Босатан сабатарды теу ережесі
Кіріспе
азіргі жадайда оамны денсаулыы кбінде оны санитарлы-эпидемиологиялы салауаттылыымен, мір сретін ортасыны ауіпсіздігіне азаматтарды ыы шын мнінде амтамасыз етілуімен жне сыраттарды алдын алуымен аныталады. Адам азасы мен оршаан орта арасында тыыз байланыс бар, ортаны олайсыз факторларыны азаа траты трде сер етуі, сіресе сырты орта арынды ластанып жатан жадайда жне адам денсаулыы шін ауіпсіз емес жаа техногендік факторларды спектрі тез кеейіп жатан азіргі кезеде, халыты денсаулы потенциалы тмендеуіні жне кптеген аурулар дамуыны себебі болып табылады. Ауру дамуыны ауіп-атерін тмендетуге, популяцияны денсаулыын сатауа тек адамны мір сретін жадайын сауытыруа баытталан алдын алу шаралары ана абілетті. Гигиена ылымыны негізін алаушы Ф.Ф.Эрисман осыан байланысты «Егер ауруларды дрыс анытау жне оны дрыс емдеу тсілдері те маызды жне мнді деп саналса сол ауруларды жне лімні себебі болып табылатын оамды санитарлы сыраттарын анытау жне жою барлы рецепттер мен дрілерді брін бірге аландаыа араанда алай те жоары дрежеде маызды деп айтпаса» деген.
Алдын алу жніндегі медицина тек дрігер – гигиенист маманыны еншісі емес. Гигиена білімінсіз кез келген емдеу дрігеріні жмыс істеуі ммкін емес, йткені оны кнделікті ксіптік жмысы, ауруханада, балалар мекемелерінде, нерксіп ксіпорындарында, тама нерксібінде болсын.
оршаан ортаны р трлі факторларыны адам азасына сер ету сипатын білу де болаша дрігерлер шін маызды, себебі ол ауруды себебін анытап дрыс диагноз оюа, сондай-а длелді емдеу шараларын жргізуге ммкіндік береді. Гигиеналы білім халы арасында санитарлы аарту жмысын жргізу шін ажетті жадай, халыты гигиеналы сауаттылыы сауытыру шараларыны тиімділігін амтамасыз етудегі звеноларыны бірі болып табылады.
Сондытан гигиеналы ойлау тсілі жне бл салада кп білу студенттік кезден негізі алануы тиіс, ал ауруды алдын алу жніндегі медицина болаша дрігерлер дайындауда зіне сай орын алуы тиіс.
Ауруды алдын алу жніндегі медицинаны ылыми негізі гигиена – іске асырылуы адамдарды денсаулыы саталуын жне ныаюын амтамасыз ететін гигиеналы нормативтерді, санитарлы ережелерді жне шараларды негіздеу масатында оршаан орта факторларыны адам азасына жне оам денсаулыына сер ету задылытарын зерттейтін ылым.
Гигиенаны оытуды масаты:
Этиологиясы жпалы жне жпалы емес ауруларды біріншілік жне екіншілік алдын алу сратарын шешуге ммкіндік беретін ана емес, сонымен атар дрыс диагноз ою, адекватты емдеу жне науастарды алпына келтіру, халыты гигиеналы сауаттылыын арттыру шін ажетті болатын ауруды алдын алу жнінде ойлауды жне гигиеналы білімдерді негізін алыптастыру .
Пнді оыту міндеттері:
1. Адамны тіршілік жаайлары мен дірістік іс рекетіндегі оршаан ортаны ртрлі факторларыны жеке адамны денсаулыы мен оам денсаулыына сер ету табиаты мен сипаты жнінде тсінік беру.
2. Ауруды алдын алу, дені сау адамдады денсаулыын сатау жне ныайту шін гигиеналы білімдерін олдануды йрету.
3. Ауруды этиологиялы немесе атерлі факторлары ретінде болу ммкін оршаан орта факторларыны рлін анытауды жне осы білімдерді зіні ксіптік іс рекетінде олдануды йрету.
4. Келешектегі дрігерлік жмысында наты ксіби міндеттерін шешу шін гигиена ылымыны зіргі кездегі жетістіктерін йрету.
5. Гигиеналы білімдерін халыты санитарлы мдениеттілігін арттыру шін олдануды йрету.
Оытуды соы нтижелері:
Студент білуге міндетті:
1. Гигиенаны даму тарихын. Гигиена ылымыны негізін алаушыларды. Р крнекті алым- гигиена мамандарын. Гигиеналы зерттеу дістерін. оршаан орта факторларын гигиеналы нормалауды негізідерін.
2. Ауаны гигиеналы маызын. Ауа райы мен климатты, микроклиматын жадайларыны, атмосфералы ауаны, йлерді ауасыны химиялы заттармен жне бактериялармен табиги жне антропогендік ластануымен байланысты ауруларды алдын алу жніндегі шараларды.
3. Жпалы жне табиаты жпалы емес ауруларды пайда болуы мен таралуындаы су факторы мен топыраты рлін жне оларды алдын алуды. азастанны табии жне антропогендік биогеохимиялы айматарын. Елді мекендерді санитарлы тазалау жніндегі шараларды.
