвамы
    Кәбестә
    Кыяр
    Бәрәңге
    Суган
    Май
Ак соус белән биточки Ярма
    Сөт
    Май
    Шикәр
    Бодай оны
Сөт Сөт
Ипи Ак ипи
  3 нче көн  
  Иртәнге аш    
Сөтле ботка Ярма  
    Сөт  
    Шикәр  
    Май  
Сөтле кофе Сөт  
    Шикәр  
    Кофе  
Май һәм эремчек белән икмәк Ак ипи  
    Май  
    Эремчек  
  Көндезге аш  
Ит шулпасында пешерелгән фасоль ашы Фасоль  
    Бәрәңге  
    Кишер  
    Суган  
    Каймак  
    Май  
Бәрәңге белән шницель Ит  
    Ак ипи  
    Суган  
    Бәрәңге  
    Сөт  
    Май  
    Бодай оны  
Чи яшелчә салаты Яшелчә  
    Каймак  
Яңа өлгергән җиләк-җимеш шикәр белән Җиләк-җимеш  
    Шикәр  
Ипи Арыш ипие  

 

Дәвамы
  Полдник  
Кефир белән ипи Кефир
    Ак ипи
    Шикәр
  Кичке аш  
Йомырка сарысы белән бәрәңге боламыгы Бәрәңге
    Сөт
    Май
    Йомырка 1/2 данә
Сөт Сөт
Ипи Ак ипи
  4 көн  
  Иртәнге аш  
Сөтле ботка Ярма
    Сөт
    Шикәр
    Май
Сөтле какао Сөт
    Шикәр
    Какао 0, 5
Май белән ипи Ипи
    Май
  Көндезге аш  
Ит шулпасына йомырка сарысы һәм кыздырылган ипи кисәкләре салып пешерелгән аш Бәрәңге
    Кишер
    Кәбестә
    Йомырка 1/4 данә
    Май
    Ак ипи
Дөге һәм ит белән фаршланган ташкабак Ит
    Ташкабак
    Дөге
    Май
    Каймак
    Бодай оны
Чи яшелчә салаты Яшелчә
    Каймак
Мүк җиләге кесәле Мүк җиләге
    Шикәр
    Бәрәңге оны
Ипи Арыш ипие

 

Дәвамы
  Полдник  
Кефир белән булка Кефир
    Шикәр
    Бодай оны
    Сөт
    Шикәр
    Май
  Кичке аш  
Сөтле токмач Токмач
    Сөт
    Май
    Шикәр
    Йомырка 1/4 данә
Сөт Сөт
Ипи Ак ипи
  5 көн  
  Иртәнге аш  
Суда пешерелгән макарон Макарон
    Май
Сөтле кофе Сөт
    Шикәр
    Кофе
Май белән ипи Ак ипи
    Май
  Көндезге аш  
Щи Бәрәңге
    Кишер
    Кәбестә
    Суган
    Май
    Каймак
Бәрәңге белән балык котлеты Свежий балык
    Бәрәңге
    Май
    Бодай оны
    Ак ипи
Чи яшелчә салаты Яшелчә
    Каймак
Җиләк-җимеш Җиләк-җимеш
Ипи Арыш ипие

 

Дәвамы
  Полдник  
Ипи белән кефир Кефир
    Ак ипи
    Шикәр
  Кичке аш  
Кабак белән тары боткасы Ярма
    Кабак
    Сөт
    Шикәр
    Май
Сөт Сөт
Сыр белән ипи Ак ипи
    Сыр
  6 нчы көн  
  Иртәнге аш  
Бәрәңге белән селедка Селедка
    Бәрәңге
    Май
Сөтле кофе Сөт
    Шикәр
    Кофе
Май белән ипи Ак ипи
    Май
  Көндезге аш  
Каймак белән яшел щи Кузгалак
    Бәрәңге
    Кишер
    Суган
    Томат
    Каймак
Томалап пешерелгән яшелчә белән ит тефтели Ит
    Ак ипи
    Май
    Томат
    Бәрәңге
    Кәбестә
    Кишер
    Ташкабак
    Бодай оны
Чи яшелчә салаты Яшелчә
    Каймак
Кесәл Мүк җиләге

 

 

Дәвамы
    Шикәр
    Бәрәңге оны
Ипи Арыш ипие
  Полдник  
Ипи белән кефир Кефир
    Ак ипи
    Шикәр
  Кичке аш  
Эремчекле-дөгелезапеканка Дөге
    Сөт
    Шикәр
    Йомырка 1/4 данә
    Эремчек
    Май
Сөтле чәй Сөт
    Шикәр
    Чәй 0, 25
Ипи Ак ипи
  7 нче көн  
  Иртәнге аш  
Сөтле ботка Ярма
    Сөт
    Шикәр
    Май
Сөтле какао Сөт
    Шикәр
    Какао 0, 5
Сыр белән ипи Ак ипи
    Сыр
Көндезге аш  
Ит шулпасында пешерелгән фасоль ашы Фасоль
    Бәрәңге
    Кишер
    Суган
    Каймак
    Май
Бәрәңге белән шницель Ит
    Ак ипи
    Суган
    Бәрәңге
    Сөт
  Май

