ОРГАНДАРЫНЫҢ ҰЙЫМДАСТЫРУ ҚҰРЫЛЫМЫ

⇐ Назад

МАҚСАТЫ

Тұрғындарды медициналық және фармацевтикалық көмекпен қамтамасыз етуді ұйымдастырумен студенттерді таныстыру.

ЖОСПАРЫ

1. Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі, оның міндеті және функциялары.

2. Фармацевтикалық бақылау комитеті, оның функциялары.

3. Дәрілік заттар сараптамасының Ұлттық орталығы.

1999 жылғы БДҰ (ВОЗ) «Дәрілерді тиімді регламенттеу. Мемлекет не істеуі мүмкін?» деген құжатында, дәрілер табиғатының ерекше болуы оларға, халық тұтынатын тауарларды сату ыңғайынан ерекшеленетін арнайы ыңғайдың болуын талап ететіні атап көрсетілген. Дәрілік заттардың өндірісін, импортын, экспортын, сақтауын, бөлуін, сатуын және олармен қамтамасыз етуін регламенттеуге мемлекеттік құрылымдар жауапты болуы керек.

Азаматтардың денсаулығын сақтау саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарын заңдылық билік органдары, оның ішінде ҚР Денсаулық сақтау министрлігі анықтайды. ҚР ДСМ-нің құрылымына кіреді:

· тұрғындарға көрсетілетін медициналық көмектің сапасына бақылау жасайтын медициналық көмек Комитеті;

· санитарлық-эпидемиологиялық бақылау бойынша Ұлттық орталық;

· Фармацевтикалық бақылау комитеті.

Фармацевтикалық қызметті республикалық деңгейде басқаруды ҚР ДСМ Фармацевтикалық бақылау комитеті жүргізеді, ал облыстық, қалалық (Алматы, Астана қалалары) деңгейде – Денсаулық сақтау депаратаменті (фармацевтикаплық бақылау бөлімдері) жүзеге асырады.

Фамацевтикалық бақылау комитетінің ұйымдастыру құрылымы

	Фармацевтикалық бақылау комитеті


Дәрілік заттардың айналымына бақылауды басқару		Дәрілік саясатты басқару	Облыс, Алматы, Астана қалалары бойынша фармация комитетінің аймақ-тық бөлімшелері


Дәрілік заттардың сапасын бақылау бөлімі		Дәрілік заттардың қолданылуын бақылау бөлімі	Фармацевтикалық қызметті ұйымдастыру бөлімі	Фармацевтикалық қызметке бақылау жасау бөлімі

«Дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдардың және медициналық

техниканың сараптамасының Ұлттық орталығы» РМК

«Дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдардың және медициналық техниканың сараптамасының Ұлттық орталығы» РМК (әрі қарай – Ұлттық орталық) дәрілік заттардың айналым сферасында мемлекеттік сараптау ұйымы болып табылады. Ол ҚР Үкіметінің 02.10.02 ж. № 1081 қаулысымен құрылды.

Ұлттық орталықтың негізгі мақсаты денсаулық сақтау саласында қауіпсіз, тиімді және сапалы дәрілік заттармен қамтамасыз ету бойынша қызметті жүзеге асыру болып табылады.

Міндеттеріне сәйкес Ұлттық орталық келесі негізгі функцияларды орындайды:

· дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдарды және медициналық техниканы мемлекеттік тіркеу кезіндегі сараптық жұмыстарды жүргізу;

· дәрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдардың сәйкестігін растауды жүргізуді;

· дәрілік заттардың айналым сферасындағы нормативті құқықтық актілерді жасау бойынша жұмыстарға, жарнама материалдарының сараптамасын жүргізу бойынша жұмыстарға қатысу;

· ақпаратты-баспа қызметі бойынша жұмыстарға қатысу.

Ұлттық орталық вертикальды құрылым, оның құрамына республика региондарында орналасқан 12 аймақтық филиал кіреді. Аймақтық бөлімшелер, кәсіпорындарға сәйкестікті растау бойынша органдар және ҚР мемлекеттік техникалық реттеу жүйесінде аккредитацияланған сынау зертханалары жатады.

ӘДЕБИЕТ

1. ҚР Үкіметінің 12.10.07 ж. № 944 «Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің кейбір сұрақтары туралы» қаулысы.

2. ҚР Үкіметінің 02.10.02 ж. № 1081 «Дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдардың және медициналық техниканың сараптамасының Ұлттық орталығы» РМК құру туралы» қаулысы.

3. ҚР ДСМ 26.12.07 ж. № 755 «Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Фармацевтикалық бақылау комитеті туралы Қағидасын бекіту туралы» бұйрығы.

4. Сборник законодательных и нормативных актов по фармацевтической деятельности (второе издание). – Алматы, 2006.

БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі, оның міндеттері.

2. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің функциялары.

3. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің фармацевтикалық бақылау Комитеті, оның құрылымы.

4. ҚР ДСМ фармацевтикалық бақылау Комитетінің міндеті және функциялары.

5. ҚР ДСМ-нің дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдардың және медициналық техниканың сараптамасының Ұлттық орталығының ұйымдастыру құрылымы.

ДӘРІС 3

ТАҚЫРЫП:ФАРМАЦЕВТИКАЛЫҚ БӨЛШЕК БУЫНЫНЫҢ ҚЫЗМЕТІН

ЙЫМДАСТЫРУ

МАҚСАТЫ

Фармацевтикалық бөлшек сауда мекемелерінің жұмыс принциптерімен студенттерді таныстыру.

ЖОСПАРЫ

1. Дәріхана ұйымдары, оның жіктелуі және функциялары.

2. Халыққа қызмет көрсететін дәріхана ұйымдарының қызмет стандарты.

ҚР 13.01.04 ж. «Дәрілік заттар туралы» Заңына сәйкес дәріхана ұйымдарына дәрілік препараттарды дайындайтын және босататын, дәріхана ассортиментіндегі тауарларды бөлшек саудада сатуды жүзеге асыратын кәсіпорындар жатады. Тауарқозғалысының логистикалық тізбегіндегі көтерме сауда буынынан бөлшек сауда буынының басты айырмашылығы тауарларды тікелей соңғы тұтынушыларға сату болып табылады.