4. Жеке адамны жне жымны рационалды таматануын йымдастыруды гигиеналы негіздерін жне оларды медициналы баылауды.
5. оршаан орта факторлары мен балалар мен жасспірімдерді денсаулы жадайы мен дене дамуыны зара серлесуіні гигиеналы мселелерін. Жеке адамны гигиенасы мен салауатты мір салты негіздерін.
6. Е кп тараан зиянды ндірістік факторларды (физикалы, онын ішінде, иондаушы жне иондаушы емес сулеленулер, химиялы, ндірістік ша, биологиялы) гигиеналы сипаттамасын. Ксіби патологияларды алдын алу жніндегі шараларды
7. Емдеу-алдын алу мекемелерін орналастыруа, жоспарлауа, жабдытауа жне абаттандыруа ойылатын гигиеналы талаптарды. Ауруханаішілік инфекцияларды адын алу жніндегі шараларды.
8. Елді мекендерді жоспарлауды гигиеналы негіздерін.
9. Соыс жадайында медициналы ызметке жктелетін санитарлы гигиеналы шараларды мазмунын, клемі мен жргізу тртібін.
Студент істей алуы ажет:
1.Трын жне оамды йлердегі микрокимат параметрлерін, ауа ортасыны сапасын, желдетуді, жылытуды, жарыты зерттеуді жне баылауды.
2.Жпалы жне жпалы емес ауруларды дамуындаы су факторы мен топыраты рлін баалауды жне оларды алдын алу жнінде шаралар жргізуді. Суды зарарасыздандыру шін рамында хлоры бар препараттарды дозасын есептеуді жне зарарасыздандыру жргізуді.
3.Жеке адамдарды таматануы мен халыты йымдастырлыан топтары таматануыны йымдастырылуын, ауіпсіздігін жне ндылыын баалауды жне оан медициналы баылау жргізуді.
4.Ксіптік зияндылытарды (ндірістік ша, шу, діріл, иондаушы жне иондаушы емес сулеленулер, т.б.) адам азасына сер ету ауіптілігін баалауды жне ажетті алдын алу шараларын сынуды.
5.Балалар мен жасспірімдерді денсаулы жадайына, дене дамуына жне кн тртібіні, оу-трбие рдістеріні, балалар мекемелерінде болу жадайлары мен оытуды йымдастырылуына баылау жргізуді.
6.Аурухана ішіндегі инфекцияны алдын алу жніндегі шараларды жргізуді. Ауруларды ауруханада болу кезіндегі жадайларын жне ауруханаларды санитарлы режимін баылауды.
7.Зертханада зерттеу шін скерлердегі дайын таамнан жне судан сынама алуды, таамды азытарды санитарлы сараптауды жне де оларды радиоактивті заттармен жне уландырыш заттармен ластануы кезінде полкті медициналы ызметіні ммкіншіліктеріне сйкес келетін клемде зерттеу жргізуді.
8.скерлерде ауруларды, оны ішінде жпалы ауруларды да пайда болуы мен таралу ауіп–атер факторларын анытауды жне оларды алдын алу жніндегі шаралар дайындауды. Дала жадайындаы суды млдірленуіне жне зарарсыздандырылуына баылау жргізуді.
9.Гигиена саласынан алан білімдерін халыты ртрлі контингенттері арасындаы санитарлы аарту жмысын жргізу шін олдануды.
Реквизитке дейінгі: философия, саясаттану, леуметтану, ы негіздері, информатика, экология, медициналы биофизика, химия, молекулалы биология жне медициналы генетика, биохимия, анатомия-1, физиология-1, патологиялы физиология-1, микробиология.
Реквизиттен кейінгі: ішкі аурулар, балалар аурулары, акушерия жне гинекология, жалпы тжірибе.
Пнні ысаша мазмны: оршаан орта факторларын гигиеналы нормалауды ылыми негіздері.Ауа ортасыны факторлары. Су денсаулы факторы. Топыраты адам денсаулыына сері. Топыраты санитарлы жадайыны крсеткіші.Таматану денсаулы факторы. Ебек гигиенасы жне физиологиясыны негіздері. Науастарды ЕАБ болу кезіндегі жадайларыны гигиеналы негіздері. Балалар мен жасспірімдерді денсаулыын алыптастырудаы оршаан орта факторларыны ролі.