 

Дәвамы
Чи яшелчә Бодай оны
    Яшелчә
    Каймак
Компот Кипкән җиләк-җимеш
    Шикәр
Ипи Арыш ипие
  Полдник  
Ипи белән кефир Кефир
    Ак ипи
    Шикәр
  Кичке аш  
Йомыркалы бәрәңге бормалы Бәрәңге
    Сөт
    Май
    Йомырка 1/2 данә
Сөтле чәй Сөт
    Шикәр
    Чәй 0, 2
Ипи Ак ипи

 

8 нче таблица. 5–7 яшьлек балалар өчен меню-бүленеш
    Бүленеш
Меню Ашамлыкның чыгышы, граммнарда (г) продуктлар җыелмасы күләме, граммнарда (г)
  1 нче көн  
  Иртәнге аш  
Сөтле ботка Дөге
    Сөт
    Шикәр
Кофе Сөт
    Шикәр
    Кофе
Май белән ипи Бодай ипие
    Ак май

 

Дәвамы
  Көндезге аш  
Сөяк шулпасында пешерелгән борщ Чөгендер
    Свежий кәбестә
    Кишер
    Бәрәңге
    Суган
    Томат
    Ак май
    Каймак
    Укроп һәм петрушка
Йомырка һәм бәрәңге боламыгы белән ит рулеты 80/150 Ит
    Бодай ипие
    Башлы суган
    Йомырка 1/2 данә
    Бәрәңге
    Сөт
    Ак май
Яшелчә салаты Свежий кәбестә
    Кишер
    Үсемлек мае
    Суган
    Шикәр
Компот Кипкән җиләк-җимеш
    Шикәр
Арыш ипие Арыш ипие
  Полдник    
Ипи белән кефир Кефир
  Бодай ипие
    Шикәр
  Кичке аш  
Җимеш соусы белән манный биточкие 160/150 Манный ярмасы
    Сөт
    Йомырка 1/2 данә
    Шикәр
    Ак май
    Бодай оны
    Варенье
    Бәрәңге оны
Ипи белән сөт 150/40 Сөт
    Бодай ипие

 

Дәвамы
  2 нче көн  
  Иртәнге аш  
Яшелчә салаты Свежий кәбестә
    Редис
    Яшел суган
    Үсемлек мае
Сөтле ботка Тары яки геркулес
    Сөт
    Ак май
    Шикәр
Кофе Сөт
    Шикәр
    Кофе
Май белән ипи Бодай ипие
    Ак май
  Көндезге аш  
Сөяк шулпасында пешерелгән фасоль ашы Фасоль
    Бәрәңге
    Кишер
    Суган
    Ак май
Томалап пешерелгән кәбестә белән ит тефтели 70/150 Бодай ипие
    Ит
    Суган
    Кәбестә
    Кишер Ю
    Томат
    Бодай оны
    Ак май
Кесәл Мүк җиләге
    Шикәр
    Бәрәңге оны
Ипи Арыш ипие
  Полдник    
Чәй Шикәр
    Чәй 0, 2
Булка Бодай оны
    Сөт
    Ак май
    Шикәр
    Чүпрә

 

Дәвамы
  Кичке аш  
Сөт соусы белән эремчекле вермишель запеканкасы 180/50 ВермишельЭ
    Эремчек
    Шикәр
    Йомырка 1/2 данә
    Ак май
    Сөт
    Бодай оны
Ипи белән сөт 150/40 Сөт
    Арыш ипие
  3 нче көн  
  Иртәнге аш  
Томатлы-каймаклы соус һәм вермишель белән сарделька 40/150 Сарделька
    Вермишель
    Бодай оны
    Томат
    Ак май
    Каймак
Кофе Сөт
    Шикәр
    Кофе
Май белән ипи Бодай ипие
    Ак май
  Көндезге аш  
Кузгалаклы салкын щи Кузгалак
    Бәрәңге
    Свежий кыяр
    Яшел суган
    Йомырка 1/2 данә
    Каймак
    Укроп
Бәрәңге боламыгы белән балык биточкие 70/150 Балык филесы
    Бодай ипие
    Суган
    Бодай оны
    Үсемлек мае Ю
    Бәрәңге
    Сөт
    Ак май
Компот Кипкән җиләк-җимеш
    Шикәр
Ипи Арыш ипие

 