Дәріхана ұйымдарының қызметінің басты мақсаты екі негізгі нәтижеге қол жеткізу болып табылады: маркетингтік (фармацевтикалық көмекті тұтынушылардың сұранысын барынша тиімді әдіспен қанағаттандыру) және экономикалық (қызмет рентабельділігін қолдау). Мақсатты жүзеге асыру бірқатар функцияларды орындаумен қамтамасыз етіледі, оны шартты түрде «тікелей» және «кері» жүріс әрекеттерімен беруге болады.

Соңғы тұтынушыға және ұйымды дамытуға бағытталған «тікелей жүріс» функцияларына жатады:

· логистикалық – тауарлар қорын басқару (мөлшерін, жеткізу кезеңін, қабылдауды, сақтауды ұйымдастыруды анықтау);

· өтімдік – тауарлар мен қызмет түрлерін сату;

· өндірістік – ЕАҰ талаптары және рецепт бойынша экстемпоральды қалыптарды дайындау;

· ақпараттық-кеңес беруші;

· медициналық – қажет болған жағдайда алғашқы дәрігерге дейінгі көмекті көрсету;

· аналитикалық – шаруашылық-қаржы қызметін талдау;

· процесстерді басқару – стратегиялық менеджмент, оған ассортимент, баға, жылжыту тәсілдері, персоналдарды таңдау, үйрету және бөлу және т.б. саласындағы саясатты қалыптастыру кіреді ;

· бақылау – дәріхана ұйымының жеке операциялық процедураларының сапасын бақылау (қызмет көрсету, сұранысты қанағаттандыру, тапсырыстарды орындау және т.б.).

«Кері жүрістің» функцияларына жатады:

· коммуникативті – ұйымның сыртқы ортасының субъектілерімен өзара әрекетті қолдау (жабдықтаушылар, фармацевтикалық қызметті бақылау және қадағалау органдары, қоғамдық ұйымдар және т.б.);

· жүктерді тасымалдау және экспедициялау (дәріхана ұйымының көлігі болған жағдайда);

· ақпараттық және жарнамалық қызметтер.

Бөлшек дәріхана кәсіпорындарының формаларын сипаттау үшін олардың айырмашылық белгілерінің негізінде жіктеуді жүргізуге болады (1 кесте)

1 кесте. Дәріхана ассортиментіндегі тауарларды сататын бөлшек кәсіпорындардың жіктелуі

Жіктелу белгісі	Бөлшек сауда кәсіпорындарының түрлері
Меншік формасы	Жеке Мемлекеттік
Коммерциялық ұйымдар қызметінің ұйымдастыру-құқықтық формасы	Шаруашылық қоғамдар (акционерлік, қосымша жауапкершілігі бар және шектелген жауапкершіліктегі) Шаруашылық серіктестіктер (толық және коммандитті) Унитарлы кәсіпорындар (мемлекеттік)
Ұйымдастыру типі	Дәріхана Дәріханалық пункт Дәріханалық дүкен
Қызмет көрсету контингенті	Дәріханалық Ауруханалық Ауруханааралық
Тауарлық ассортимент сипаты	Бірегей Арнайы Профильді
Орналасуы	Қалалық және ауылдық Іскерлік, сауда орталықтарында, тұрғын үй аудандарында және т.б. орналасқан.
Өндірістік функциясының болуы	Өндірістік Өндірістік емес
Жұмыс режимі	Кәдімгі режим Кезекшілік Тәулік бойы
Кооперация дәрежесі	Дәріхана желілері Ассоциациялар

Халыққа қызмет көрсететін дәріхана ұйымдарының қызмет стандарты

Дәріхана ұйымдары өз қызметтерін фармацевтикалық қызметті жүзеге асыруға белгіленген тәртіпте берілген лицензияның негізінде жүргізеді.

Халыққа қызмет көрсететін дәріханаларға қойылатын негізгі талаптар салалық стандартта, санитарлық ережелер мен нормаларда (25.03.02 ж.), ҚР ДСМ-нің 10.05.99 ж. № 238, 22.05.08ж. № 289 бұйрықтарында берілген, олар төмендегілерге талаптар қояды:

· әртүрлі ұйымдастыру типіндегі дәріханалық кәсіпорындардың бөлмелерінің құрамына және мөлшеріне;

· жұмыс орындарының құралдарына және жабдықталуына;

· дәрілік препараттарды қабылдауды ұйымдастыруға және оларды сақтауға;

· дәрілік препараттарды босатуға (сатуға);

· есепке алу және есеп беру тәртібіне;

· персоналға;

· қызмет сапасын қамтамасыз етуге.

Фармацевтикалық нарықтың бөлшек сауда буынындағы функциялары спектрі ең көбі халыққа қызмет көрсететін дәріхана, ол жеке бөлек тұрған ғимаратта және де ғимраттың құрылымында орналасуы мүмкін. Дәріхана ұйымының маңдайшасында ұйымның түрі - «Дәріхана»; ұйымдастыру-құқықтық формасы және меншік формасы; ұйымның фирмалық аты; орналасқан жері; жұмыс режимі, мекен-жайы және телефоны көрсетілген тақтайша ілінуі керек.

Сауда залының танысуға ыңғайлы жерінде фармацевтикалық қызметке және қызметтің басқа түрлеріне берілген лицензияның көшірмесі, ұсыныстар кітабы, сонымен бірге төмендегілер туралы ақпараттар орналасуы керек:

· денсаулық сақтауды және фармацевтикалық қызметті басқару органдарының телефондары және мекен-жайы;

· ҚР қолданыстағы заңдылықтарға сәйкес тегін, кезектен тыс және жеңілдікпен қызмет алуға құқы бар тұрғындардың топтары;

· жұмыс орындарының құралдары және жабдықталуы;

· ҰОС мүгедектерін және оларға жеңілдіктері бойынша теңестірілген тұрғындар категорияларын дәрілік қамтамасыз етуге жауапты тұлға (дәрілерді жеңілдікпен босататын дәріханалар үшін);

· ақпараттық фармацевтикалық қызмет жұмысының режимі және телефон нөмірлері;

· дәріханада (дәріханалық пунктте) дайындалған дәрілік препараттардың сақталу мерзімі;

· тұрғындарға тікелей қызмет көрсететін қызметкерлер (кестелер, бейдждер және т.б. аты-жөніне және қызметін көрсете отырып);

· сатылатын тауарлардың бағалары;

· дәрігердің рецептінсіз босатылатын дәрілік заттардың тізімі.