Дрістерді таырыпты жоспары:
| № | Таырыпты аталуы | ткізу трі | затыы |
| 1. | Кіріспе. Гигиена негізгі алдын алу пні ретінде. Масаты, міндеттері, зерттеу дістері. Медициналы білімдер жйесіндегі гигиенаны ролі. | Мселелі дріс | 1 саат |
| 2. | Ауа ортасыны гигиеналы маызы. | Мселелі дріс | 1 саат |
| 3. | Ауаны физикалы жне химиялы факторларыны азаа серімен байланысты ауруларды алдын алу. | Мселелі дріс | 1 саат |
| 4. | Климатты жне ауа райыны гигиеналы маызы. Жерсіндіруді (акклиматизация) азіргі кездегі мселелері. | Мселелі дріс | 1 саат |
| 5. | Су денсаулы факторы ретінде. Су факторымен байланысты ауруларды алдын алу. | Мселелі дріс | 1 саат |
| 6. | Таматану денсаулы факторы ретінде. Рационалды таматануды азіргі кездегі аспектілері. | Мселелі дріс | 1 саат |
| 7. | Алиментарлы аурулар, оларды алдын алу. | Мселелі дріс | 1 саат |
| 8. | Емдеу-алдын алу мекемелеріні гигиенасы. Аурухана ішіндегі инфекцияларды алдын алу. | Мселелі дріс | 1 саат |
| 9. | Балалар мен жасспірімдерді денсаулыын орау жне ныайтудаы гигиенаны маызы. | Мселелі дріс | 1 саат |
| 10. | ндірістік зияндылытар жне ксіптік аурулар туралы негізгі тсініктер. Ксіптік ауруларды алдын алу шаралары. | Мселелі дріс | 1 саат |
| 11. | Ебек физиологиясыны негіздері. Жмыс рдістерімен байланысты ндірістік ажуды жне ауруларды алдын алу. | Мселелі дріс | 1 саат |
| 12. | Ионды суле кздері жне оларды сипаттамасы | Мселелі дріс | 1 саат |
| 13. | Трындарды жне персоналдарды радиациялы ауіпсіздігін йымдастыру | Мселелі дріс | 1 саат |
| 14. | Иондаыш емес электромагниттік сулеленулер, электрлік жне магниттік рістер жне олармен байланысты ауруларды алдын алу. | Мселелі дріс | 1 саат |
| 15. | Гигиеналы нормалауды ылыми негіздері. | Мселелі дріс | 1 саат |
| 16. | Соыс уаытындаы санитарлы-гигиеналы шараларды йымдастыру негіздері. скерлерді далада орналастыру гигиенасы. | Мселелі дріс | 1 саат |
| 17. | Дала жадайында скерлерді таматануына жне сумен жабдыталуына санитарлы баылауды йымдастыру жне жргізу негіздері. | Мселелі дріс | 1 саат |
| 18. | арулы кштерді жалпыа арналан блімдеріндегі жне скер трлеріндегі ебек гигиенасы. | Мселелі дріс | 1 саат |
| Барлыы: | 18 саат |
Тжірибелік сабатарды таырыпты жоспары
| № | Таырыпты аталуы | ткізу трі | затыы |
| йлерді микроклиматын гигиеналы баалау. Жылытуды баалау. | Тжірибелік саба | 2 саат | |
| йлерді ауасыны химиялы жне бактериялармен ластануын, табии жне жасанды желдетуді тиімділігін гигиеналы баалау. | Тжірибелік саба | 2 саат | |
| Блмеге кн сулесіні тсу режимін, табии жне жасанды жарыты гигиеналы баалау | Тжірибелік саба | 2 саат | |
| Балалар мен лкен адамдара ультраклгін суле жетіспеушілігіні алдын алу. йлерді санациялау шін УК- сулеленуді жасанды кздеріні олданылуы | Семинар | 2 саат | |
| Ауыз суды жне сумен амтамасыз ететін су кздеріні сапасын гигиеналы баалау. | PBL жобалау баытымен оыту (PROBLEM – BASID LEARNING) | 2 саат | |
| Суды сапасын жасарту дістері. | ТBL командалы баытпен оыту (TEAM- BASID LEARNING) | 2 саат | |
| Топыраты санитарлы-гигиеналы баалау. Елді мекенді тазарту жніндегі шаралар.Блім бойынша соы саба. | Семинар, коллоквиум | 2 саат | |
| Таам мзіріні жіктемесі бойынша таматануды адекваттылыын гигиеналы баалау. | ТBL командалы баытпен оыту (TEAM- BASID LEARNING) | 2 саат | |
| Стті, етті жне банкідегі консервілерді залалсыздыын баалау. | Тжірибелік саба | 2 саат | |
| Таматан уланулар жне инфекциялар жне оларды алдын алу. | ТBL командалы баытпен оыту (TEAM- BASID LEARNING) | 2 саат | |
| Ауруханаларды ас блоктарын жоспарлауа,жабдытауа жне ктіп стауа ойылатын гигиеналы талаптар | Семинар | 2 саат | |
| Ауруханаларды жадайлы жне жалпы жоспарларын гигиеналы баалау | Тжірибелік саба | 2 саат | |
| ЕАБ мамандандырылан блімдеріні ішкі жоспарлануын гигиеналы баалау. Ауруханаішілік инфекциялар, оларды алдын алу. | Тжірибелік саба | 2 саат | |
