Жмысты орындалу тртібі

Таырыбы: Мнайды кмірсутек емес осылыстары

№4 зертханалы жмыс

Фенол мен мнай ышылдарыны физикалы-химиялы рамын зерттеу

Кіріспе.

Мнай негізінен кмірсутектерден ралан, дегенмен рамында гетероатомды туынды-ышылдар кп млшерде кездеседі. демек ккіртті жне азотыт осылыстар болады.

Мнайдаы оттегіні млшері жоары емес (0,1-2%). Мнайда мнай ышылдары болады (алифатты R-COOH, хош иісті нафтендер мен фенолдар)

COOH (CH2)_n – COOH R OH

R

Оттегіні кп млшері шайыр (смола) заттардан трады. Мнай шоырларыны атты жадайда орналасуына байланысты химиялы белсенді ышыл осылыстары болмайды (атап айтса спирттер, альдегидтер) Кетондар мен эфирлер (крделі жне арапайым) мнай рамында аз млщерде болады.

Зертханалы жмысты масаты: мнай рамындаы ышылдар фенол мен карбонны физикалы-химиялы рамын зерттеу болып табылады.

Жмысты орындалу тртібі

1 тжірибе. Фенолды суда ерітеміз.

Сынауыа (пробирка) 1 г фенолды таяшалармен араластырады, содан кейн стіне 3-4 мл су осады. Фенол шайаан кезде де нашар ериді.

оймалжыдарды ш сынауыа (пробирка) ямыз. Бір сынауытаыны ыздырып, фенолды толы ерігенін белгілеп аламыз.

2 тжірибе. Фенолды тскен реакциясы

Бірінші: суытыланнан кейін оан 1 тамшы темір хлорын тамызамыз. Кгілдір тске боялып, кешенді осылыстар райды.

фенол

3 тжірибе. Натрий фенолятын алу.

Фенол оймалжыдарына екінші сынауыа натрий гидрототыын ямыз. Млдір ерітінді пайда болып, нтижесінде суда еріген натрий фенолын аламыз.

Натрий феноляты

Алынан млдір ерітіндіге ккірт ышылыны тамшысын тамызамыз. Осы кезде шыан фенолдан эмульсиялар алынады.

4 тжірибе. Трибромфенолды алу.

шінші сынауыа сулы эмульсиялы фенола бром суын тамшылатамыз. Сары ерітінді жылдам тссізденіп, осы кезде трибромфенолды 2,4,6-жарышаты шгінділері пайда болады.

2,4,6-требромфенол

5 тжірибе. ртрлі ышылдарды судаы ерігіштігі

ш сынауыа сірке ышылын (СН₃СООН), бензой (С₆Н₅СООН) мен нафтен ышылдарын осамыз. рбір сынауыа 1,2 мл су осып отырамыз. Сірке ышылдары жылдам еріп кетеді. Бензой мен нафтен ышылдары блме температурасында нашар ериді. Осы ышылдарды ыздыран кезде блар еріп, суытан кезде су эмульсияларын райды.

6 тжірибе. Сірке (уксус) ышыл мен магнийді рекеттесуі.

Сынауыа 2-3 мл сірке ышылын йып, оан металл магнийлерін араластырамыз. Бл кезде сутегі кпіршіктерін байаймыз.

Сірке ышылы магний тзы мен сірке ышылы

7 тжірибе. Укусусты-этил эфирлерін алу.

ра сынауыа натрий ацетаты мен бірнеше тамшы этил спиртін тамызамыз. 2-3 тамшы ккірт ышылын тамызып, сынауыа ыздырамыз. Оны су буында 6-10 минут немі шайаймыз. Сйыты сынауыта айнап кетпеуі ажет. Одан кейін сынауыты суытып, оан 5 мл аныан ас тзын (NaCL) осамыз. Одан уксусты-этил спиртіні жаымды иісіні шыаны байаймыз.

Натрий ацетаты уксус ышылы

этил эфирі мен уксус ышылы

8 тжірибе. ышылдарды сілтімен рекеттесуі.

а) сынауытаы сумен бірге бензол ышылыны оймалжыдары 5-ші тжірибе бойынша екіге блінеді. Бірінші оспасыа натрий ерітіндісін осып, екіншісіне шым-шым ас содасын осамыз. Одан кейін аталан екі сынауыты шайаймыз. Осы кезде бензол ышылыны еруі байалып, натрий бензоаты пайда болады.

Бензолды ышылдар натрий бензоаты

Алынан млдір бензол ышылдарыны натрий тздарына бірнеше тамшы тз ышылдарыны ерітіндісін тамызамыз. Осы кезде айтадан бензол ышылдарыны тамшылары пайда болады.

б) эмульсиялы суы бар сынауытан 5 тжірибеден кріп отыраынымыздай екіге блінген, демек біріншісіне сілті ерітіндісін, екіншісіне шым-шым ас содасын осамыз. Екеуін де шайап, нтижесінде суда еритін тздарды аламыз.

Нафтен ышылы Натрий тзы мен нафтен ышылдары

Сілтілі нафтен ышылдары бар сынауытаы оспаларды шайаан кезде кпіршіктер пайда болады. Нафтен ышылдарыны бетінде белсенді рамдар болады. Оларды ндірісте нафт сабыны деген атпен олданады.

9 тжірибе. Мнай німдеріні ышылдыын анытау.

Мнай німдерінде болатын нафтен ышылдарыны млшерін анытау шін ышылдарды санын білу ажет.

ышылдану саны дегеніміз КОН миллиграмды млшері, яни 1г затты бейтараптауа арналан ерітінді. ышылдану саны мнай німдерін титрлау арылы аныталады, яни индикатор ретінде фенолфталейн олданылады.

лкен емес конусты сынамаларды аналитикалы салмапен 0,002 г натылыпен іледі. Оан 2-3 тамшы мнай німін тамызып (0,05 г) айтадан ілеміз. Алынан мнай німіні m- салмаын есепке аламыз.

Алынан ерітіндіні 5 мл спиртті бензолды оспада ерітеміз. Одан кейін 0,1 Nа титрлап, КОН ерітіндісімен фенолфталенні атысуымен ашы тске боялады.

ышылдану санын келесі формуламен рнектеуге болады:

Мндаы К-ышылдану саны, мг КОН/1 г зат

m- мнай німдеріні салмаы, г

А-миллилитр млшері 0,1 Nа ерітіндідегі КОН

К-ерітіндідегі тиріндегі тзету коэффициенттері (1 те етіп аламыз)

5,6-1 мл 0,1 Nа ерітіндідегі КОН млшері.

Баылау сратары

1. Бірінші сынамаа фенол ерітіндісін, ал екіншісіне майлы ышылды

ямыз, осы кезде фенол жне ышылдар ай сынамада екенін алай анытаймыз?

2. «Крделі эфирлер» дегеніміз не? Уксус ышылы мен этил спиртіні рекеттесу слбасын крсетіп берііз (кат H₂SO_4конц)

3. Фенолды атысуымен крделі эфир алуа бола ма? Мысалдар

4. «ышыл саны» дегеніміз не? андай реакцияларда анытайа болады? Реакция слбасын крсетііз?

5. рН ортаа байланысты фенолфталинні атысуымен ерітіндіні тсі алай згереді?

Таырыбы: Мнайлы дисперстік жйлерді физикалы-химиялы рамы