Дәріхана ұйымындағы процестің сапасын қамтамасыз ету үшін дәріханада сапаны басқару жүйесі қалыптасу керек, оған ішкі еңбек тәртібінің ережесін, ішкі тексерулерді жүйелі жүргізу, қызметкерлердің кәсіби біліктілігін үнемі жоғарылату бойынша ережелерді жасау және т.б. кіреді.

ӘДЕБИЕТ

1. Багирова В.Л. Управление и экономика фармации. – Москва: Медицина, 2004.

2. Лоскутова Е.Е. Управление и экономика фармации. Фармацевтическая деятельность. Организация и регулирование. – Москва: ACADEMIA, 2003.

3. Дәріхана ұйымының қондырғысы, құралдары және эксплуатациясы. Санитарлық ережелер мен нормалар. 25.03.02 жылғы № 3.01.078.2002.

БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. Дәріхана ұйымының міндеттері.

2. Дәріхана ұйымының функциялары.

3. Дәріхана ассортиментіндегі тауарларды бөлшек саудада сататын кәсіпорындардың жіктелуі.

4. Халыққа қызмет көрсететін дәріхана ұйымының қызметінің стандартының негізгі қағидалары.

ДӘРІС 4

ТАҚЫРЫП:ДӘРІХАНА ҰЙЫМДАРЫНЫҢ ЖҰМЫСЫНЫҢ ЖАЛПЫ ПРИНЦИПТЕРІ

МАҚСАТЫ

Дәріхана ұйымдарының жұмыс принциптерімен студенттерді таныстыру.

ЖОСПАРЫ

1. Дәрілік заттардың айналым сферасындағы лицензиялау.

2. Лицензиялау принциптері.

3. Лицензиялау процедурасының практикалық аспектілері.

Кез келген елде дәрілік заттардың сапасын қамтамасыз ету және фармацевтикалық көмекті көрсету мақсатымен белгілі бір функцияларды орындайтын өзара біріге жұмыс жасайтын органдардың, орталықтардың және ұйымдардың жүйесі құрылады, оладың ішіндегі маңыздысы лицензиялау функциясы. БДҰ халықаралық сауд үшін Дәрілік препараттарды сертификаттау жүйесін құрды және жұмыс жасайды, соған сәйкес дәріілк препараттарды, өндірушілерді және көтерме сатушыларды лицензиялау жүргізіледі.

Қызметтің лицензияланатын түрі – бұл ҚР аймағында жүзеге асыру үшін лицензия алуды талап ететін қызмет түрі.

Лицензиялаудың құқықтық негізі. Фармацевтикалық қызметті лицензиялаудың құқықтық негіздері ҚР заңдары, ҚР Үкіметінің қаулылары, ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің бұйрықтары және тағы басқа да құқықтық актілері болып табылады.

Лицензиялау сұрақтары ҚР «дәрілік заттар туралы» Заңының баптарында да қамтылған. «Дәрілік заттардың өндірісін лицензиялауда» дәрілік заттарды өндіруге қойлыатын лицензиялық талаптар, қажетті құжаттардың тізімі, лицензияны алу шарттары және мерзімі анықталған.

Фармацевтикалық қызметпен айналысу үшін лицензияны алуға келесі құжаттар қажет (есірткі және психотропты заттардан басқа):

· лицензияланатын қызметті жүзеге асыру үшін үй-жайды қолдануға ізденушіде лицензияның барын растайтын құжаттар;

· лицензияланатын қызметті жүзеге асыруға қойлыатын талаптарға үй-жайдың сәйкестігі туралы белгіленген тіртіпте берілген санитарлық-эпидемиологиялық қорытындының көшірмесі.

Егер құжаттарды, үй-жайларды, басқа да шарттарды сараптау барысында төмендегілер анықталған жағдайда өтініш берушіге лицензияны беруден бас тартуы мүмкін:

а) құжаттарында бұрмаланған немесе анықталмаған ақпараттар болған жағдайда;

б) фармацевтикалық ұйым лицензиялық талаптар мен шарттарға сай келмегенде.

Фармацевтикалық қызметті жүзеге асыру үшін арнайы талаптарға сай келетін үй-жайлар. Фармацевтикалық қызметті жүзеге асыру үшін арнайы шарттар талап етіледі, сондықтан лицензиялау объектілері (ғимараттар, жабдықтар) белгілі бір шарттарға жауап беруі керек (мысалы, бөлмелеріің құрамы, олардың өзара байланысы). Қазіргі кезде дәріхана ұйымдарының бөлмелеірнің құрамын және мөлшерін анықтайтын бірнеше регламенттер бар. Дәріханаларды лицензиялау кезінде санитарлық ережелер мен нормаларды қолдануға болады, бөлмелер тауарлардың сақталуын қамтамасыз ету керек, санитарлық режимге және өрт қауіпсіздігінің талаптарына жауап беруі керек.

Қажетті құралдар мен жабдықталуы. Фармацевтикалық қызмет жүзеге асырылатын лицензиялау объектілеріне де, яғни құрал-жабдықтарға және басқа да техника құралдарына ерекше талаптар қойылады. Жабдықталуы мен құралдары заман талабына сай, санитарлық режим талаптарына жауап беретіндей боуы керек, гигиеналық сертификаттары бар және қолдануға ыңғайлы болуы керек.

ӘДЕБИЕТ

1. Багирова В.Л. Управление и экономика фармации. – Москва: Медицина, 2004.

3. ҚР 17.04.95 ж. № 2200 «Лицензиялау туралы» Заңы.

4. ҚР 31.01.06 ж. № 603-II «Техникалық реттеу туралы» Заңы.