| Балалар мен жасспірімдерді денсаулы жадайын жне дене дамуын гигиеналы баалау. | ТBL командалы баытпен оыту (TEAM- BASID LEARNING) | 2 саат | |
| Балабашалардаы жне мектептердегі балаларды кн тртібін жне оу-трбие рдістеріні йымдастырылуын гигиеналы баалау. | Семинар | 2 саат | |
| Мектепте оуа жетілгендігін медициналы жне психофизиологиялы критерийлер бойынша баалау. | Семинар | 2 саат | |
| Балалар мекемелерін жоспарлауды жне керек-жаратармен жабдытауды гигиеналы принциптері жне санитарлы нормалары мен ережелері.Блім бойынша соы саба | Тжірибелік саба , коллоквиум | 2 саат | |
| нерксіптік ша, оны гигиеналы маызы. Ша ауруларыны алдын алу. | Тжірибелік саба | 2 саат | |
| ндірістік шу мен дірілді гигиеналы маызы. Шу жне діріл ауруларыны алдын алу. | Семинар | 2 саат | |
| Компьютерді бейнедисплейлік терминалдарымен жмыс істеу кезінде оу жне ебек жадайыны йымдастырылуын медициналы баылау. | Семинар | 2 саат | |
| Ксіптік уланулар жне оларды алдын алу. | Семинар | 2 саат | |
| ндіріс ксіпорындарындаы жмысшыларды емдік-профилактикалы ызметпен амтамасыздандыруды йымдастыру принциптері | Семинар | 2 саат | |
| Радиациялы гигиенадаы негізгі тсініктер. Иондаушы сулеленуді кздерімен жмыс істеу кезінде персоналды радиациялы ауіпсіздігін амтамасыз ету принциптері. | Тжірибелік саба | 2 саат | |
| Табии кздерімен сулеленуді жне медициналы сулеленуді шектеу. Дозиметриялы жне радиометрлік баылау. | Тжірибелік саба | 2 саат | |
| Дала жадайында скерлерлерді таматануа санитарлы баылауды йымдастыру жне жргізу негіздері. | Семинар | 2 саат | |
| Дала жадайында скерлерлерді сумен амтамасыз етілуіне санитарлы баылауды йымдастыру жне жргізу негіздері. | Семинар | 2 саат | |
| арулы кштерді жалпыа арналан блімдері мен скер трлеріндегі ебек гигиенасы. Блім бойынша соы саба | Семинар, коллоквиум | 2 саат | |
| Барлыы: | 54 саат |
Кеес беру уаыты: кеес кнделікті дйсенбіден жмаа дейін саат 16.00 дан 18.00 аралыында теді.
Аралы баылау уаыты:
| маманды | Курс/поток/топ | Пн | апта/кні | уаыты |
| Жалпы медицина | Курс 3/ поток – екінші | Жалпы гигиена | апта:8 – інші | |
| 306, 313, 317, 319, 320, 321, 329, 332 | 20.10.11ж. | 16.00-16.50 | ||
| 352, 356, 357, 358, 351, 353, 354, 363 | 20.10.11ж. | 16.00-16.50 | ||
| 305, 311, 322, 326, 327, 330 | 21.10.11ж. | 17.00-17.50 | ||
| 333, 341, 355, 359, 360, 361, 365, 369, 370 | 21.10.11ж. | 17.00-17.50 | ||
| апта:16 | ||||
| 306, 305, 311, 313, 317, 319, 322, | 08.12.11 (3, 4 поток) | 16.00-16.50 | ||
| 341, 355, 352, 356, 357, 358, 365, 369, 370 | 08.12.11 | 16.00-16.50 | ||
| 320, 321, 329, 332, 326, 327, 330 | 13.12.11 (5, 7 поток) | 17.00-17.50 | ||
| 333, 351, 353, 354, 363, 359, 360, 361, 364 | 13.12.11 | 17.00-17.50 |
орытынды баылау уаыты: академиялы кнтізбе кестесі бойынша
- Студенттерді з бетінше атаратын жмысына арналан тапсырмалар
Студенттерді зіндік жмысы таырыптары
| № | Таырыпты аталуы | ткізу трі | затыы |
| Гигиенаны алыптасуы жне даму тарихы. оршаан орта факторларыны серімен байланысты ауруларды алдын алуды негізі ретіндегі гигиеналы нормалау. | дебиетпен жмыс, жобаны дайындау | 2 саат | |
| Ауаны физикалы асиеттеріні гигиеналы маызы- атмосфреалы ысымны, электрлік жадайы мен радиоактивтілігіні. олайсыз серлеріні алдын алу. Климат жне ауа райы жадайыны адамны денсаулыына сері жне оларды олайсыз серлеріні алдын алу. | дебиетпен жмыс, жобаны дайындау | 2 саат | |
| Ауаны химиялы жне биологиялы рамы жне оны гигиеналы маызы. Су факторы мен байланысты ауруларды алдын алу жніндегі шаралар. | дебиетпен жмыс, жобаны дайындау | 2 саат | |
| Елді мекендерді жоспарлау жне салуды гигиеналы негіздері. Трын й гигенасы. | дебиетпен жмыс, жобаны дайындау | 2 саат | |
| Таам статусы бойынша таматану адекваттылыын баалау. Алиментарлы аурулар, оларды алдын алу. Негізгі таамды азытарды таматы жне биологиялы ндылыы. Эпидемиологиялы маызы. | дебиетпен жмыс, жобаны дайындау | 2 саат | |
