Он екі елі ішек құрылысының ерекшеліктері
50.Эпителиохориалды қағанақ қандай малдарда болады?оның тосқауыл түзетін құрамбөліктерін баянда?Бұл қағанақ хорионның эпителийі жатырдың кілегецлі қабығын бұзбай,оның эпителиймен жанасады. .Хорион бүрлері аналық без қуысына еніп,олар бөлетін аналық сүтті сорады.бұл қағанақ бие,мәші,мегежіндерге тән.
51.Жасушалардың тіршілік әрекеттері:заттек алмасу,тұзінді бөлу,тітіркенгіштік,қозғалуы,өсуі,дамуы,жетілуі.Заттек алмасуы тірі организм құрамбөлігінің үздіксіз түзіліс процесін,жартылай ыдырау процесін қосады.Организм тіршілік ету үшін әр уақытта қуат қажет.Оны аса қуатты қоспа-аденнозинтрифосфат жеткізеді.Ол қуат орнын ассимиляцияда құрылатын оргиникалық заттардың ыдырауынан алады.Тітіркенгіштік-жасушаның қалыпты тыныштық күйден күшті қызмет ету күйіне көшу.Оны тудыратын ж/е организм күйіне әсер ету арқылы өзгеретін факторды-тітіркенгіштік деп атайды.Т-ң сыртқы түрлеріне:дыбыс,жарық,қараңғы,иіс,электр тогы,ыстық-суық;ал ішкісіне-ағзалар қызметтерінің өзгеруі,т.б. жатады.Жасуша жетілуі генетикалық,эпигеномды,ұрықтық индукция,сұйықтық,жүйкелік ж/е гормондар әсерінің себепшарттарына байланысты жүреді.Жасушаның қозғалысы организм ішіндегі заттарды тасымалдауда байқалады.Оның белсенді ж/е енжар түрлері болады.
52.Ұлпа дегеніміз не?жіктелуі.Ұлпа деп тарихи дамуда пайда болған,жалпы құрылымы,қызметі,шығу тегі ұқсас,ерекшеленген жасушалар жүйесін,туындыларын айтады.Алғашқы ұлпалар жіктелуін XVIIIғ соныңда француз ғалымы Мари Франсуа Биша ұсынып,организм ағзалары 21ұлпадан тұрады деп айтты.Қазіргі кезде қабылданып кең тараған екі ұлпалар жіктелуі бар.1ші жіктелуді ұлпа-р-ң құрылымы мен қызмет негізіне сүйеніп,1857ж Ф.Лейдиг ж/е Р.Келликер ұсынды.Бұл жіктелу организмде 4:эпителий,дәнекер,б.е,жүйке алпалары тобын ажыратады.2ші жіктелу онто филигенез процестерінде ұлпа-р-ң шығу тегіне негізделген,ол Хлопин мен Михпйлов әзірлеген ұлпа-р-ң гстогенетикалық жіктелуі.
53.Зәр шығару жүйесінің жалпы сипаттамасы,нефронның құрылысы ж/е қызметі.Сыртқа шығару жүйесі зәр түзетін жұп-бүйректен,шығарушы жолдар-зәрағарлардан,дара-қуық,несеп шығару өзегінен,несеп-жыныс койнауы н/е несеп-жыныс өзегінен тұрады.Олар несеп арқылы организмнен зат алмасуының ақырғы өнімдерін,артық су,тұз,органикалық қосылыстар мен бөгде заттарды ж/е бірқатар ферменттерді,гормондарды,витаминдерді бөліп шығарады,организмнің су,тұз,қан,ионы құрамын,осмостық қысым тұрақтылығын реттейді.Заттек алмасуы кезінде пайда болған өнім жартылай тері,кілегейлі қабықтар,олармен байланысты бездер арқылы да шығады.Ұрықтық даму кезеңінде жүйелі мына бөліну ағзалары:бастама бүйрек,аралық бүйрек,ақтық бүйрек құрылады.Бастама бүйрек мезодерманың 8-10алдыңғы жақтағы сегменттерінің аяқшаларынан қалыптасады.Олар целома қуысымен байланысын үзбей,сомиттерден бөлінеді.Аралық бүйрек келесі тұлғалық сегменттер аяқтарынан құралады.Олардың арқа жақтағы ұштары вольфов өзекшесіне өтеді.Оның ерекшелігін өзекше-р-ң қызыл тамыршалар торымен тығыз байланысуынан көруге болады.Ақтық бүйрек кейін өсінделгенімен ұрықтық дамудын 2-і жартысында қызметін атқара бастайды.Бүйрек үлпершегінің құрылым-қызмет бірлігі-нефрон деп аталады.Бүйректегі нефрондар саны 1-8млн болады.Нефрон өзекшелігі құрылысымен,ағзадағы орнамен ж/е зәрдің қалыптасуына қатысумен ерекше әртүрлі бөлімдерден тұрады.Олар:бүйрек денешігі,үстіңгі жақ,ілмешектің жіңішке бөлігі ж/е шеткі жақ деп.а.