5. ҚР ДСМ-нің 28.12.07 ж. № 1341 «Фармацевтикалық қызметке «дәрілік заттарды өндіру, дайындау, көтерме және бөлшек саудада сату) қызметке қойылатын біліктілік талаптарын және лицензиялау ережесін бекіту туралы» бұйрығы.

6. Сборник законодательных и нормативных актов по фармацевтической деятельности (второе издание). – Алматы, 2006.

БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. Дәрілік заттардың айналым сферасындағы лицензиялау.в.

2. Лицензиялаудың құқықтық негіздері.

3. Лицензиялау принциптері.

4. Лицензиялаудың практикалық аспектілері.

5. Қандай жағдайларда өтініш берушіге лицензияны беруден бас тартуы мүмкін?

ДӘРІС 5

ТАҚЫРЫП:ДӘРІХАНАНЫҢ ТАУАРЛАРДЫ ЖӘНЕ ҚЫЗМЕТ ТҮРЛЕРІН ҚАБЫЛДАУ, САҚТАУ ЖӘНЕ САТУ БОЙЫНША ЖҰМЫСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУ

МАҚСАТЫЦЕЛЬ

Дәріхананың тауарларды және қызмет түрлерін қабылдау, сақтау және сату бойынша жұмыс тәртібімен студенттерді таныстыру.

ЖОСПАРЫ

1. Қор бөлімінің функциясы, оның құралдары және жабдықталуы.

2. Тауарлық бағалы заттарды сақтау принциптері.

3. Бөлімге жетекшілік жасау және жетекшінің міндеттері.

Дәріхананың функциялары: дәрілік заттарды және дәріхана ассортиментіндегі басқа да тауарларды алу, сақтау, сату және есебін жүргізу. Бұл функцияларды дәріхананың қор бөлімі орындайды.

Қор бөлімі дәріхананың дәрілік препараттарға және медициналық мақсаттағы бұйымдарға күнделікті қажеттілігін анықтауды, дәріхана қоймасына және басқа жабдықтау ұйымдарына тапсырыс-талапты өз уақытында беруді, түскен дәрі-дәрмектерді саны және сапасы бойынша қабылдауды, улылығына, физикалық-химиялық қасиеттеріне және басқа да ерекшеліктеріне байланысты дұрыс сақталуын қамтамасыз етуді, сонымен бірге дәріхананың басқа бөлімдеріне, майда сауда желісіне, бекітілген емдеу алдын алу мекемелері мен ұйымдарына дәрі-дәрмектерді және бұйымдарды босатуды жүзеге асырады.

Тапсырыс-талапты дәріхана жазады және оны дәріхана қоймасына уақытында жеткізу керек. Улы және есірткі дәрілік заттарға, этил спиртіне тапсырыстар жеке бланкте және латын тілінде жазылады.

Дәріхана бөлімі тауарлық-материалдық құндылықтарды қабылдау, оларды сақтау және майда сауда желісі мен емдеу ұйымдарына босату үшін сәйкес бөлмелермен қамтамасыз етілуі керек.

Сақтаудың негізгі принциптеріне сәйкес дәрі-дәрмектер және дайын күйіндегі дәрілік заттар келесі көрсеткіштерді ескере отырып бөлек орналастырылады:

1) улылығы бойынша: а) улы және есірткі заттар; б) жалпы тізім;

2) қолдану тәсілі (ішкі және сыртқы);

3) физикалық-химиялық қасиеттері;

4) жарамдылық имерзімі шектелген дәрілік препараттар үшін белгіленген сақтау мерзімдері.

Улы және есірткі дәрілік заттарды сақтауға ерекше көңіл аударылуы керек.

Дәрілік қалпына қарамастан улы дәрілік заттар (ерекше улылардан басқалары), бөлек металл шкафтарда құлыпталған күйде сақталуы керек. Есірткі дәрілік заттар тек сейфтерде ғана сақталады.

Өте улы заттар [мышьякты ангидрид, кристалды натрий арсенаты, стрихнин нитраты, сынап дихлориді (сулема) және сынап оксицианиді] сейфтің ішкі құлыпталатын бөлігінде сақталады.

Улы және есірткі дәрілік заттар сақталатын материалды бөлменің терезелерінде метал торлар болуы керек, ал есігі темірмен қапталуы керек. Жұмыс аяқталғаннан кейін есіктер жабылып, мөрленеді.

Қор бөлімін меңгеруші және оның орынбасарлары басқарады. Мұнан басқа бөлімде фармацевт-технологтар және қаттаушылар жұмыс істеуі мүмкін.

Қаттаушының міндеттеріне келесі қызмет түрлері кіреді:

· дәрілік заттарды және басқа да медициналық мақсаттағы бұйымдарды қаттау және мөлшерлеу бойынша жұмыстарды орындау;

· тауарларды қабылдауға және дәріхананың бөлімдері арасында бөлуге қатысу.

Дәрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдарды

сатуды жүзеге асырудың негізгі принциптері

Дәрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдарды бөлшек саудада сатуды жүзеге асырудың негізгі принциптеріне келесілер жатады:

1) дәрілік заттардың қауіпсіздігін, сапасын және тиімділігін қамтамасыз ету;

2) әрбір науқасқа көрсетілетін фармацевтикалық қызметтің сапасын қамтамасыз ету, деонтоло-гияны сақтау;

3) фармацевтикалық қызмет түрімен айналысуға мемлекеттік лицензиясы бар субъектілерден сәйкестік сертификаты бар және ҚР медициналық қолдануға рұқсат етілген, тіркелген дәрілік заттарды сатып алу;

4) дәрілік заттарды қабылдауды, сақтауды, сатуды және жоюды регламенттейтін нормативті құқықтық актілер белгілеген талаптарды сақтау;

5) тұтынушыға дәрілік заттарды дұрыс қолдану, сақтау туралы қажетті ақпаратты беру және оны тиімді пайдалануына мүмкіндік жасау.

Дәрілік заттарды сату тәртібі

Тұрғындарға дәрілік заттарды босату дәрігердің белгіленген тәртіпте жазылған және рәсімделген рецепті бойынша және рецептсіз жүргізіледі.