| Таамды азытарды ауіпсіздігі мен таматы жне билогиялы ндылыы саталуын амтамасыз ету жніндегі шаралар. нны, нанны, балыты жне концентраттарды залалсыздыын баалау. | дебиетпен жмыс, жобаны дайындау | 2 саат | |
| Азытарды консервілеу дістеріні гигиеналы сипаттамасы. Жеке адам таматануы мен халыты йымдастырылан топтары таматануыны йымдастырылуын жне оны ндылыын медициналы баылау. | дебиетпен жмыс, жобаны дайындау | 2 саат | |
| Ауруханаларды ішкі ортасын йымдастыруа ойылатын гигиеналы талаптар. | дебиетпен жмыс, жобаны дайындау | 2 саат | |
| Балаларды ртрлі жас кезеіндегі азасыны анатомиялы-физиологиялы ерекшеліктері жне оларды себебімен байланысты ауруларды алдын алу. | дебиетпен жмыс, жобаны дайындау | 2 саат | |
| Мектептерде балаларды дене трбиесі жне шынытыруды гигиеналы негіздері жне оны йымдастырылуын медициналы баылау.Ебекке трбиелеу мен оытуды физиологиялы-гигиеналы принциптері. Оны йымдастыруа ойылатын гигиеналы талаптар. | дебиетпен жмыс, жобаны дайындау | 2 саат | |
| Жасспірімдерге маманды тадауа дрігерлік кеес беру. Мектептерде жне бала-башаларда емдеу-алдын алу жне санитарла-гигиеналы шараларды йымдастырылуын дрігерлік баылау. | дебиетпен жмыс, жобаны дайындау | 2 саат | |
| Мектепке дейінгі жне мектеп мекемелеріндегі жиаздара, жабдыа, ойыншытара, оулытара ойылатын гигиеналы талаптар. | дебиетпен жмыс, жобаны дайындау | 2 саат | |
| Жмыс ауырлыы мен ауірттілігін баалау. Жмыс рдістерімен байланысты ндірістік ажу мен ауруларды алдын алу. нерксіптік уларды сер етуіні жалпы задылытары. Улылыы мен ауіптілігін баалау. | дебиетпен жмыс, жобаны дайындау | 2 саат | |
| Инфра – уьтра дыбысты жне лазерлік сулеленуді гигиеналы баалау. олайсыз серлеріні алдын алу. ндірістік ортаны биологиялы факторлары жне олар тудыратын ауруларды алдын алу. | дебиетпен жмыс, жобаны дайындау | 2 саат | |
| Иондаушы емес электромагниттік сулеленуді, электрлік жне магниттік рістерді гигиеналы маызы жне оларды зиянды серлеріні алдын алу жніндегі шаралар. | дебиетпен жмыс, жобаны дайындау | 2 саат | |
| Ауылшаруышылыындаы ебек гигиенасыны негізгі мселері, ауруларды алдын алу. | дебиетпен жмыс, жобаны дайындау | 2 саат | |
| Медицина ызметкерлеріні ебек гигенасыны негізгі аспектілері. Рентгенологиялы кабинеттер мен сулемен емдеу блімдеріндегі медицина ызметкеріні радиациялы ауіпсіздігі. Полимерлік материалдарды медицинада олдануды гигиеналы мселелері | дебиетпен жмыс, жобаны дайындау | 2 саат | |
| азіргі заманы негізгі леуметтік мселермен байланысты денсаулы жадайы бзылуыны алдын алудаы жеке бас гигиенасыны рлі. Тері гигиенасы. Киімге жне ая киімге ойылатын гигиеналы талаптар. | дебиетпен жмыс, жобаны дайындау | 2 саат | |
| Барлыы | 36 саат |
Пн бойынша тапсырмаларды орындау жне тапсыру графигі: пн бойынша барлы таырыптарды оу, соы сабаа дейін курсты ту барысында рефераттарды тапсыру жне орау.
| апта | ||||||||||||||||||
| № таыр | 1,2 | 3,4 | 5,6 | 7,8 | 9,10 | 11,12 | 13,14 | 17,18 |
сынылатын дебиеттер:
Негізгі:
1. Большаков А.М., Маймулов В.Г. Общая гигиена – М.: ГЭОТАР – Медиа,2006.-729с
2. Пивоваров Ю.П. Гигиена и основы экологии человека : учебник для студ. высш. мед. учеб. заведений / Ю. П. Пивоваров, В. В. Королик, Л. С. Зиневич. - 4-е изд., испр. и доп. - М. : Академия, 2008. - 528 с. - (Высшее профессиональное образование)
3. Румянцев Г.И. Гигиена : Учебник для вузов - 2-е изд., перераб. и доп. - М. : ГЭОТАР-МЕД, 2001. - 608 с. : ил. - (XXІ век)
4. Глиненко В. М. Гигиена и экология человека : учебник / [и др.]. - М. : Мед. информ. агентство, 2010. - 545 с : ил
осымша:
1. Большаков А.М. Общая гигиена : Учеб. пос. для вузов. Для сисемы послевуз. образования врачей / Большаков, Алексей Михайлович, Маймулов В.Г. - М. : ГЭОТАР-Медиа, 2006. - 729 с. : ил.