54Жасуша қабығы.Жасушаның электронды микроскоптағы құрылысы,жасуша қабығының заттек алмасуындағы рөлі. Торша плазмолеммасынемесе торша плазмасының қабықшасы торшаны сыртынан қаптап оқшаулап, оны қоршаған ортамен байланыстырып түрады. Плазмолемманың сыртқы бетінде қалыңдығы 3-4 нм жарғақүсті қабат — гликокаликс орналасады. Оны күрделі көмірсулар (полисахаридтер) — гликопротеидтер мен гликолипидтер күрайды. Гликокаликсте торша сыртындағы күрделі молекулалы белоктарды, майларды, көмірсуларды қорытып, оларды өздерінің қарапайым мономерлеріне айналдыратын ферменттер болады. Ал плазмолемманың ішкі ңитоплазма жағындағы бетінде торша қаңқасының қызметін атқаратын және заттарды тасымал- дауға қатысатын белоктық жарғақасты қабат кешені — микро-түтікшелер (20-22 нм), микрожіпшелер (10 нм), микрофиламенттер (6-7 нм) орналасады. Жарғақасты қабаттың аталған қүрылымдары актин, миозин, тубулин, динеин белоктарынан күралған. Плаз- молемма рецепторлық (сезім), зат алмасу (эндоцитоз, фагоцитоз, пиноцитоз және экзоцитоз), тосқауыл, қимыл, торшааралық байланыс қызметтерін атқарады.Торшаның қүрылысыТорша протоплазмасы биологиялық жарғақтармен (мембра- налармен) шектелген биополимерлердің тәртіптелген құрылымдық жүйелері цитоплазмажәне ядродантүрады. Торша құрылысындағы ең коп тараған құрылым — биологиялық жарғақгар.Олар торша мен оны қоршаған орта арасындағы зат және энергия алмасу процестеріне белсенді қатысып, протоплазманың құрам тұрақ-
тылығы мен көбеюін қамтамасыз етеді. Биологиялық жарғақтардың қүрамында иротоплазмадағы торша органеллалары мен гиалоплазма және плазмолемма мен оны қоршаған сыртқы орта аралықтарында үздіксіз жүретін химиялық реакцияларды жүргізуге белсенді қатысып, оларды реттеп отыратын ферменттер (энзимдер) болады. Қүрылысының әр түрлілігіне қарамастан, биологиялық жарғақ- тардың орташа қалыңдығы 6-10 нм-ге тең. Торша мен оны қоршаған орта арасындағы зат алмасу процесі торша плазмолеммасының қатысуымен жүреді. Бүл процесті плазмолемма астында орналасқан тасымалдаушы белоктық қүрылымдар — микротүтікшелер, микрожіпшелер, микрофиламенттер іс жүзіне асырады. Заттардың сыртқы ортадан
55.Борпылдақ дәнекер ұлпа,оның құрылысы,қызметі,дамуы,орналасқан жері. Борпылдақ дәнекер ұлпасыжануарлар организмінде барлық мүшелердің қүрамында кездеседі. Себебі, аталмыш үлпа мүше- лердегі барлық қан және лимфа тамырлары мен жүйкелердің сыртқы қабықтарын, түтікше және қабатты мүшелердің дәнекер үлпалық қабаттары мен қомақгы мүшелердің стромасын қүрайды. Әр түрлі дене мүшелерінің қүрылыс өзгешеліктеріне қарамастан, олардың қүрамындағы борпылдақ дәнекер үлпалары қүрылысы жағынан бір-біріне тым үқсас болып келеді. Басқа ішкі орта үлпалары секілді борпылдақ дөнекер үлпасы да, торшалардан және торшааралық заттардан түрады. Борпылдақ дәнекер үлпасының торшалары шығу тегі бойынша әр текті (гетерогенді) болып келеді. Олар отырықты және қозмалғалы болып екі топқа бөлінеді. Оты рықты торшаларға фибробласттар, липоңиттер (адипоңиттер), адвентициялықторшалар, тамырлар перициттері, пигментоциттер, ал қозғалмалы торшаларға гистиоциттер (макрофагтар), үлпа базофилдері (лаброциттер, шырлы торшалар), лимфоциттер, плазмоциттер жатады.Борпыдақ дәнекер ұлпаның жасуша аралық заттагінде талшықтары аз,негізгі түссіз заттар көлемі үлкен,жасуша құрамы өте көп ж/е әр түрлі болады.Олар барлық ішкі ағзалар құрамында кездеседі,қан,сөл тамырлары ж/е жүйкелермен қоса,тері,кілегейлі қабықтар құрамына кіреді.