Дәрілік заттарды сатуға тиым салынады:

· дәріханадан, дәріханалық пункттен, дәріханалық киоскіден, медициналық техника және медициналық мақсаттағы дүкендерден тыс жерде;

· ҚР мемлекеттік тіркеуден өтпеген;

· сапасы ҚР сәйкестік сертификатымен расталмаған;

· жарамдылық мерзімі өткен, бақылау нәтижесінде жарамсыз деп табылған және басқа да ҚР заңдылығымен сәйкес емес деп табылған.

Амбулаторлық науқастарға этил спиртін таза күйінде «Компресс салуға арналған» немесе «Теріні өңдеуге арналған» деген жазулары бар рецепт бойынша, ал созылмалы аурумен ауыратын науқастарға «Арнайы тағайындау бойынша» деген жазуы бар, емдеу ұйымының «Рецептер үшін» деен мөрімен бекітілген рецепті бойынша босатылады.

ӘДЕБИЕТ

1. Багирова В.Л. Управление и экономика фармации. – Москва: Медицина, 2004.

3. ҚР ДСМ-нің 10.05.99 ж. № 238 «Дәріхана ұйымдарында, фармацевтикалық кәсіпорындарда және емдеу алдын алу ұйымдарында дәрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдардың әртүрлі топтарын сақта убойынша Нұсқаулықты бекіту туралы» бұйрығы.

БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. Дәріхананың ұйымдастыру құрылымы.

2. Қор бөлімінің міндеті және функциялары.

2. Дәрілік заттар мен дәріхана ассортиментіндегі басқа да тауарларды сақтауды ұйымдастыру принциптері.

3. Улы, есірткі және психотропты заттарды сақтаудың ерекшеліктері.

4. Қор бөлімінің персоналдарының міндеті:

а) меңгерушінің және оның орынбасарларының;

б) фармацевт-технологтың;

в) қаттаушының.

5. Дәрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдарды бөлшек саудада сатуды жүзеге асырудың негізгі принциптері.

ДӘРІС 6

ТАҚЫРЫП: ҚОР БӨЛІМІНІҢ ЖҰМЫСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУ

МАҚСАТЫ:

Студенттерді қор бөлімінің жұмысын ұйымдастырумен және әртүрлі топтағы дәрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдарды сақтау ережесімен таныстыру.

ЖОСПАРЫ

1. «Тауарларды сақтау» түсінігіне анықтама.

2. Дәрілік заттар мен басқа да тауарларды сақтауға арналған бөлмелерге қойылатын талаптар.

3. Есірткі заттарды, психотропты және улы дәрілік заттарды, прекурсорларды сақтау ережесі.

4. Өртке қауіпті, жарылғыш және жеңіл тұтанатын заттарды сақтау.

Фармацевтикалық ұйымдарда тауарларды сақтау

Тауарларды сақтау дайын өнімді шағарғаннан бастап тұтынуға және жоюға дейінгі тауарқозғалысының барлық этаптарында жүргізіледі.

Тауарларды сақтау – бұл тауарларды қойма бөлмелерінде орналастыру процесі, оладың сапасын және санын қамтамасыз ету мақсатымен оларға күтім жасау.

Сақтаудың негізгі міндеті тауарлар дың бастапқы қасиеттерінің тұрақтылығын немесе олардың аз ғана өзгеруін қамтамасыз ету болып табылады.

Тауарларды сақтауды ұйымдастырудың негізгі шарттары: сәйкес бөлмелердің болуы; қажетті сақтау режимін түзу; сақтау кезінде тауарларды орналастыруды ұйымдастыру.

Дәрілік заттар мен басқа да тауарларды сақтауға арналған

бөлмелерге қойылатын талаптар

Дәрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдардың түгелдігін және жоғары сапасын қамтамасыз ету, олармен жұмыс жасау кезінде қауіпсіз еңбек жағдайларын жасау, сонымен бірге әртүрлі ұйымдарда тауарларды сақтауға қойылатын талаптарды унификациялау мақсатымен Қазақтан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі арнайы регламенттерді шығарады. Қазіргі кездегі қолданыстағылары:

Дәріхана ұйымдарында әртүрлі дәрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдарды сақтауды ұйымдастыру бойынша нұсқаулық (ҚР ДСМ 10.05.99 ж. №238 бұйрығымен енгізілген).

ДЗ мен ММБ сақтауға арналған бөлмелер құрылымы, құрамы, ауданының мөлшері және жабдықталуы бойынша дәріханалық қоймалар мен дәріханаларды лицензиялау талаптарына және қолданыстағы нормативті техникалық құжаттардың талаптарына сай болуы керек. Сақтау бөлмелерінің құрылымы, эксплуатациясы және құрал-жабдықтары ДЗ мен ММБ түгелдігін қамтамасыз етуі керек. Ол үшін сақтау бөлмелері күзет және өртке қарсы құралдармен жабдықталады.

Қойма бөлмелері мен материалды бөлмелерде фармацевтикалық тауарлардың қасиетіне байланысты болатын белгілі бір сақтау жағдайлары сақталуы тиіс. Сақтау жағдайларының негзгі параметрлеріне (ауа температурасы мен ылғалдылығы) бақылау жасау үшін әрбір бөлмеде термометр және гигрометр (немесе психрометр) болуы керек.

Ауа температурасы мен ылғалдылығы рұқсат етілетін қалыпты нормадан ауытқып тұратын климатикалық аймақтарда сақтау бөлмелері кондиционерлермен жабдықталады.

Есірткі заттарды сақтауға арналған бөлмелерді техниалық жағынан және күзет-өртке қарсы құралдармен жабдықтауға қойылатын типтік талаптар ҚР ДСМ 07.04.05 ж. № 173 бұйрығымен бекітілген. Бұл құжатта есірткі дәрілік заттары бар бөлмелердіқорғау үшін күзет және өртке қарсы сигнализация жүйелерін құру принциптері және жүргізілетін негізгі шаралары анықталған.

Есірткі заттар, психотропты және улы заттар сейфте сақталлуы керек. Техникалық бекітілген бөлмелерде есірткі заттарды металл шкафтарда сақтауға болады. Жұмыс күні аяқталғаннан кейін олар мөрленеді және мөрленеді. Сейфтің кілттері, мөр және пломбы матпериалды жауапты адамда сақталады.