2. Пивоваров Ю.П. Руководство к лабораторным занятиям по гигиене и основам экологии человека : Учеб. пос. для медвузов / Пивоваров, Юрий Петрович, Королик В.В. - М. : Академия, 2006. - 508 с. : ил. - (Высшее профессиональное образование).
3. Мельниченко П.И. Военная гигиена и военная эпидемиология : Учебник / Мельниченко, П.И., Огарков П.И., Лизунов Ю.В. - М. : Медицина, 2006. - 400 с. : ил. - (Учеб.лит.Для студентов мед.вузов)
4. Большаков А.М. Общая гигиена : Учебник для студ. фарм. специальностей / Большаков, Алексей Михайлович, Новикова И.М. - Изд. 2-е,перераб.и доп. - М. : Медицина, 2002. - 384 с. : ил. - (Учеб.лит. Для студ. мед. вузов)
5. Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков: Учеб.для мед. Вузов/В.Р.Кучма.-М.:ГЭОТАР-Медиа,2008.-473с
6. Артамонова В.Г. Профессиональные болезни:Учебник для медвузов.-Изд.4-е,перераб.и доп.-М.:Медицина,2006.-480с.-(Учеб.лит.для студентов мед.вузов)
7. Оформление Э.В.Мухлынова. Медицинская экспертиза трудоспособности, медико-социальная, военно-врачебная:(Сб.нормативных актов РФ)/.-М.:Джангар,2006.-775с.
8. Винник Ю.С.,Кочетова Л.В., Карлова Е.А., Теплякова О.В. Асептика и антисептика: Учеб.пос./-Ростов н/Д:феникс,2007.-116с.
9. Коваленко, Л.М. Техника современных санитарно-химических Учеб.-метод. пособие/ Коваленко, Л.М. - Караганда : [s. n.], 2005. - 73 с. - ISBN 9965406731 : Б.ц.УДК 613/614(02) исследований в области Госсанэпиднадзора:
10. Рубина Е. А. Санитария и гигиена питания: Учеб. пос. для не мед.вузов/ :Вып 2: Материалы респ. науч.-практ. конф. с междунар. участием. - Караганда : Б.и., 2005. - 302 с.
11. Актуальные вопросы профессиональной патологии Вып 2: Материалы респ. науч.-практ. конф. с междунар. участием. - Караганда : Б.и., 2005. - 302 с. -
12. Королев А.А. Гигиена питания: Учебник для медвузов/ Королев, Алексей Анатольевич. - М. : Академия, 2006. - 528 с. - (Высшее профессиональное образование).
13. Проблемы медицины труда и промышленной токсикологии в Казахстане. :Материалы респ.науч.-практ.конф.с междунар.участием. - Караганда : Б.и., 2006. - 310 с
14. Елисеев Ю.Ю. Санитарные нормы: Полный справочник/ ред. - М. : Эксмо, 2006. - 768 с
15. Терехин С. П. Сборник нормативных документов, регламентирующих государственный надзор в области гигиены питания: учеб.- метод. пособие/ [и др.]; КГМУ. - Караганда : 2009. - 196 с.
Оу жне оыту дістері:
· Дрістер: мселелі
· тжірибелік сабатар:семинарлар, жадайлы есептерді шешу, жадайды талдау, аымды баылау жргізу.
· студенттерді зіндік жмысы:дебиетпен жмыс, жобаны дайындау
Оушыларды білімдері мен дадыларын баалау дістері:
· Аымды баылау: тестілеу, жазбаша/ауызша срау, бадарламалы баылау, жадайлы есептерді шешу, тапсырманы нтижелерін толтыруды тексеру жне т.б.
· Блім бойынша соы саба: жазбаша тестілеу, жадайлы есептерді шешу.
· орытынды баылау: емтихан
· Білім баасыны ережесі жне критериі: рбір дегейге білім баасыны шкаласы жне критериі (аымды аралы, орытынды баылау), барлы сабатарды трлеріне баа ережесі (аудиториялы, СЖ, ОЖСЖ*)
Бааны баллды-рейтингтік жйе бойынша ою ММА дістемелік кеесі шешімімен бекітілген (№ 2 хаттама, 10.10.2007 ж.) тменде келтірілген критерийлерге сйкес жзеге жзеге асырылады:
Пн бойынша бірінші сабата студентті біліміні базалы дегейі бааланады. Базалы білімні баасы оу журналында 100-балды шкаласымен ойылады. ЖР есептеу кезінде базалы дегейіні баасы есепке алынбайды.