Дәвамы
  П о л д н и к  
Кефир Кефир
    Шикәр
Ипи Бодай ипие
  Кичке аш  
Йомырка 1/2 данә Йомырка 1/2 данә
Яшелчә рагуы Бәрәңге
  Кишер
    Свежий кәбестә
    Яшел борчак
    Сөт
    Бодай оны
    Ак май
Сөт Сөт
Ипи Бодай ипие
  4 нче көн  
  Иртәнге аш  
Яшелчә салаты Свежий кәбестә
    Редис
    Яшел суган
    Үсемлек мае
    Суган
    Йомырка 1/2 данә
    Үсемлек мае
    Бәрәңге
    Сөт
    Ак май
Кофе Сөт
    Шикәр
    Кофе
Май белән ипи Бодай ипие
    Ак май
  Көндезге аш  
    Ак май
    Помидор
    Яшел суган
    Укроп
Итле солянка Ит

 

Дәвамы
    Свежий кәбестә
    Кишер
    Суган
    Бодай оны
    Томат
    Ак май
Кесәл Мүк җиләге
    Шикәр
    Бәрәңге оны
Ипи Арыш ипие
  Полдник  
Кефир Шикәр
    Кефир
Печенье Печенье
  Кичке аш  
Сөт соусы белән эремчек запеканкасы 160/50 Эремчек
    Манный ярмасы
    Йомырка 1/2 данә
    Шикәр
    Бодай оны
    Ак май
    Сөт
Ипи белән сөт 150/40 Сөт
    Бодай ипие
  5 нче көн  
  Иртәнге аш  
Редис Редис
Сөтле манный боткасы Манный ярмасы
    Сөт
    Ак май
    Шикәр
Кофе Сөт
    Шикәр
    Кофе
Май белән ипи Бодай ипие
    Ак май
  Көндезге аш  
Сөяк шулпасында хәзерләнгән чөгендер ашы Чөгендер
    Бәрәңге
    Кишер
    Суган

 

Дәвамы
    Ак май
    Каймак
    Укроп
Томалап пешерелгән бәрәңге ит белән Ит
    Бәрәңге
    Суган
    Ак май
Ком пот Кипкән җиләк-җимеш
    Шикәр
Ипи Арыш ипие
  Полдник  
Кефир Кефир
    Шикәр
11пи Бодай ипие
  Кичке аш  
11омырка тәбәсе Йомырка 1/2 данә
    Сөт
    Ак май
Томатлы-каймаклы соус белән сохарида әвәләп кыздырылган ак (төсле) кәбестә Свежий кәбестә
    Бодай ипие (сохари)
    Томат
    Ак май
    Каймак
    Бодай оны
Ипи белән сөт 150/40 Сөт
    Бодай ипие
  6 нчы көн  
  Иртәнге аш  
Карабодай боткасы Карабодай ярмасы
    Сөт
    Ак май
    Шикәр
Кофе Сөт
    Шикәр
    Кофе
Май белән ипи Бодай ипие
    Ак май
  Көндезге аш  
Сөяк шулпасында пешерелгән щи Свежий кәбестә
    Бәрәңге
    Кишер

 

Дәвамы
    Суган
    Томат
    Ак май
Бәрәңге боламыгы һәм чөгендер белән ит котлеты 70/150/30 Каймак
    Укроп
    Ит
    Бодай ипие
    Суган
    Бәрәңге
    Сөт
    Ак май
    Чөгендер
    Шикәр
    Үсемлек мае
    Лимон согы
Кесәл Мүк җиләге
    Шикәр
    Бәрәңге оны
Ипи Арыш ипие
  Полдник  
Сөт Сөт
Ипи Бодай ипие
  Кичке аш  
Сөт соусы һәм эремчек белән вермишель запеканкасы 180/50 Вермишель
    Эремчек
    Шикәр
    Йомырка 1/2 данә
    Ак май
    Сөт
    Бодай оны
Сөт белән ипи 150/40 Сөт
    Бодай ипие
  7 нче көн  
  Иртәнге аш    
Яшелчә салаты Свежий кәбестә
    Редис
    Яшел суган
    Үсемлек мае
Сөтле ботка Тары ярмасы яки геркулес
    Сөт
    Ак май
    Шикәр

 

Дәвамы
Кофе Сөт
    Шикәр
    Кофе
  Көндез ге аш  
Сөяк шулпасында пешерелгән борщ Чөгендер
    Свежий кәбестә
    Кишер
    Бәрәңге
    Суган
    Томат
    Ак май
Йомырка һәм бәрәңге боткасы белән ит рулеты 80/150 Ит
    Бодай ипие
    Башлы суган
    Йомырка 1/2 данә
    Бәрәңге
    Сөт
    Ак май
Яшелчә салаты Яшелчәләр
    Каймак
Компот Кипкән җиләк-җимеш
    Шикәр
Ипи Арыш ипие
  Полдник  
Кефир Кефир
    Шикәр
Ипи Бодай ипие
  Кичке аш  
Җимеш соусы белән манный биточкие 160/150 Манный ярмасы
    Сөт
    Йомырка 1/2 данә
    Шикәр
    Ак май
    Бодай оны
    Варенье
    Бәрәңге оны
Ипи белән сөт 150/40 Сөт
    Бодай ипие