Өртке қауіпті, жарылғыш және тез тұтанатын заттарды

сақтауға арналған бөлмелер

Жарылғыш қаупі бар заттарға калий перманганаты және күміс нитраты, ал жарылғыш заттарға нитроглицерин жатады. Тез тұтанатын заттар – бұл этил спирті және спиртті ерітінділер мен тұнбалар, эфир және эфирлі ерітінділер мен сығындылар, скипидар, сүт қышқылы, хлорэтил, коллодий, клеол, Новиков сұйықтығы, органикалық майлар, рентоген пленка лары жатады. Жеңіл жанатын заттарға таңу материалдары (мақта, дәке және т.б.), үкірт, глицерин, өсімдік майлары, дәрілік өсімдік шикізаттары жатады.

Өртке қауіпті заттар, жарлығыш қоспа түзуге бейім заттар, сонымен бірге ауамен, сумен, жанғыш заттармен әрекеттескенде немесе күн сәулесінің әсерінен өздігінен жануға бейім заттар жоғары температура мен механиалық әсерлерден қорғалған жағдайда бөлек сақталуы тиіс.

Жарылғыш және тез тұтанатын заттар бөлек бөлмелерде сақталады (құрғақ, тура түсетін күн сәулесінен, жауан-шашыннан қорғалған бірінші қабатта орналасқан,темірбетон аралығы және темір есігі бар бөлмелерде).

Қоймалар мен жүкті түсіру алаңдарының едендері қатты әрі біртегіс болуы керек. Бөлмелердің едендері цементтелген, бөлме есігінен ішке қарай сәл құлдиланған болу керек. Еденді тегістеу үшін тақтай немесе темірді қолдануға болмайды.

Өртке қауіпті және жарылғыш ДЗ сақтауға арналған қойма бөлмелері сәйкесінше белгілі бір жүкке есептелген жанбайтын тұрақты сөрелермен және поддондармен жабдықталады.

Дәріханаларда өртке қауіпті және жарылғыш заттарды сақтау үшін жеке бөлмелер болады. Есігі 0,7 м-ден және биіктігі 1,2-ден кем болмайтын есігі бар жанбайтын шкафтарда 10 кг-ға дейін тез тұтанатын және жанғыш сұйықтықтарды сақтауға болады.

Электр желісі, жарықтандыратн арматура және электр жабдықтары өрт қауіпсіздігін сақтай отырып орындалады. Газ балондары вертикальды күйде сақталады, оттегі жастықшалары баллондардың жанында ілінген күйінде сақталады.

ӘДЕБИЕТ:

1. ҚР ДСМ 2005 жылғы 26 қаңтардағы №65 «Дәріханалардың, дәріханалық қоймалардың категориясын және құрылымын анықтау Ережесін бекіту туралы» бұйрығы

2. Дәріхана ұйымдарының құрылғысы, құрал-жабдықтары және эксплуатациясы. Санитарлы ережелер мен нормалар. №3.01.078.2002.

3. Косова И.В. Организация и экономика фармации. – Москва, 2004.

4. Багирова В.Л. Управление и экономика фармации. – Москва, 2004.

5. Сборник законодательных и нормативных актов по фармацевтической деятельности (второе издание). – Алматы, 2006.

БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ:

1. Тауарларды сақтау және оның міндеті.

2. Дәрілік заттар мен басқа да тауарларды сақтау бөлмелеінеойылатын талаптар.

3. Әртүрлі топтағы дәрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдарды сақтау ережесі.

4. Есірткі заттарды, психотропты және улы дәрілік заттарды және прекурсорларды сақтау ережесі.

5. Өртке қауіпті, жарылғыш және тез тұтанатын заттарды сақтау ережесі.

6. Дәрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдарды сақтау режиміне қойылатын климатикалық талаптар

ЛЕКЦИЯ 7

ТАҚЫРЫП: РЕЦЕПТЕРДІ ҚАБЫЛДАУ ЖӘНЕ ДӘРІЛЕРДІ БОСАТУ БОЙЫНША

ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖҰМЫСТАРЫ. РЕЦЕПТЕРДІҢ ФАРМАЦЕВТИКАЛЫҚ

САРАПТАМАСЫ

МАҚСАТЫ:

Студенттерді рецептерді қабылдау тәртібімен, рецептерге фармацевтикалық сараптаманы жүргізумен және рецептуралық дәрілік заттарды босату тәртібімен таныстыру

ЖОСПАРЫ:

1. «Рецепт» түсінігінің анықтамасы және оның белгілері.

2. Рецептердің фармацевтикалық сараптамасы.

3. Рецептуралық дәрілік заттарды босату.

Рецепт – дәрігердің (фельдшердің, акушердің) фармацевтке дәрілік затты дайындау және босату туралы жазбаша өтініші.

Рецептің келесі сипаттағы бірнеше белгілері бар:

· медициналық – дәріні дайындау және беру туралы дәрігердің өтініші бар;

· заңды – дәрілік зат дұрыс емес тағайындалған, дайындалған немесе босатылған жағдайда дәрігер немесе провизор заңды жауапкершілікте болады;

· қаржылық – дәрінің құнын міндетті түрде науқас немесе дәрілік затқа жеңілдікпен рецепт жазылған емдеу ұйымы төлейді;

· есептік – рецептуралық препараттардың сатылу фактын растайды, соның ішінде заттық-сандық есепке жататын, акциздік тауарлардың, мысалы, жеке дайындалған этил спиртінің.

Рецептің фармацевтикалық сараптамасы – дәріханаға түскен рецептердің рецептерді жазу ережесі және рецепт бойынша дәрілерді босату тәртібі бойынша регламентке сәйкестігін бағалау. Рецептке фармацевтикалық сараптаманы жүргізу технологиясын регламенттейтін негізгі құжат ҚР ДСМ 2008 жылғы 21 мамырдағы №289 «Рецептерді жазу ережесін және құрамында есірткі, психотропты заттары және прекурсорлары бар дәрілік заттардан басқа дәрілік заттарды босату тәртібін бекіту туралы» бұйрығы.