1 кесте. Білімді баалауды баллды-рейтингілік ріптік жйесі
| ріптік жйе бойынша баалау | Бааны санды эквиваленті | Бааны пайызды мазмны | Дстрлі жйе бойынша баалау |
| А | 95-100 | «здік» | |
| А- | 3,67 | 90-94 | |
| В+ | 3,33 | 85-89 | «Жасы» |
| В | 3,0 | 80-84 | |
| В- | 2,67 | 75-79 | |
| С+ | 2,33 | 70-74 | «анааттанарлы» |
| С | 2,0 | 65-69 | |
| С- | 1,67 | 60-64 | |
| D+ | 1,33 | 55-59 | |
| D | 1,0 | 50-54 | |
| F | 0-49 | «анааттанарлысыз» |
Семинарлы саба, ОЖСЖ бойынша студенттерді білімін, біліктілігін жне дадысын баалауды критерилері
| ріптік жйе бойынша баалау | Бааны санды эквиваленті | Бааны пайызды мазмны | Дстрлі жйе бойынша баалау | Білімді баалау критерилері |
| А | 4,0 | 95-100 | здік | Жауап толы дрыс, тсінікті. Студент бадарламада берілген негізгі жне осымша дебиеттерді тере мегерген. Крделі дегейдегі оу материалын еш иындысыз тсінеді. Пн бойынша негізгі терминдерді сауатты жне маынасына сай олданады, пн бойынша негізгі терминдерді сауатты жне жасы біледі, пндік терминдерді мегерген. Алан білімін жайдан крделі оу пндеріне арай дамыта алады. Тжірибе жасау (химиялы немесе таы баса, пнге байланысты) дадылары бар жне алынан тжірибелік мліметтерді теориялы трыдан длелдеп, талдау жасай алады. |
| А- | 3,67 | 90-94 | Жауап толы, дрыс. Студент оу бадарламасыны материалдары бойынша жйелі жне тере білім алан, бадарламада белгіленген негізгі жне осымша дебиеттерді толы мегерген. Пнге сай терминологияны олдана отырып, материалды мазмнын сауатты тсіндіреді, алан білімін медико-биологиялы пндер бойынша жинаан білімімен байланыстыра алады. Тжірибе жасау (химиялы немесе таы баса, пнге байланысты) дадылары бар жне алынан тжірибелік мліметтерді теориялы трыдан длелдеп, талдау жасай алады, тжірибеден орытынды шыара алады. | |
| В+ | 3.33 | 85-89 | Жасы | Жауап жеткілікті трде толы. Студент бадарламалы материалды мегерген, бадарламада крсетілген негізгі дебиетті жетік біледі, пнге сай терминологияны дрыс олданады, мір былыстарындаы р трлі байланыстарды ролі мен мнін сенімсіз (біра дрыс) тсіндіреді. Жауап барысында бір-екі аса кіл аудармайтын ате жібереді, біра оны зі тзетеді. Тжірибе жасау (химиялы немесе таы баса, пнге байланысты) дадылары бар жне алынан тжірибелік мліметтерді теориялы трыдан длелдеп, талдау жасай алады, тжірибеден орытынды шыара алады. |
| В | 3.0 | 80-84 | Жауап толы. Студент бадарламалы материалды мегерген, бадарламада крсетілген негізгі дебиетті біледі. Пндік терминологияны олданылу баытын дрыс тсіндіреді, бірнеше ате жібереді, біра оытушыны сауал оюы арылы оларды тзетеді. Тжірибе жасау (химиялы немесе таы баса, пнге байланысты) дадылары бар жне алынан тжірибелік мліметтерді теориялы трыдан длелдеп, талдау жасай алады, тжірибеден орытынды шыара алады. | |
| В- | 2,67 | 75-79 | Жауап дрыс, біра жеткілікті толы емес. Студент бадарламалы материалды мегерген, бадарламада крсетілген негізгі дебиетті біледі, сынылан бадарламаны біледі, пндік терминологияны дрыс олданады, пндік терминологияны барысы мен баытын тсінеді жне тсіндіре алады, негізгі механизмдерді тсіндіре алады, біра оны ашып айтуда иындыа тап болады. Жауап бергенде маызды емес ателіктер жібереді, біра оны оытушыны кмегімен тзетеді. Тжірибе ткізу дадалары (химиялы немесе баса да пнге байланысты) алыптасан. Тжірибеге сараптама жасау мен оны нтижелерін рсімдеуде иындытара тап болады. | |
| С+ | 2,33 | 70-74 | анаат танар лы | Жауап толы емес, маызсыз ателіктері бар, оны студент оытушыны сраа байланысты сратар ойанында тзете алады. Одан рі оуда ажеттілік тудыратын клемде негізгі оу-бадарламалы білімі бар, бадарламамен сынылан негізгі дебиеттерді мегерген. Пндік терминологияны пайдаланады, негізгі механизмдерді пайдаланады, біра кезектілігімен атай алмайды, наты лгідегі білімін крсете алмайды. Тжірибені ткізудегі (химиялы немесе баса да пнге байланысты) негізгі дадылары алыптасан. Тжірибеге сараптама жасау мен оны нтижелерін рсімдеуде иындытара тап болады. |
| С | 2,0 | 65-69 | Жауабы оу бадарламасымен арастырылан білімін крсете алмайды, маызды емес жне маызды бірер ателіктері бар, оны студент оытушыны сол жауапа алып келетін (осымша) сратар оюы кезінде тзетеді. Пндік терминологияны олдану дадылары бар, аса иын механизмдерді анытауда иындытара тап болады. Тжірибені ткізудегі (химиялы немесе баса да пнге байланысты) негізгі дадылары алыптасан, тжірибеге сараптама жасау мен оны нтижелерін рсімдеуде иындытара тап болады. | |