Рецептерге фармацевтикалық сараптаманы жүргізу процедурасы келесі негізгі этаптардан тұрады: рецепті жазған адамның құқығын анықтау, рецептуралық бланк формасының және ондағы негізгі және қосымша реквизиттердің рецепті жазудың белгілеген реквизиттеріне сәйкестігін, сонымен бірге рецептің белгіленген тәртіпте дәріхана ұйымынан дәрілік затты босату тәртібіне сәйкестігін анықтау (1 кесте).

Дәрілік заттарға рецепт жазуға келесі медициналық қызметкерлердің құқы бар:

· дәрігердің;

· фельдшерлік-акушерлік пункттердің фельдшерлерінің және науқастарға өз алдына жеке қабылдау жүргізетін тіс дәрігерлерінің; жедел медициналық көмек бригадаларының фельдшерлерінің; дәрігерлік персоналдармен жинақталмаған босандыру үйлерінің акушерлерінің. Тіс дәрігерлері мен акушеркалар тек өз қызмет профильдері бойынша дәрілік препараттарды тағайындауға құқықтары бар.

Дәрілік заттарды негізсіз тағайындағаны және препараттың мөлшерін дұрыс тағайындамағаны үшін дәрігер, тіс дәрігері, фельдшер, акушерка ҚР заңдылығында қарастырылған тәртіптік, әкімшілік және басқа да жауапкершілікте болады.

1 сурет. Дәріхана ұйымдарында рецепті қабылдау және дәрілерді босату тәртібі

Рецептік бланк формасының

дәрілік жазбаға сәйкестігі

Міндетті реквизиттерінің Дәрігермен келісу

болуы немесе рецепті нау-

қасқа қайтару

Қосымша реквизиттерінің

болуы

Рецепті дұрыс жазыл-

маған рецептер жур-

Рецепті жазған адамның налында тіркеу

құқының болуы

Жазбаның және қолдану

тәсілінің дұрыс ресімделуі

Рецептегі ингредиенттердің

сиымдылығы

Улы, есірткі және психотропты

заттардың ЖРМ және ЖТМ Рецептерді сақтау

және жою

ДЗ белгіленген босату

нормалары ДП босату

Рецептің жарамдылық Рецепті төлеу

мерзімі

Рецепт бойынша Рецептің құнын анықтау Квитанцияны беру

дайындау

Рецепті тіркеу Сигнатураны ресімдеу

(қажет болған жағдайда)

ҚР ДСМ қолдануға рұқсат етілмеген дәрілік заттарға; тек емдеу алдын алу ұйымдарында қолданылатын дәрілік заттарға (наркозға арналған эфир, хлорэтал, фентанил, сомбревин, калипсол, фторотан, кетамин және т.б.) рецепт жазуға рұқсат етілмейді.

Рецептуралық дәрілік препараттарды босату технологиясы келесі процедуралардан тұралы:

· рецептің фармацевтикалық сараптамасы;

· рецептің құнын анықтау, тапсырысты рәсімдеу және дәріні дайындау, дайындалған дәрілік затты рәсімдеу және сапасын бақылау;

· төлегеннен кейін дәрілік затты босату.

ӘДЕБИЕТ:

1. ҚР ДСМ 2008 жылғы 21 мамырдағы №289 «Рецептерді жазу ережесін және құрамында есірткі, психотропты заттары және прекурсорлары бар дәрілік заттардан басқа дәрілік заттарды босату тәртібін бекіту туралы» бұйрығы

2. ҚР ДСМ 2005 жылғы 26 қаңтардағы №65 «Дәріханалардың, дәріханалық қоймалардың категориясын және құрылымын анықтау Ережесін бекіту туралы» бұйрығы

3. Дәріхана ұйымдарының құрылғысы, құрал-жабдықтары және эксплуатациясы. Санитарлы ережелер мен нормалар. №3.01.078.2002.

4. Косова И.В. Организация и экономика фармации. – Москва, 2004.

5. Багирова В.Л. Управление и экономика фармации. – Москва, 2004.

БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ:

1. «Рецепт» түсінігіне анықтама беру және оның белгілерін атау.

2. Рецептің фармацевтикалық сараптамасы.

3. Рецептерге фармацевтикалық сараптаманы жүргізу технологиясын регламенттейтін құжат.

4. Дәрілік заттарға рецепт жазуға құқы бар медициналық қызметкерлер.

5. Рецептуралық дәрілік заттарды босату.

ДӘРІС 8

ТАҚЫРЫП: ДӘРІХАНАДА ДӘРІЛІК ЗАТТАРДЫ ДАЙЫНДАУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ

МАҚСАТЫ:

Студенттерді дәріханада дәрілік заттарды дайындау тәртібімен таныстыру.

ЖОСПАРЫ:

1. Дәрілік заттарды дайындау бойынша дәріхана қызметінің сипаттамасы.

2. Дәріханада дәрілік заттарды дайындау үшін жұмыс орындарын ұйымдастыру.

3. Дәрілік қалыптарды асептикалық жағдайда дайындауды ұйымдастыру.

Дәрілік заттарды дайындау бойынша дәріхана қызметі сипатталады:

· құрамы және дәрілік қалыптар түрі бойынша дәрілік заттар жазбасының көптігімен;

· дайындалатын дәрілік заттардың құрамының күрделілігімен және дайындалған дәрілік заттардың салыстырмалы тұрақсыздығымен;

· бір жұмыс орнында құрамы жағынан әртүрлі дәрілік заттарды дайындау қажеттігі;

· дайындау шығынының жоғары болуы және рентабельділігінің төмендігі.

ҚР «Дәрілік заттар туралы» Заңына сәйкес (2004 ж.) дәріхана, Қазақстан Республикасында тіркелген дәрілік заттардың негізінде препараттарды дайындайды. Фармацевтикалық қызметке лицензиясы бар дәріханада, дәрілік заттарды дайындау дәрілік заттардың сапасын бақылау органымен бекітілген ережелер бойынша жүргізіледі.

Өндірістік қызметі үшін дәріханаларда арнайы бөлмелер – ассистенттік бөлмелер жаб-дықталады, оның ауданы дәріхана жұмысының көлеміне байланысты болады. Ассистенттік бөл-ме келесідей жабдықталуы керек: арнайы дәріханалық жиһазбен; приборлармен; дәрілерді да-йындауға, араластыруға, сүзуге, қаттауға, этикеткалауға, буып-түюге және арналған құрал-жаб-дықтармен; улы, есірткі дәрілік заттарды және этил спиртін сақтауға арналған сейфтермен (ар-найы шкафтармен); штангластармен; салмақты, көлемді және меншікті үлесін өлшеуге арналған құралдармен; дәрілік заттарға химиялық бақылауды жүргізуге арналған химиялық реактивтермен.

Дәрілерді фармацевт-технологтар және фармацевтер дайындайды.

Ауысымның басында және соңында фармацевтер және қаттаушылар өз жұмыс орында-рын барлық қажетті заттармен қамтамасыз етеді, салмақ өлшегіш приборлардың дәлдігін, кіші механизация құралдарының дұрыстығын, қолданылатын ыдыстың тазалығын тексереді. Дәрілік заттарды дайындау тәртібі мен мөлшерлеу тәртібін регламенттейтін нұсқаулықтар мен қағидалардың талабын ескере отырып технологиялық ережелерге сәйкес дайындайды.

Ірі дәріханаларда фармацевтер арасында еңбекті бөлу енгізілген. Оларда келесідей дәрілік заттарды дайындайтын жұмыс орындары ұйымдастырылады:

· ішке қолдануға арналған сұйық дәрілік қалыптар;

· ұнтақтар мен пилюлялар;

· сыртқа қолдануға арналған сұйық дәрілік қалыптар, жағылмалар, суппозиторилар;

· құрамында антибиотигі бар, көзге және инъекцияға арналған дәрілік қалыптар (асептикалық бөлмеде).

Фармацевтердің жұмыс орындары басқа бөлмелермен (материалдық бөлме, жуу бөлмесі және т.б.) дыбыс және жарық сигнализациясымен байланысуы керек. Көмекші жұмыстармен және дайындалған дәрілерді мөлшерлеумен айналысатын қаттаушылар үшін ассистенттік стол-да екі жұмыс орны ұйымдастырылуы мүмкін. Жұмыс көлемі үлкен болмайтын дәріханаларда дәрілерді дайындау және сапасын бақылау үшін бір жұмыс орны ұйымдастырылады.

Құрамында улы және есірткі заттары бар дәрілік заттарды дайындауда ерекше мұқият болу керек. Дәрілік заттың құрамына кіретін улы және есірткі заттарды провизор-технолог сақтау орнында фармацевтің қатысында өлшейді, сонан кейін штангласты қайтадан орнына қояды.

Стерильденетініне қарамастан инъекцияға арналған дәрілік қалыптар асептикалық жағдайда дайындалуы керек.

Асептикалық блок қызмет көрсету залынан, санитарлық бөлмелер мен қаттау бөлмелерінен алыс орналасады. Блок үш бөлмеден тұрады: асептикалық, предасептикалық (тамбур) және стерильдеу бөлмесі. Асептикалық бөлмеде дәрілік қалыптар дайындалады. Стерильдеу бөлмесінде жылу- және бу бөлетін аппаратуралар орналасады. Асептикалық және стерильдеу бөлмелері бір-бірімен тамбур арқылы жалғасады, ол шлюздің ролін атқарады, яғни асептикалық бөлме ауасының сырттан ластанбауына кедергі жасайды.

Инъекцияға арналған дәрілік қалыптарды дайныдау кезінде қатаң тиым салынады:

· бір мезгілде инъекцияға арналған дәрілік қалыптардың бірнеше атауын немесе бір дәрілік заттың бірнеше концентрациясын дайындауға;

· фармацевтің жұмыс орнында осы дәрілік қалыпты дайындауға қажет емес дәрілік заты бар штангласты ұстауға;

· инъекцияға арналған дәрілік заттарды келесі мәліметтері болмаған жағдайда дайындауға:

а) құрамына кіретін ингредиенттердің химиялық сиымдылығы туралы мәліметтер;

б) дайындау технологиясы;

в) стерильдеу режимі мен бақылау әдістері түрлері.

Дайындағаннан кейін дәрілік қалыпты бірден қолданыстағы ережелерге сәйкес бақылауға жібереді: стерильдеу дайындағаннан кейін 1,5 сағаттан кешіктірмей жүргізіледі. Стерильдеу параметрлері арнайы журналда тіркеледі. Инъекцияға арналған ерітінділерді қайталап стерильдеуге болмайды.

ӘДЕБИЕТ:

1. Багирова В.Л. Управление и экономика фармации. – Москва, 2004.

2. Косова И.В. Организация и экономика фармации. – Москва, 2004.

3. ҚР ДСМ 2008 жылғы 21 мамырдағы №289 «Рецептерді жазу ережесін және құрамында есірткі, психотропты заттары және прекурсорлары бар дәрілік заттардан басқа дәрілік заттарды босату тәртібін бекіту туралы» бұйрығы

4. ҚР ДСМ 15.12.2004 ж. №142 «Дәрілік заттарды дайындау ережесі» бұйрығы.

БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ:

1. Дәрілік заттарды дайындау бойынша дәріхана қызметінің сипаттамасы.

2. Дәріханада еңбекті ғылыми ұйымдастыру (бөлу және кооперация).

3. Қаттаушылардың функциясы.

4. Фармацевтердің функциясы.

5. Құрамында улы, есірткі және психотропты заттары бар дәрілік заттарды дайындау тәртібі.

6. Асептикалық блоктың құрылымы, оның жабдықталуы және құрал-жабдықтары.

7. Инъекцияға арналған дәрілік қалыптарды дайындау ережесі.

ДӘРІС 9

ТАҚЫРЫП:ДӘРІЛЕРДІҢ САПАСЫНА ДӘРІХАНАІШІЛІК БАҚЫЛАУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ

МАҚСАТЫ

Студенттерді дәріханаішілік бақылаудың түрлерімен және дәріханада дайындалатын дәрілік заттардың сапасын бағалаумен таныстыру.