| С- | 1.67 | 60-64 | Бадарламалы оу материалын толы айтпайды. Студент маызды емес жне маызды ателіктер жіберген, оларды оытушыны кмегімен тзете алады. Пндік терминологияны дрыс пайдалана алады, негізгі механизмдерді анытауда ателіктерге тап болады, формулалар жне т.б. жазуда ателер жібереді. з білімін баса сас пндермен йлестіре алмайды, байланыс таппайды. Тжірибені ткізудегі (химиялы немесе баса да пнге байланысты) негізгі дадылары алыптасан, тжірибеге сараптама жасау мен оны нтижелерін рсімдеуде иындытара тап болады. | |
| Д+ | 1,33 | 55-59 | Жауап толы емес, натылытар аз. Маызды жне маызды емес ателіктер бар. Кейбір жадайларда студент пндік терминологияны пайдаланады, біра механизмдерге жауап беруде ындытара тап болады, байланыстыра алмайды, пн бойынша негізгі тсініктер мен терминдерге анытама бере алмайды. Тжірибені ткізудегі (химиялы немесе баса да пнге байланысты) негізгі дадылары алыптасан, тжірибеге сараптама жасау мен оны нтижелерін рсімдеуде иындытара тап болады. | |
| Д | 1,0 | 50-54 | Оытушыны осымша сратар ойаныны зінде кптеген ателіктері бар жауап. Маызды ателіктер: терминологияны дрыс пайдалана алмайды, тсініктер мен терминдерге анытаманы бере алмайды, негізгі задар, ережелерді орналасуын білмейді, трлерге бле алмайды. Негізгі рдістер, механизмдерді маынасын тсінбейді, материалды тсіндіруде пндік терминологияны пайдалана алмайды, крделі ателіктер жасайды. Тжірибе ткізуді дадыларын толы мегермеген, тжірибеге сараптама жасау мен оны нтижелерін рсімдеуде иындытара тап болады. | |
| F | 0-49 | анааттанар лысыз | Студентті жауаптан немесе жауап беруден бас тартуы, студент оу бадарламасы бойынша біліміні толытай жотыын крсетеді. Бірде бір тапсырма/тжірибе орындалмаан, немесе тапсырма/тжірибе/ зертханалы жмыс дрыс орындалмаан. |
Пнні р таырыбына студентті аымды бааларын сабата 100- балды шкаласымен оытушы оу журналына ояды. Аымды бааны оюда аталан таырыпты мегеруге атысты арастырылан барлы оу жмыстарыны трлері (аудиториялы жне аудиториядан тыс) ескерілуі керек.
Студенттер шін аымды лгерім рейтингін есептеуі (жіберілу рейтингі), барлы аымды баалар жне межелік баылауды орташа арифметикалы есептеу арылы жргізіледі.
– аымды баалар ( 100 балды шкалада)
m- негізсіз себеп бойынша босатылан сабатар саны
– - межелік баылау баалары (100 балды шкалада)
Босатан сабатарды теу ережесі
6.1. Босатан сабатарды теу шін студент:
a. факультетті декан/декан орынбасары сабаа атысуа рсаттама алу ажет;
b. студентті сабаа атысаннан кейін екінші сабатан кеш емес уаытта сабаа атысу рсаттамасын кафедраа тапсыруы керек. Сабаа атысу рсаттамасы болмаан жадайда студент сабаа атыса алмайды, ал кафедра деканата студент туралы рапорт тапсырады;
c. сабаты теу жолдамасын саба жргізетін оытушыдан немесе кафедра мегерушісіні оу ісі орынбасары алу ажет.
6.2. Барлы босатылан зертханалы, тжірибелік сабатар сйкес межелік баылау ткізілген стке дейін теле алады:
a. себепсіз жадайда – теу кестесіне сйкес тестілеу блімінде тапсырылады;
b. себепті – студенттермен жеке жмыс жне белгіленген кеес кестесіне сйкес, ауызша, кезекші оытушыа саба берілетін тілде (аза, орыс, аылшын) тапсырылады;
c. ОКО босатылан сабатарды теу, ОКО студенттерге кеес беру жне жеке жмыс кестесіне сйкес іске асырылады;
d. зертханалы жмыстар, орытынды сабатар кафедрада теледі жне босату себебіне арамастан кезекші оытушыа тапсырылады.
6.3. Себепті жне себепсіз сабаа босатулар тек бір рет ана теледі. анааттанарлысыз баа алан жадайда (0-49) саба телмеген болып есептеледі. Тжірибелік сабатарды, зертханалы жмыстарды крсетілген мерзімде (6.2. тарау) темеген жадайда теу айта абылданбайды.
100 балды шкаласына сйкес р сабаты себепсіз босату шін аымды сабаты орташа баасынан 2 балл алынады.
8.6. Пн бойынша орытынды баылауа ( емтихана) 60% жне одан жоары жіберілу рейтингі бар студенттер жіберіледі. Кері жадайда емтиханды (сына) ведомосына студенттерге «жіберілмеген» деп ойылады, бл GPA санауда анааттанарлысыз бааа те.
8.11. Емтихана келгенде студентте зімен бірге сына кітапшасы жне студенттік билеті болуы керек.